Tíminn - 17.05.1977, Síða 8

8
MM'JÍÍ
Þriðjudagur 17. mai 1977
Jón Sigurðsson, ráðuneytisstjóri:
Svik við hús
gagnaiðnaðinn
Athugasemd við forystugrein
i Tímanum
Það er oröin mikil iþrótt fyrir-
manna hvers konar hagsmuna-
samtaka að messa yfir landsfólk-
inu um hversu illa hið opinbera
fer með þá og þá starfsgrein. Lýst
er hvernig álögur, skattplning og
önnur kvöl af opinberri hálfu
komi i veg fyrir, að starfsgrein-
arnar geti greitt starfsfólki sinu
mannsæmandi laun þrátt fyrir
fúsan vilja atvinnurekendanna.
Gjarna eru dregin fram sýnis-
horn af þvi, hversu sams konar
atvinnurekstur I nágrannalönd-
unum er betur settur en heima-
iðnaðurinn og þvi sé brýnna úr-
bóta þörf.
Viö upplýsingamiðlun sem
þessari er i rauninni ekki hægt að
amast. Þarna eru hagsmunaaðil-
ar að berja sinar bumbur, hags-
munum sinum til framdráttar.
Undir merkjum tjáningarfrelsis-
ins geta þeir aö vild dregið fram
þaö, sem þeim sýnist styöja þann
málstaö og látiö ósagt eða dregið
fjöður yfir hitt, sem oröið gætu
gagnrök I málinu. Menn láta ekki
angra sig i þessu sambandi, þótt
upplýsingarnar, sem hinn al-
menni borgari fær, séu einhliöa
og villandi. Aðalatriðið er að
hljóta almennan stuðning viö
málstaðinn og tilgangurinn helg-
ar meðaliö.
Almennter ekki tiðkaö af hálfu
opinberra aðila að elta ólar við
málf lutning af þessu tagi, þótt oft
væri þess þörf. Margar stofnanir
mættu eyða miklum tima I skrift-
ir blaöagreina, ef þessari tegund
hagsmunaáróöurs ætti að gera
skil þannig að sæmilega hlutlaus
myndi liggi fyrir hinum almenna
borgara. Þetta hefur almennt
ekki verið gert og þykir þó mörg-
um nóg um seina afgreiðslu er-
inda sinna hjá þvi opinbera.
Nýveriöhafa húsgagna- og inn-
réttingaframleiöendur fariö i vik
ing af þvi tagi, sem hér hefur ver-
iö lýst. Það heföi ekki verið nægt
tilefni til þessara skrifa, ef ekki
heföi komið til, að leiðarahöfund-
ur Tfmans hinn 10. mai (Þ.Þ.)
leggur Ut af þeim upplýsingum,
sem félag húsgagna- og innrétt-
ingaaöila hefur lagt til og dregur
af þeim ákveönar ályktanir. Þær
ályktanir benda til aö ritstjórinn
hafi tekiö upplýsingarnar inn án
þeirrar hæfilegu gagnrýni, sem
nauðsynleg er til að niöurstöðurn-
ar veröi yfirvegaöar. Með öörum
oröum sagt uggði ritstjórinn ekki
aö sér og gekk i vatnið fyrir
bragöið og er raunar ekki einn um
þaö, heldur hefur ritstjóri Al-
þýðublaðsins fylgt honum eftir i
leiðara þ. 12. mai.
Alyktanir leiðarahöfundar
Timans eru þessar:
„Þegar gengið var i EFTA,
variðnaöinum lofað, að honum
yröi sköpuö aðstaöa á næstu 10
árum til að búa viö sömu kjör
og iönaöur samkeppnisland-
anna.ená þessum tima ættu að
falla niöur allir tollar á iönað-
arvörum frá þátttökulöndum
EFTA. Bersýnilegt er að þetta
loforð hefur ekki veriö efnt".
(Áuðkennt hér.)
