Tíminn - 28.04.1977, Síða 19

Kimmtudagur 28. april 1977
19
ætlun meö hálfa hleöslu eöa biöa
næsta laugardags? — Slikt væri
óvit og yröi aldrei þolaö.
Segjum aö óskaö væri 150
tonna flutnings utan feröaáætl-
unar til hinnar gömlu áætlunar-
hafnar Sauöárkróks, sem lítiö
hefir notiö fastra áætlunarferöa
strandferöaskipa, eftir aö gegn-
umgangandi farmgjöld milli-
landaskipa voru afnumin og
ibúar i héraöinu mjög oröiö aö
taka á sig aö keyra nauösynja-
vörur frá Rvik, i staöinn fyrir
áöur aö keyra þær aöeins frá
Sauöárkróki, enþetta m.a. oröiö
til aö auka hinn fjárhagslega
þungbæra vegakostnaö rikisins.
— Ætti aö neita umræddum
aukaflutningiog þjónustu vegna
skarprar timasetningar I feröa-
áætlun? Slikt myndi taliö mjög
óeölilegt og raunar fráleitt.
//Pendúlferöir" brú og
ferjur
Gallinn við „pendúlferöir”
frá Rvik til Vestur- og Austur-
lands er sá, aö þær yröu yfir-
leitt mislangar, þannig aö skip-
in lentu alltaf ööru hvoru sam-
timis til afgreiðslu I Rvik, og
myndi þaö fela i sér gifurlegt
óhagræöi fyrir vöruafgreiðslu
útgerðarinnar, sem þegar
stendur mjög höllum fæti varö-
andi nýtingu 30-35 manna
rikisins og viðkomum skipanna
i heild á hafnir landsins hefir
fækkað verulega á undanförn-
um árum, mest vegna afnáms
gegnumgangandi farmgjalda
skipa i millilandasiglingum, og
þarna átt sér stað hljóölát bylt-
ing mjög á kostnað fólks i dreif-
býlinu.
Nú viröast uppi meintar hag-
sýsluáætlanir um enn frekari
niðurskurö viökomustaöa
þeirra tveggja vöruflutninga-
skipa, sem enn eru eftir til
strandferöa, og minnir þetta a
hina gamalkunnu visu:
List er það líka og vinna
litið aö tæta I minna,
alltaf i þynnra og þynnra,
þynnkuna allra hinna.
1 Timanum 31. marz s.l. er frá
þvi greint, að ein af samþykkt-
um aöalfundar miðstjórnar
Framsóknarflokksins, sem ný-
lega var haldinn, hafi veriö svo-
hljóðandi:
„Komaþarf betra skipulagi á
strandferðir.”
Það er athyglisvert viö sam-
þykkt þessa, að þar er aðeins
talaö um aö koma betra skipu-
iagi á, en ekki að hlúa aö eöa
efia strandferöaþjónustu,
samanber margt, er ég hefi
þegar bent á, eða greiða 80-90
millj. kr. skuldahala, sem
rnmál
starfsliðs, eftir að afgreiösla
Herjólfs i ferðum til Vest-
mannaeyja hætti að brúa
eyöurnar á milli hringferöa-
skipanna.
Bætist það fjárhagslega óhag-
ræöi, sem af framangreindu
hlýzt, viö aukinn vegakostnað af
þvi að keyra yfir Hellisheiöi
milli Rvikur og Þorlákshafnar
allar Vestmannaeyjavörur
bundnar við Rvik og fluttar meö
hinni nýju ferju, Herjólfi, sem á
meðan virðist eiga aö liggja i
höfn allt aö 80% af tilverutima
sinum með litlu minni vélaorku
(i aöalvél, hjálpardisilvélum og
rafölum) en fyrir hendi er I báð-
um strandferðaskipunum Esju
og Heklu samanlagt. 80% rikis-
ábyrgð var veitt á smiði nefndr-
ar ferju.
