Tíminn - 20.04.1977, Blaðsíða 11

Mi&vikudagur 20. aprll 1977
11
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Auglýs-
ingastjóri: Steingrlmur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I
Edduhúsinu viö Lindargötu, slmar 18300 — 18306. Skrif-
stofur I Aöalstræti 7, slmi 26500 — afgreiösluslmi 12323 —
auglýsingasími 19523. Verö Ilausasölu kr. 60.00. Askriftar-
gjald kr. 1.100.00 á mánuöi.
Blaöaprenth.f.
Hringsnúningur
Undanfarna daga hefur verið til umræðu i neðri
deild Alþingis mál, sem er glöggt dæmi um hvernig
vissir flokkar breyta afstöðu sinni eftir þvi, hvort
þeir eru i stjórn eða stjórnarandstöðu. Þetta mál er
frumvarpið um járnblendiverksmiðjuna á Grund-
artanga. Þetta mál var undirbúið i iðnaðarráð-
herratið Magnúsar Kjartanssonar i tilefni af þvi, að
fyrirsjáanlegt var að rekstur Sigölduvirkjunar yrði
óhagkvæmur fyrstu árin, nema orkufrekur iðnaður
kæmi til. Magnús Kjartansson skipaði þvi nefnd,
sem hann fól það verkefni að athuga möguleika á
samvinnu við útlendinga um orkufrekan iðnað, og
er sú nefnd enn starfandi. Nefndin komst að þeirri
niðurstöðu, að heppilegast væri að reisa hér járn-
blendiverksmiðju og hafa um það samvinnu við
bandariska stórhringinn Union Carbide. I ársbyrj-
un 1973 hófust viðræður við Union Carbide og höfðu
náðst drög að samningi við fyrirtækið fyrir áramót-
in 1973-1974. Nokkurt hlé varð þá á aðgerðum, sök-
um hinnar miklu oliuverðhækkunar, sem hafði
skollið á þá um haustið, en rétt þótti að athuga,
hvort íslendingar gætu ekki hagnýtt meiri orku til
húsahitunar og annarra þarfa og sparað oliukaup á
þann hátt. Ljóst var þó, eftir að Alþingi hafði sam-
þykkt að frumkvæði Magnúsar Kjartanssonar að
ráðast i Kröfluvirkjun, að áfram yrði þörf fyrir
orkufrekan iðnað, ef mikil orka ætti ekki að fara
forgörðum, og leitaði Magnús Kjartansson þvi til
þáverandi stjórnarflokka um samþykki fyrir þvi, að
samið yrði við Union Carbide á grundvelli þeirra
samningsdraga, sem þá lágu fyrir. Þingflokkur
Framsóknarflokksins samþykkti þetta fyrir sitt
leyti á fundi sinum 3. april 1974. Ekki varð þó af þvi
að frumvarpið yrði lagt fram um þetta efni, þar
sem kunnugt var um, að Sjálfstæðisflokkurinn
myndi veita þvi mótspyrnu á þvi stigi, eins og öðr-
um málum, sem vinstri stjórnin reyndi þá að koma
fram. Magnús Kjartansson beitti sér þá fyrir þvi, að
Union Carbide væri gert kunnugt, að samningum
yrði haldið áfram eftir þingkosningarnar. Þannig
stóðu málin, þegar gengið var til þingkosninganna
vorið 1974. Augljóst er af þessu, að samið hefði verið
við Union Carbide um Grundartangaverksmiðjuna,
ef vinstri stjórnin hefði farið áfram með völd. Nú-
verandi rikisstjórn gerði ekki annað en að taka hér
við verki, sem Magnús Kjartansson var búinn að
undirbúa svo rækilega og á flestan hátt svo vel, að
litið þurfti annað en að ganga frá undirskriftinni.