„Þvi hefur Félag húsgagna-
og innréttingaaðila gert kröfu
til þess, aö aðlögunartlminn
verði lengdur. Annað muni ekki
nægja honum til þess að koma i
veg fyrir aö aukinn innflutning-
ur leggi hann að mestu eöa öllu
I rúst. Hér verður rikisvaidiö
vissulega aö koma til skjal-
anna, ef ekki á illa aö fara”.
(Auökennt hér.)
Til stuönings þessum ályktun-
um tilgreinir leiöarahöfundur
fimm atriöi:
1. Aö opinberar álögur á meö-
alfyrirtæki i húsgagna- og inn-
réttingasmiði sé 12% af veltu hér
á landi að tekjuskatti frátöldum,
meðan dönsk fyrirtæki greiöa lið-
lega 8% af veltunni. Hér er miðað
við áriö 1976. Allt er þetta rétt
með farið. Hitt er látið ósagt, að
drjúgur hluti af þessum álögum
eruaðflutningsgjöld af hráefnum,
sem skv.gildandi lögum falla niö-
ur á timanum fram til 1980. Séu
þessi aöflutningsgjöld tekin út úr
samanburðinum, sem er sann-
gjarnt sbr. næsta tölulið hér á eft-
ir, greiðir islenzka fyrirtækið
6,9%, en hið danska rúm 8% af
veltu.
2. Að tollar og vörugjald hjá is-
lenzka fyrirtækinu séu 18,2% af
hráefnisveröi, en ekkert hjá sam-
keppnisaöilum i nágrannalöndun-
um. Enn er miöað viöáriö 1976 og
enn ereflaustréttmeð farið. Þess
er hins vegar að gæta i þessu
sambandi, að þetta sama ár var
tollur á innfluttum húsgögnum
35%. Tollur af 100 þús. kr. cif.
verðmæti af erlendum húsgögn-
um var þannig 35 þús. kr. Af
sama söluverðmæti innlendra
húsgagna frá verksmiöju var um
40 þús. kr. hráefni. Af þvi voru
18,2% tollar og vörugjöld eöa um
7300 kr. Tollamismunurinn á
þessum húsgögnum var þvi
35.0004-7.300 eða 27.700 kr. Af inn-
réttingum var tollur sama árið
24%. Dæmið fyrir þær má reikna
með sama hættisem 24.0004-7.300
eða 16.700 kr.
Tollverndin, sem hinu fslenzka
fyrirtæki er veitt gerir þannig
miklu betur en jafna aðstöðuna
gagnvart samkeppnislöndunum,
en iminnkandi mæli fram til 1980,
þegar jöfnuði verður náð. Þaö er
þvi mjög villandi að tilgreina
þessa tolla af hráefnum sem að-
stöðumún islenzkum fyrirtækjum
i óhag.
3. Orkuverð til iönaðar af þessu
tagi er tilgreint margfalt hærra
hérlendis en i nágrannalöndum,
Skrifari þessara orða getur ekki
fjallað um þetta atriöi og leiðir
það hjá sér. Vert er þóað benda á,
að fjölmörg atriði eins og tegund
nýtingar, nýtingartimi og stærð
kaupandans getur ráðiö öllu um
orkuverð pr. kwst.
Þetta atriöi var hins vegar
aldrei til umræðu eftir þvi sem
bezt er vitað, þegar loforð voru
gefin til iðnaðarins við aöildina að
EFTA.
4. og 5. Að vaxtagjöld séu
margfalt hlutfall af veltu á við
sambærileg fyrirtækii Danmörku
og Noregi. Fjárfestingarlán séu
með 9,5% vöxtum og fullri geng-
istryggingu, sem hafi að meðal-
tali leitt til 22% vaxtagjalda!