Fer ekki 10-sinnum meiri er-
lendur gjaldeyrir i Vestmanna-
eyjaferjuna sem fyrnist á 20 til
25 árum, en þurft heföi eða
þurfa mun i brú á ölfusárós meö
þvði að flytja steypumót á milli
staöa? Heföi brúin ekki verið
allmiklu þarfari framkvæmd?
Athyglisvert ósamræmi er i
þvi annars vegar aö verja lang-
drægt 100 millj. kr. á ári af al-
mannafé i ferju og hafna-
mannavirki til að spara sjóöi
tvisvar til þrisvar sinnum hærri
fjarhæð á ári til Vestmanna-
eyjaferju, vöruafgreiöslu aöal-
strandferðamiðstöövar lands-
ins.
Danskur málsháttur segir:
„Det maa være System I Gal-
skabet.
Kerfisbundnar „pendúlferö-
ir” umræddra strandferðaskipa
myndu hafa i för með sér meiri
umhleöslu og i þvi sambandi
flóknari og meiri flutninga-
ábyrgð.
Varla myndi ætlazt til aö
„pendúlsvæði” að vestan og
austan næöu saman, þvi að þá
væri litið vit i að hverfa frá
hringferöafyrirkomulaginu og
kalla yfir sig umhleðslu. Það
þyrfti þvi milliskip, væntanlega
með likri hæfni og hin, ef sam-
ræmi ætti að vera i þjónustu-
hæfni. Myndi slikt borga sig?
Kvittað fyrir skeyti. '
Ég hefi áður bent á, að við-
komustöðum strandferöaskipa
strandferðadeild Skipaút-
geröarinnar draslar meö og hef-
ir m.a. valdið drætti i heilt ár aö
framkvæma svo nauösynlegt
atriði sem að innleysa spýtur i
nokkra vörupalla, sem verka-
menn setja venjulega saman aö
kostnaðarlausu fyrir útgeröina i
auöum tima milli skipaferða.
Sem fráfarandi forstjóri
Skipaútgerðarinnar hlýt ég að
öðru leyti að lita á nefnda sam-
þykkt sem kalda kveðju, þannig
að ég hafi að lokum, eftir marg-
falda yfirstjórnarumsýslu og
ábyrgð i embætti lengst af, ekki
haft vit eða manndóm til aö nýta
tvö vöruflutningaskip I þágu
landsmanna á sæmilega skyn-
samlegan hátt.
I þessu sambandi kemur mér
i hug frásögn Heimskringlu af
Úlfi hinum rauða og orðaskipt-
um hans við Ólaf konung
Tryggvason.
1 Ólafs sögu Tryggvasonar
eru i 94. kap. Þannig taldir 4
stafnbúar á Orminum langa:
„Úlfur rauði hét maður, er
bar merki ólafs konungs og I
stafni var á Orminum, og ann-
arr Kolbjörn stallari, Þorsteinn
oxafótur, Vikarr af Tiunda-
landi, bróðir Arnljóts gellina.”
En i 103. kap. sögunnar er svo
hljóðandi frásögn af undirbún-
ingi Svoldarorustu.
„Ólafur konungur lét blása til
samlögu öllum skipum sinum.
Var konungs skip i miöju liði, en
þar á annaö borð Ormurinn
skammi, en á annaö borö Tran-
inn. En þá er þeir tóku aö tengja
stafnana, þá bundu þeir saman
stafnana á Orminum langa og
Orminum skamma. En er kon-
ungur sá það, kallaöi hann hátt,
baö þá leggja fram betur hiö
mikla skipið og láta þaö eigi aft-
ast vera allra skipa i herinum.
Þá svarar Úlfur hinn rauöi: „Ef
Orminn skal þvi lengra fram
leggja sem hann er lengri en
önnur skip, þá mun ávinnt veröa
um söxin.” Konungur segir:
„Eigi vissi ég, að ég ætti stafn-
búann bæði rauðan og ragan.”