Þannig var afstaða iðnaðarmálaráðherra og
þingmanna Alþýðubandalagsins, meðan það átti
aðild að stjóm. Þvi er meira en augljóst að hefði nú
verið hér vinstri stjórn eða nýsköpunarstjórn, hefði
þetta mál ekki mætt mótspyrnu Alþýðubandalags-
ins. Andstaða Alþýðubandalagsins nú byggist fyrst
og fremst á þvi, að það er i stjórnarandstöðu.
Olíku saman að jafna
Óþarf t ætti að vera að taka fram, að samningur-
inn um Grundartangaverksmiðjuna er ekki á neinn
hátt sambærilegur við álsamninginn. Islendingar
eiga meirihluta i Grundartangaverksmiðjunni, en
ekkert i álbræðslunni. Grundartangaverkstniðjan
er undir islenzkum lögum og lögsögu, en álbræðslan
undir erlendum venjum og erlendum gerðardómi.
Grundartangaverksmiðjan er undir miklu strang-
ari mengunarreglum og greiðir miklu hærra orku-
verð en álbræðslan. Siðast en ekki sizt, er svo
Grundartangaverksmiðjan miklu minna fyrirtæki
og hentar þvi á allan hátt betur islenzkum staðhátt-
um en álbræðslan. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Young óttast ei
Rússa í Afríku
Bandaríkin geta unnið vináttu þjóða þar
Andrew Young og Kurt Waldheim
framkvæmdastjóri S.Þ.
HINN nýi sendiherra Banda-
rikjanna hjá Sameinuöu þjóö-
unum, Andrew Young, hefur
þegar vakiö á sér verulega at-
hygli fyrir opinskáar yfirlýs-
ingar líkt og flokksbró&ir hans
Moynihan geröi á sinum tlma,
en yfirlýsingar Moynihans
uröu til þess, aö Ford og Kiss-
inger uröu aö láta hann draga
sig i hlé. Moynihan haföi hins
vegar auglýst sig svo rækilega
meö þessum yfirlýsingum sin-
um, aö hann náöi kosningu
fyrir demókrata til öldunga-
deildar Bandarikjaþings og er
þar nú helzti talsmaöur hauk-
anna. Young er hins vegar
ekki haukur og þvi eru yfirlýs-
ingar þær, sem hann hefur
veriö aö birta, talsvert á aöra
leið en yfirlýsingar Moyni-
hans. Young er blökkumaöur,
sem lætur sig málefni Afriku
einkum varöa, og hefur mark-
aö á ýmsan hátt nýja afstööu
til manna og málefna þar.
Hann leggur rika áherzlu á, aö
Bandarikin taki miklu virkari
þátt I kynþáttabaráttunni I
suðurhluta álfunnar og hefur
stundum gerzt svo beroröur
um þau mál, aö hann hefur
þurft aö draga i land á eftir.
Þannig geröi hann nýlega svo
lítiö úr jákvæöri afstööu Breta
til kynþáttabaráttunnar, aö
hann varö hálfvegis aö biöja
Breta afsökunar á oröum sin-
um, þar sem þau þóttu móög-
andi fyrir Breta, þótt I höfuö-
atriðum væru þau ekki órétt-
mæt. Þá komst Young nýlega
svo aö oröi, aö stjórn Suö-
ur-Afriku væri ólögleg, en þá
átti hann viö, aö hún styddist
aðeins viö litinn hluta lands-
manna. Þaö var aö sönnu rétt,
en Bandarikin viðurkenna nú
einu sinni stjórn Suöur-Afriku
sem löglega stjórn og þvi geta
sendiherrar þeirra ekki sagt
hana ólöglega.
YOUNG, sem ei fyrrverandi
predikari og þingmaður, virö-
ist enn ekki átta sig á þvi til
fulls, aö sendiherra hjá Sam-
einuöu þjóöunum veröur
stundum aö haga orðum sin-
um ööru visi en predikari e&a
þingmaöur telur sér leyfilegt.