Augljóst er af þessu, að meira
en helmingur af þvi, sem hér eru
talin vaxtagjöld hjá innlenda at-
vinnurekstrinum er ekki eiginleg-
ur vaxtakostnaður, sambærilegur
við hinn erlenda vaxtakostnað,
heldur verðrýrnun islenzku krón-
unnar. Aö baki þeim útgjöldum
standa eignir, sem hækka i verði
og þvi ekki sanngjarnt i saman-
burði að leggja veröbæturnar að
jöfnu við raunverulega vexti. Eft-
ir sem áöur er mismunur milli
vaxtagjaldanna hér og i ná-
grannalöndum. Hins vegar er á-
stæöa til að ætla, aö það sé aðal-
lega vegna hærri fjárfestingar og
minna eigin fjármagns hérlendis
en þar tfðkazt miðað við veltu,
Hefur þvi raunar verið haldið
fram, aö fáar atvinnugreinar hafi
jafnmikið af illa nýttum vélum og
húsnæðieins og húsgagna-og inn-
réttingasmiöi og má ætla, að þess
sjái stað i þessum útgjöldum.
A þessum grundvelli ályktar
leiöarahöfundurinn, að bersýni-
lega hafi loforðin, sem iðnaðinum
voru gefin við inngönguna i
EFTA, veriö svikin. Þessi yfirlýs-
ing er röng að öllu öðru leyti en
þvi sem tekur til stofnlána iðnað-
arins. Gert var ráö fyrir, að iðn-
aðinum yrði tryggður greiður
gangur að hagkvæmum stofnlán-
um. Aðgangur að slikum lánum
hefur verulega aukizt, en þau
hafa verið nokkru óhagstæðari en
sjávarútvegs-og landbúnaðarlán.
Skýrsla Þjóöhagsstofnunar um
hag iðnaðar frá febrúarmánuði
sl. staðfestir, að við fyrirheit þau,
sem iðnaðinum voru gefin við að-
ildina að EFTA, var staöið. Ct-
tekt þeirrar stofnunar er traust-
ari heimild um þetta efni en sú,
sem ritstjórinn hefur reitt sig á.
önnur ályktun leiðarahöfundar
felur i sér undirtekt undir leng-
ingu aðlögunartimans að EFTA.
Ekkert annaö mundi nægja til að
hindra aö aukinn innflutningur
leggi þennan iðnað „að mestu eða
öllu I rúst”. Ekki mátti þaö minna
kosta enda kallað eftir aðgerðum
rikisvaldsins til að koma i veg
fyrir, að illa fari.
Þessi ályktun er ekki I mjög
rökréttu samhengi viö það efni
leiðarans, sem á undan fer. Hitt
er rétt að upplýsa, aö eftir 7 ára
EFTA-aöild er hlutdeild inn-
lendra aðila i hérlenda markaðn-
um fyrir þessar vöruryfir 90% og
hefur sáralitið breytzt þessi ár.
Þetta er hærri markaðshlutdeild
en nokkur önnur grein sam-
keppnisiðnaðar hér á landi nýtur,
Þvi er engin visbending um að
innflutningur þrengi verulega aö
þessari grein eins og sakir
standa. A.m.k. er ekkert, sem
gefur til kynna, að innflutningur
séað leggja þessa grein iönaöar i
rúst.
Hitt er ljóst, aö kaupmáttur i
landinu hefur verið minni siðustu
tvö árin en árin þar á undan og
húsgögn eru vara, sem fólk frest-
ar að kaupa þegar þannig stendur
á, ef þess er kostur. Þvi hefur af-
koma þessarar greinar veriö
erfið siöustu tvö ár samanboriö
við æðimörg ár þar á undan,
þegar afkoma hennar var mjög
góð. Hérer þvi um að ræða venju-
lega sveiflu I afkomu, sem i raun
Raunar er óþarft að svara með-
fylgjandi grein ráöuneytisstjór-
ans i fjármálaráðuneytinu mörg-
um orðum, þar sem hann viöur-
kennir að tölur þær, sem ég til-
greindi varðandi starfsgrundvöli
umræddra iðnfyrirtækja á tslandi
annars vegar og i Noregi og Dan
mörku hins vegar á árinu 1976,
séu i höfuðatriðum réttar, enda
eru þær frá Hagvangi, sem á að
vera óhlutdræg stofnun i þessum
efnum.