Úlfur segir: „Ver þú eigi meirr
baki lyftinguna en ég mun verja
stafninn.” Konungurhélt á boga
og lagði ör á streng og sneri að
Úlfi. Úlfur mælti: „Skjót annan
Framhald á bls. 23
Kristján Þorsteinsson
frá Löndum i Stöðvarfirði
fæddur 19. febrúar 1905
dáinn 19. aprfl 1977
Þaö er lognkyrr sumarmorgun,
viö sólarupprás, viö keyrum út
Stöövarfjöröinn. Viö erum aö fara
I róöur.
Svo langt sem augaö eygir.
stafar sólin geislum sinum á
spegilsléttan hafflötinn.
Viö nálgumst þorpiö, hæst ber
Sel-Ekra-Hóll-Borgargaröur.
Flestar trillurnar eru rónar, viö
sjáum til þeirra út úr fjaröar-
mynninu, aörar eru aö leggja úr
vör. Landavikin opnast, enginn
bátur I vörinni, Kristján er róinn.
Viö keyrum fyrir Landavatn, viö
höfum ákveöiö aö fara út I Brún,
þar fengum viö hann i gær.
Svo langt sem sér, er hafiö sem
spegill, — en hvaö er þetta? I
stefnu framundan. — Svart strik
á haffletinum, sem fjöl fljóti. —
Þetta er Landatrillan drekkhlaö-
inn, aöeins hálft borö fyrir sjó, er
aö koma úr róöri, hún hefir tvfró-
iöog er aö koma aö I annaö sinn á
sama sólarhring.
Litiö fer fyrir hásetunum, þeir
liggja útaf á þóftunum og láta
fara vel um sig I steikjandi sólar-
hitanum, en formaðurinn
Kristján Þorsteinsson liggur aft-
ur á bak við stýriö ofan á fiskkös-
inni I skutnum og veifar til okkar
um leiö og þeir renna fram hjá.
Þetta er aöeins ein myndin af’
mörgum I endurminningunni,
þegar ég nú minnist Kristjáns
frænda mins, — táknræn fyrir Hf
hans og starf, flest hans mann-
dóms ár.Ég held þaö fari ekki á
milli mála, þótt fjarlægöin geri
stundum mennina mikla, aö
Kristján hafi veriö einn meö al-
glæsilegustu ungum mönnum, i
þá tiö, er ég man hann fyrst og
ekki laust viö, aö ég liti nokkuö
upp til hans, enda ekki aö ástæöu-
lausu, þvi almennt mun hann
hafa veriö talinn ungum mönnum
til fyrirmyndar.
Ungur aö árum eöa 22 ára gam-
all tók Kristján viö formennsku á
Landabátnum, af Sveini Björg-
ólfssyni, orölagöum dugnaöar- og
aflamanni, eftir aö hafa róiö meö
honum lengst af, allt frá ferm-
ingu. Mun þaö hafa reynzt
Kristjáni góöur skóli, þvi jafnan
var hann aflahæstur á trillu sfna
við Stöövarfjörö, enda stytzt á
miöin og formaöurinn sækinn og
harðger.
Þaö fór fyrir Kristjáni eins og
svo mörgum öörum, sem gert
hafa garöinn frægan úti á lands-
byggöinni, aö hann hlaut aö flytj-
ast til Reykjavikur, en hér starf-
aöi hann viö afgreiöslu i mörg ár,
unz hann kenndi þess sjúkdóms,
sem flestir falla fyrir, en hann
gekk móti örlögum sinum af mik-
illikarlmennsku, þar til yfir lauk.
Kristján Þorsteinsson var
fæddur 19. febrúar 1905 elzti sonur
hjónanna Guölaugar Guttorms-
dóttur prests aö Stöö og Þorsteins
Kristjánssonar bónda aö Löndum
i sömu sveit. Kristján ólst upp I
stórum systkinahóp á fjölmennu
heimili viö fjölbreytt störf, bæöi
til sjós og lands, þvi hvort tveggja
var, aö I Löndum voru beztu skil-
yrði til útræöis viö Stöövarfjörö
oglandkostir góöir. Viö þessi skil-
yröi mótaöist Kristján til mann-
dóms.
