Tíminn - 14.06.1977, Blaðsíða 10

10
Þriö'judagur 14. júni 1977
Vinur minn einn lánaði
mér norska útgáfu af bók
eftir Nicky Cruz. Allt sem ég
veit um þann mann hef ég úr
þessari norsku bók. Hún
heitir Banvæn öfl. Anggar
forlagiö f Osló gaf hana út
1976.
Höfundurinn er frá Puerto
Rico. Hann var einu sinni
fyrirliöi ungra afbrota-
manna I New York. Þar kom
hann fyrir dóm og þegar
honum var sleppt, kvaö sál-
fræðingur réttarins upp þann
úrskurö aö hann væri von-
laus maöur, algjörlega tap-
aöur þjóöféiaginu og ósætt-
anlegur viö þaö.
Svo geröist þaö aö Nicky
Cruz snerist til kristinnar
trúar á samkomu einni. Litlu
slöar fór hann til lögreglunn-
ar og sagöi dómaranum aö
nú heföi hann gengiö Kristi á
hönd. Dómarinn hváöi en
baö hann sföan aö fá sér sæti
og bföa. Sföan kvaddi hann
sálfræbinginn til. Eftir stutt
samtal kvaöst hann vona aö
þetta dygöi.
Sföan hefur Nicky Cruz
veriö prédikari og trúboöi og
rithöfundur. Hann viröist
vera skemmtilegur kenni-
maöur, skarpgreindur og
hnyttinn. Svo sem eölifegt er
samkvæmt lffsreynslu hans
sjáifs ieggur hann höfuöá-
herzlu á trúna. Honum hefur
oröiö mikiö ágengt. Hann
hefur stofnaö samtökin
Framrétt hönd, sem starfa I
deiidum og einkum er beitt
til þess aö koma eiturlyfja-
neytendum ýmiss konar f
tölu heiibrigöra, starfandi
manna.
Nicky Cruz lftur á mátin f
samhengi þegar hann fjallar
um ógæfu samtföarinnar.
Fyrst vill hann athuga meö
hverju fólk fyllir huga sinn,
þvf aö þar er lagöur grund-
völlur aö auönu eöa aubnu-
leysi. t framhaldi af þvi hef-
ur-ann margt aö segja um of-
beldi og nautnaþorsta, fé-
girnd og órábvendni og
margt fleira, og væri ástæöa
til aö gera grein fyrir sumu
af þvf viö tækifæri. En hér
birtist nú einn kafli úr þess-
ari bók.
H.Kr.
landinu.
Skáldiö Upton Sinclair, sem
viða kom viö sögu i félagsmál-
um, þekkti fjölda frægra manna
sem drukku. Jack London er
einhver svipmesta persóna I
bókmenntasögu Ameriku. Á
unglingsárum var hann i sigl-
ingum til Japans. Hann gróf gull
i Klondyke, var ostruveiöimað
ur, fréttaritari fjölda blaöa og
snillingur i frásögnum. Liölega
þrltugur skrifaöi hann sjálfs-
ævisögu þar sem greinilega
kemur fram aö áfengiö átti
drjúgan þátt i sögu hans. (Hann
byrjaöi aö drekka 5 ára.) En i
bók sinni neitar hann þvi, aö
hann sé áfengissjúklingur og
slær fram ýmislegu grobbi:
„Eg hef aldrei veriö of-
drykkjumaöur og enginn fær
mig til að breyta lifsvenjum
Gleöileit milljóna manna
minnir mig á sögu sem Rósa
frænka var vön aö segja. Viö
kölluöum hana Rósu frænku, en
hún var gömul kona sem átti
heima I litlu húsi i Las Piedras i
Puerto Rico. Hjarta hennar var
aö áinu leyti eins rúmt og húsiö
hennar var þröngt. Hún var ekki
frænka min, en öll börn i Las
Piedras kölluöu hana frænku,
þvi aö hún tók okkur öllum svo.
Þegar heitt var I veöri gaf hún
okkur kökur og kaldan sitrónu-
safa. Meöan viö sátum aö veit-
ingum hennar sagöi hún okkur
sögur. A þeim árum þráöi ég
ekkert eins heitt og aö komast
sem fyrst til Rósu frænku, éta
kökurnar hennar og heyra sög-
ur.
Sagan sem ég er aö hugsa um
segir frá gömlum fiskimanni
sem aldrei haföi heppnina með
sér. Útgefandi minn segir, að
sagan sé komin frá þúsund og
einni nótt, en ég fer meö hana
eins og ég man hana frá
bernskuárunum. Alltaf þegar
fiskimaðurinn var aö veiðum
fékk hann eitthvað sem hann
ekki vildi. Einu sinni dró hann
til dæmis dauöan hest Einu sinni
þegar hann var þó orðinn stað-
ráðinn i þvi að hætta viö allan
veiðiskap en var aö draga net
sin, var i þeim koparflaska með
tappa i. Hann tók tappann úr
flöskunni og hélt hún væri tóm,
en þá fór að rjúka úr henni. Guf-
an úr flöskunni þéttist og varð
að risa. Þá varð fiskimanninum
ljóst aö hann haföi sleppt anda
úr flöskunni.
Þetta var illur andi. Nú sagöi
hann gamla manninum sem
skalf og nötraöi af hræsölu, aö
vondur maöur heföi lokaö sig
þarna inni endur fyrir löngu.
Hann rak tappann i flöskuna og
fleygöi henni svo i sjóinn.