Þegargengiðvar iEfta á sinum
tima, var iðnaðinum hcitið 10 ára
aðlögunartima, sem átti að felast
i tvennu. Annars vegar átti iðnað-
urinn að njóta áfram tollverndar,
sem færi þó smátt og smátt
minnkandi, unz hún félli alveg
niður eftir 10 ár. Hins vegar átti
að gera þær breytingar á stöðu
iðnaðarins, að hann byggi ekki
við iakari aðstöðu en hliðstæður
atvinnurekstur i Efta-löndun
um. Það var áreiöanlega skiln
ingur forustumanna iönaðar
ins, þegar þeir féllust á þennan
aðlögunartima, að umræddar
breytingar á stöðu iðnaðar ættu
að koma strax eða sem alira
fyrst, en ekki smásaman að sama
skapi og tollverndin minnkaði.
Iðnaðurinn fengi þannig nokkurn
tima tilað byggja sig upp, svo að
hann yrði fær um að mæta sam-
keppninni, þegar tollverndin félli
aiveg niður. Slikur aðlögunartimi
eða uppbyggingartimi var álitinn
nauðsynlegur, þar sem framund-
an væri samkeppni við fyrirtæki,
sem stæðu mörg á gömlum merg,
styddust þvi við þroskaða iön-
menningu og hefðu mikið eigiö
fjármagn til umráða, en hvorugu
ertilað dreifa varöandi islenzkan
iönaö. tslenzki iðnaðurinn þurfti
þvi að búa um nokkurt skeið við
sérstakiega hagstæð skilyrði og
nota þau til að koma máium sln-
um sem bezt fyrir áður en aðal-
samkeppnin byrjaði við niðurfell-
ingu tollverndarinnar.
Niðurstaöan hefur þvi miöur
orðið sú, að iönaöurinn fékk ekki
við inngönguna i Efta þá lagfær-
ingu á stöðu sinni, sem forustu-
menn hans gerðu sér vonir um að
hann fengi þá þegar eða mjög
fljótlega. Lagfæringarnar hafa
komið seint og verið I smá-
skömmtum. Þvi er samanburður-
inn á stöðu hans og norskra og
danskra iðnfyrirtækja á árinu
1976 mjög óhagstæður, eins og
skýrsla Hagvangs sýnir. Vitan-
lega má saka okkur þingmenn og
þá ráöherra, sem við höfum stutt,
um þetta, en þvi má ekki gieyma,
kemur EFTA-aðildinni eða skipt-
um greinarinnar við rikið ekkert
við, en þá er herjaö á rikið um úr-
bætur.
Tilgangur þessa greinarstúfs er
að sýna fram á, aö stuðningur
Timans viö þessar óskir hags-
munasamtakanna, sem i hlut
eiga hefur veriö ráðinn áður en
efni málsins var fullkannaö og
leggja þannig áherzlu á, að fjöl-
miðlar taki málflutningi eins og
þessum með hæfilegri varúð.
En hafi Timinn sérstakan
áhuga á hagsmunum húsgagna-
iðnaöar væri fróðlegt efni til að
rannsaka og skrifa um, hvernig
háttað er skiptum hennar við
dreifingaraðila 1 smásölu. Ýmis-
legt bendir til, aö hagsmunir i
þeim viðskiptum velti á stærri
fjárhæðum en margir aðrir liðir i
afkomu þessarar iöngreinar,
þ.á.m. hlutur rikisins.
JS 12.05. 1977
P.S. Ráðherrar Framsóknar-
flokksins, ólafur Jóhannesson og
Halldór E. Sigurðsson gegndu
hinum veigamestu embættum,
sem að þessu máli Timaleiðarans
snúa, ungann úr þeim tima, sem
húsgagna- og innréttingamenn
eiga að hafa verið sviknir skv.
leiðaranum. Leikmanni i stjórn-
málum er það ráðgáta hvers
vegna Timinn gagnrýnir ráð-
herra sina með þessum hætti. Hér
hefur hins vegar verið sýnt fram
á, að þessi gagnrýni er ekki á rök-
um reist, svo að Tíminn veröur að
finna sér eitthvað annaö tilefni til
að hirta ráðherra sina.