18 ára gamall fór Kristján á
Eiöaskólann, sem þá og enn er
aöalmenntasetur Austurlands og
lauk þaðan prófi eftir tvo vetur
eöa 1925 þá tvftugur aö aldri, ger-
ist siöan kennari á Stöövarfirði
veturinn 1925-1926.
Og nú er komiö aö hinni stóru
stund i lffi hans, þaö mun enginn
hafa láö honum, þótt hann léti
ekki úr hömlu dragast, aö ganga
aö eiga eina alfallegustu stúlku
þar um slóöir, Aöalheiöi Sigurö-
ardóttur Bergsveinssonar frá
Uröarteigi. A sföasta ári þann 29.
maf áttu þessi heiöurshjón 50 ára
hjúskaparafmæli, geri aörir bet-
ur, nú á siöustu og verstu timum.
Happasæll formaður i 30
ár
Ariö eftir aö þau giftu sig, Aöal-
heiöur og Kristján, veröa þau
umskipti, aö Sveinn Björgólfsson
flytur inn I Stöövarþorp og hættir
þvi formennsku á Landabátnum.
Tekur þá Kristján viö for-
mennsku á bátnum og helgar
krafta sína sjónum I samfleytt 30
ár, eöa þar til hann flyzt suöur al-
farinn.
Þaö er stór kapituli útaf fyrir
sig og segir sina sögu, þó mér sé
hún litt kunn, þar sem ég fluttist
ungur aö heiman hingaö suöur og
hef ekki dvaliö þar siöan, en aörir
munu þar betur kunna frá aö
segja.
Ariö 1929 byggir Kristján sitt
eigið ibúöarhús á sléttri grund
undir háum hömrum, nýbýli úr
Landatorfunni, myndarlegt og
fallegt hús, sem stendur enn, sem
minnisvaröi um smekkvisi og
dugnaö þessara hjóna, þvf jafn-
framt, sem Kristján var afburða
sjómaöur og aflasæll skipstjóri,
var honum viöbrugðiö sem sér-
stöku snyrtimenni og óviöa betur
haldiö viö fbúöarhúsi eöa bát og
tilheyrandi sjávarhúsum.
Börn beirra hjóna eru öll á lffi,
myndar- og atgervisfólk eins og
þau eiga kyn til:
Þorsteinn fæddur 1927, giftur
Guöbjörgu Jónsdóttur úr Reykja-
vik, sölumaður hjá Sveini Egils-
syni. Guörún fædd 1929 gift Bent
Jörgensen deildarstjóra. Sigurö-
ur fæddur 1931 giftur Jónfnu
Eiriksdóttur alþingism. frá Þing-
eyri, Brynhildur Guölaug fædd
1932 gift Þórarni Ingimundarsyni
húsasmið frá Eyrarbakka.
Aö leiöarlokum, þegar ég nú
kveö þennan frænda minn, votta
ég öllum aöstandendum samúö
mlna.
Halldór Þorsteinssson.
Aö Löndum, sem er yzta byggö
I Stöövarfiröi viö fjaröarmynniö
austanvert — er sérkennilega
fallegt byggöarstæöi I vel gróinni
hvilft undir skjólriku klettabelti,
en f suöaustri blasir viö óravfdd
hafsins.
A þessum staö fæddist Kristján
Þorsteinsson og ólst þar upp hjá
foreldrum sinum, Guölaugu Gutt-
ormsdóttur frá Stöö og Þorsteini
Kristjánssyni útvegsbónda,
Löndum.
Frá bernsku kynntist Kristján
öllum heföbundnum framleiðslu-
störfum til lands og sjávar, en
hugur hans mun snemma hafa
hneigzt meira til starfanna viö
sjóinn, enda var um langt árabil
stundaöur sjór frá Löndum á opn-
um bátum af atorku og myndar-
skap.