Sagt er, aö Vance utanrikis-
ráöherra misllki oft ýms um-
mæli Youngs, en Young hefur
öflugan verndara, þar sem
Carter er, enda á Carter hon-
um mikið að þakka, þvi að
Young átti mestan þátt i að
tryggja honum fylgi blökku-
manna i forkosningunum i
fyrra.
Þaö er þó ekki hiö ódipló-
matiska oröalag, sem Young
notar oft, sem vekur á honum
mesta athygli, heldur ýmsar
skoðanir hans, sem fara I bága
viö ýmsar fyrri heföbundnar
kenningar. Þannig heldur
Young þvi fram, aö ótti
Bandarikjamanna viö Rússa I
Afriku sé aö mestu eöa öllu
leyti ástæöulaus, en þessi ótti
hafi orðið til á timum kalda
striösins og hafi sprottiö af
misskilningi. Þannig hafi ver-
iö óttazt um skeiö, aö Rússar
væru aö ná undirtökum I
Nigeriu og Egyptalandi og
Kinverjar i Zambiu og
Tanzaniu. Þessi ótti hafi hins
vegar ekki reynzt á rökum
reistur. Rikisstjórnir I Afriku,
þótt sósialfskar séu, vilji vera
óháöar erlendum öflum og séu
reiöubúnar til samvinnu viö
sérhverja þjóö utan Afriku,
sem vilji hafa viö þær eölileg
skipti. Bandarikin geta boöiö
þjóöum Afriku upp á hagstæö-
ari viöskipti og meiri efna-
hagslegan stuöning en nokkurt
annaö framandi riki og beiti
þau þeim áhrifum sinum rétti-
lega, án viöleitni til Ihlutunar
um innanrikismálefni við-
komandi rikis, þurfi þau ekki
aö óttast samkeppni viö Rússa
eöa Kinverja. Bandarlkin geti
tryggt sér vináttu og viröingu
þessara þjó&a og þaö sé giftu-
samlegast til frambúöar.
EINNA lengst hefur Young
gengiö I þessum málflutningi
sínum, þegar hann óbeint rétt-
lætti núverandi dvöl Kúbu-
manna I Angola. Hann sagöist
hafa eindregið mótmælt hern-
aöarlegri Ihlutun þeirra og
Rússa þar á sinum tlma og
væri sú afstaða hans óbreytt.
Hins vegar bæri aö viöur-
kenna, aö Kúbumenn heföu
veitt Angolastjórn ýmsa
mikilvæga tæknilega aöstoö
og þeir heföu ekkert reynt til
aö spilla sambúö Angola og
Bandarlkjanna. Ekkert heföi
veriö hróflaö viö réttindum
bandarlsku oliufélaganna,
sem stunda olluvinnslu I
Cabinda-héraöi. Allt bendi til,
aö góö sam vinna gæti komizt á
milli Angola og vestrænna
ríkja, enda þyrfti Angola á aö-
stoö þeirra aö halda. Engar
sannanir væru enn fyrir hendi
um það, aö Kúbumenn eöa
Rússar styddu innrásina I
Zaire, en flóttamennirnir frá
Shaba, sem hafa gert innrás-
ina, kunniað hafa fengið þjálf-
un hjá Kúbumönnum. Banda-
rlkin hafi vitanlega áhyggjur
af innrásinni I Shaba, en þau
veröi samt aö gæta þess, að
dragast ekki um of inn I átökin
þar. Heppilegast væri fyrir
Bandarlkin, ef Afríkuþjóöirn-
ar sjálfar gætu leyst þessa
deilu, en stjórn Nigerlu hefur
boöizt til aö reyna aö miöla
málum milli Angola og Zaire.
Fyrir Bandarikin sé mikil-
vægast I Afriku að þjóðirnar
þar finni skilning og vináttu
Bandarikjanna, án þess að
þau séu að sækjast eftir áhrif-
um þar.
Þ.Þ.
Andrew Young