að þcgar ég og fleiri hafa veriö aö
reyna að koma fram málum
iðnaðarins, hefur þvi miður oft
þurft að glima við þröngsýni og
skiiningsleysi embættismanna-
valdsins, sem ræður ótrúlega
miklu i islenzku þjóðfélagi. Þetta
skilningsleysi speglast vel i grein
ráðuneytisstjórans, þegar hann
telur bersýnilega, að lagfær-
ingarnar á stöðu iðnaöarins, t.d.
i skatta-og tollamálum, hafi ekki
átt að koma strax eða fljótlega,
heldur smám saman samfara
iækkun aðflutningstollanna á
erlendum iðnaðarvörum.
Annað dæmi um þetta
skilningsleysi er það, að iðnaður-
inn þurfi ekki að kvarta undan
háum vöxtum, þvi að verðmæti
eigna hans i krónutölu aukist i
sama hlutfalli og veröbólgan.
Allir hljóta þó að sjá, að það hlýt-
ur að hafa ærið mismunandi áhrif
á verð það, sem iðnfyrirtæki þarf
að fá fyrir vöru sina, hvort það
greiðir t.d. 11% af veltu sinni i
vexti eöa aðeins 2-3%. Þá eykur
verðbólgan stórlega þröfina fyrir
rekstrarfé, jafnhliða þvi sem hún
rýrir verðgildi eigins rekstrar-
fjár.
Þá lýsir það ekkilitlu skilnings-
leysi.þegarþvierhaldið fram, að
engin hætta stafi af innflutningi
húsgagna og innréttinga, þótt
hlutdeild innflutningsins verði
eitthvað meiri eftir niðurfellingu
tollanna en þau 10% sem hann er
nú. Hér gera menn sér það ekki
nægilega Ijóst, að islenzki mark-
aðurinn er litill, og missi t.d. hús-
gagna- og innréttingaiðnaðurinn
önnur 10% til viðbótar, getur það
ráðið úrslitum um, hvort hann
ber sig eða ekki. Þaö er hreinn
óvitaskapur að gera sér ekki
grein fyrir þessu, ef menn viija á
annað borð viöhalda þessum
iðnaði og vera ekki alveg háðir
innflutningi á innréttingum og
húsgögnum, með þeim afleiðing-
um, sem það myndi hafa á at-
vinnuna i landinu og gjaldeyris-
stöðuna.
Það er sagt, aö Kinverjar hafi
þann siö, aö veita háttsettum em-
bættismönnum öðru hverju orlof
til að starfa við atvinnurekstur á
ýmsum sviðum, svo að þeir kynn-
isthonum af eigin raun. Mér hef-
ur komið i hug, að sumir þeirra
háttsettra islenzkra embættis-
manna, sem fjalla um efnahags-
leg málefni iðnaðarins, myndu
lita þau talsvert öðrum augum,
ef þeir heföu áður nefnda reynslu
og þekkingu hinna kinversku
s'téttarbræðra sinna. Þ.Þ.
Tamningastöð
Tamningastöð verður starfrækt i sumar
að Þjótanda við Þjórsárbrú. Byrjað verð-
ur 1. júni. Tamningamaður verður Svanur
Guðmundsson, Selfossi. Allar nánari
upplýsingar i sima (99)6555 á kvöldin.
Til sölu
Jarðýta T.D 9 B. (PS) árg. ’66 i góðu lagi,
auka beltagangur fylgir.
M. Benz dráttarbill árg. ’59 og tveggja
öxla vélavagn. Upplýsíngar i sima 71143
eftir kl. 7 á kvöldin.
R| íbúðalánasjóður
"Sr Seltjarnarness
Lánað verður úr ibúðalánasjóði Sel-
tjarnarness i júni n.k.
Umsóknir um lán úr sjóðnum skulu berast
bæjarstjóra fyrir 1. júni n.k.
Reglugerð sjóðsins og umsóknareyðublöð
fást á bæjarskrifstofunum.
Bæjarstjórinn Seltjarnarnesi
JS 12.05. 1977.
Athugasemd
ritstjóra