Innan viö tvftugsaldur fór
Kristján i Alþýöuskólann á Eiö-
um og stundaöi þar nám I tvo vet-
ur. Veturinn eftir aö hann lauk
námi á Eiöum gjöröist hann
barnakennari í Stöövarhreppi, og
þótti honum farnast vel f þvi
starfi. En skólakennsla varö þó
ekki æfistarf Kristjáns, þvi aö
sjómennskan heillaöi hann. Og þá
um vorið 1926 giftist hann eftirlif-
andi konu sinni, Aöalheiöi Sig-
uröarflóttur frá Uröarteigi viö
Berufjörö, mikilli myndarkonu i
sjón og raun. Hófu þau búskap
sinn i Löndum og reistu sér svo
nýbýli í landi jaröarinnar, og
Kristján tók viö formennsku á
opnum vélbát, sem bændurnir I
Löndum gjöröu út i félagi. Siöar
gjöröi Kristján einn út bátinn og
var viö sjósókn og formennsku
þar siöan mikiö á þriöja áratug.
Arin, sem ég átti heima á
Stöövarfirði frá 1937 til 1954 voru
gjöröir út þar æöi margir trillu-
bátar. Sjómannaval var þar á
þessum árum og formenn bát-
anna margir aflasælir og góöir
skipstjórnarmenn. Fiskimiöin út
af Stöövarfiröi eru óefaö haröur
en góöur skóli til aö læra sjó-
mennsku. Þar eru oft miklir
straumar og hér og hvar grunn-
sævi, sker og boöar aö ógleymdri
Austfjaröaþokunni. Þessar aö-
stæöur hlutu, þegar eitthvaö var
aö veöri, aö krefjast af formönn-
unum sérstakrar fyrirhyggju og
athygli til aö koma bát og mönn-
um heilum í höfn.
Ég dáöist oft aö þeirri ótrúlegu
hæfni og öryggi sumra formann-
anna á Stöðvarfirði, sem eftir aö
hafa verið á færum á reki úti á
hafinu I 12 til 16 tima, stundum I
kolniöaþoku, stórstraum og þung-
um sjó- tóku land f beinni stefnu á
miðjan fjöröinn.
Einn þessara ágætustu for-
manna var Kristján i Löndum.
Hann var kappsamur fiskimaöur,
en mjög athugull og fyrirhyggju-
samur formaöur. Auk þess, sem
hannmunhafa lært mikiö af eig-
in reynslu á sjónum, þá naut hann
þess á yngri árum aö vera á sjó
meö sérstaklega hæfum og
traustum formanni, Sveini Björg-
ólfssyni.sern um mörg ár var for-
maöur á Landabátnum Framfara
áður en Kristján tók viö for-
mennsku.
Kristján og Aöalheiöur eignuö-
ust 4 börn, góöa borgara, sem öll
eru gift og búsett á Reykjavlkur-
svæöinu. Þegar börnin voru öll
farin aö heiman, fluttu þau hjónin
einnig til Reykjavikur, þar sem
þau áttu heima sföan. Ekki efast
ég um, aö Kristján og Aöalheiöur
hafa saknaö átthaganna aö aust-
an, en fyrir sunnan áttu þau llka
marga góöa daga. Aöalheiöur
vann mikiö aöhandavinnu heima,
en lftiö utan heimilisins og bjó
manni sfnum alla tiö hlýtt og gott
heimili, sem hann gat alltaf
hlakkaö til aö njóta aö dagsverki
loknu. Samband þeirra hjóna var
sérstaklega innilegt. Ég minnist
þess sérstaklea, aö fyrir fáum ár-
um átti ég samfylgd meö
Kristjáni og Aöalheiöi i áætlun-
arbil frá Egilsstööum tii Stöövar-
fjaröar, þau voru þá aö koma I
kynnisferö á gamlar slóöir. Þaö
fór ekki fram hjá mér hvaö þau
voru innilega hamingjusöm aö
eiga hvort annaö, þar sem þau
héldust I hendur ööru hvoru og
gældu hvort viö annaö. Ég vikn-
aöi ósjálfrátt og var þakklátur
fyrir aö fá aö sjá þessa fallegu
svipmynd af sönnu hjónabandi
eftir nær fimmtfu ára sambúö.
Fyrir slika samfylgd er mikiö aö
þakka.
Viö hjónin vottum Aöalheiöi og
börnunum okkar innilegustu
samúö.
Björn Stefánsson.