Fyrstu tvö hundruö árin hugsaöi
andinneinkum um þaö hve mik-
iö gott hann skyldi gera þeim
sem sleppti sér úr prisund þess-
ari. En þaö leiö hver öldin af
annarri og reiöi og hefndarhug-'
ur þróaöist meö andanum. Þar
kom aö hann vann þaö heit aö
drepa þann sem hann næöi fyrst
til. Nú leit þvi iiia út fyrir fiski-
manninum.
Aumingja maöurinn hugsaöi
ráö sitt svo sem hann haföi orku
til. Hann sagöi viö andann, sem
grúföi yfir honum eins og ógur-
legur skýflóki, aö þaö væri
ómögulegt aö svo stórkostleg
persóna heföi komizt I þetta
flöskukrili. Andinn vildi sýna
honum að þaö væri sér þó
hægöarleikur, og til aö taka af
öll tvimæli hvarf hann niður i
flöskuna aftur. Þá var fiskimaö-
urinn fljótur aö reka tappann I
flöskuna og henda henni I sjó-
inn.
Þegar menn eru aö mæöast
yfir allri eiturlyfjaneyzlunni,
hugsa ég oft um þessa sögu. Eit-
urlyfin spilla nú svo mörgum,
ab mér liöur illa aö hugsa til
þess. En verst er, aö fæstum
þeirra sem óttast eiturlyfin, er
þaö ljóst aö hiö djöfuliegasta
'peirra allra fær meiri og meiri
aögang aö ameriskum heimil-
um — kristnum heimilúm. Þetta
á viö um öll vestræn lönd. Þaö
er illur andi sem felst i flösku og
drepur þann sem sieppir honum
lausum.
Nicky Cruz:
Andinn 1
flöskunni
Ég á við áfengið
Kannski segir þú sem svo:
Hvaö meinar hann meö versta
eiturlyfiö? Ekki getur hann átt
viö það, aö áfengi sé eins hættu-
legt og öll önnur eiturlyf sem
fólk lætur i sig nú á dögum. Jú.
Þaö er nú einmitt þaö sem ég
meina. Og ég veit af eigin reynd
hvaö áfengið er. Og ég er svo
sem ekki einn um aö vita þetta.
Bandarikjastjórn skipaöi nefnd
áriö 1973 til aö rannsaka áhrif
fikniefna meö þjóöinni. Sú nefnd
starfaöi i tvö ár og niöurstaöa
hennar var sú aö versti óvinur
þjóöarinnar sé hvorki mariju-
ana né LSD, heldur áfengiö.
Þessi stjórnskipaöa nefnd
fullyröir, aö mikiö af þvi sem
birt er sem fræösla um vlmu-
gjafa, sé svo villandi aö slikt
ætti aö stööva. Þaö er margt
sagt sem örvar neyzluna.
Þetta kemur heim viö minar
athuganir. Faöir 13 ára skóla-
telpu sagöi mér af reynslu henn-
ar I skólanum. Hún sagöi:
Kennarinn sagöi okkur aö allir i
skólanum heföu prófaö ein-
hverja tegund fikniefna. Ég veit
þaö er ekki satt, og ekki vil ég
snerta neitt þessara hættulegu
efna. Eg er lika viss um aö ýms-
ir vinir minir I skólanum hafa
aldrei gert þaö.
Faöirinn var kennaranum
reiöur og ég skil hann vel. Þetta
var aöferö til aö fá unglingana
til aö byrja. Hvaöa nemandi vill
tilheyra „rey nslulausum ”
minnihluta? Þaö er eins og I
kynferöismálunum. Kennarar
eru stundum aö kanna reynslu
nemendanna I þeim efnum.
Hver vill þá kannast viö aö hann
sé óreyndur?
Stjórnskipaöa nefndin áleit aö
þeir sem framleiöa áfengi ættu
aö birta áminningu um hættuna
sem fylgir þvl og ekki aö stila
þaö eingöngu til unglinga.
Ég vildi aö tillögur nefndar-
innar væru orönar aö lögum. Ég
vildi aö eftirfarandi aðvörun
væri letruö skýrum störfum á
hverja einustu flösku sem á-
fengi er i, hvern einasta vinlista
I veitingahúsum og drykkju-
krám ásamt hauskúpu og kross-
lögðum leggjum:
Hætta
Afengi er hættulegasta fikni-
efni sem mannkynið þekkir.
Þaö sljóvgar heilann, er vana-
bindandi og veldur dauða. Þiö
neytiö áfengis á eigin ábyrgö en
neyzla þess gerir ykkur hættu-
leg öllum sem þiö komizt I
snertingu viö.
Ég vil ekki ganga svo langt aö
segja aö enginn megi drekka.
Hér ætti aö vera nóg aö benda á
þá hættu sem neytandi þessa
banvæna, vanabindandi eitur-
efnis leggur sig I. Geröu þér
ljóst aö áfengisnautn getur oröiö
hættulegur vani. Þaö er ekki
vist að stööug drykkja hafi mikil
likamleg áhrif, en sálrænu á-
hrifin geta oröiö yfriö mikil.
Margir segjast drekka til aö
slappa af, losna viö kviöa og
spennu, friöa hugann, láta sér
liöa vel. Aöur en þeir vita af eru
þeir orönir háöir drykknum. Nú
eru 9 milljónir Bandarikja-
manna meö einkenni drykkju-
sýki, en margir þeirra gera sér
alls ekki grein fyrir þvi.
Áfengi róar, en þaö losar iika
um hömlur og ruglar siögæöis-
mat. Þaö minnkar aögát og eft-
irtekt, sljóvgar hugsunina. Þú
veröur syfjaður, þig svimar og
sjónin veröur óskýr. Þú drafar I
staðþess aö tala, missir meövit-
und og tilfinningu og ef þú held-
ur nógu lengi áfram ertu dauö-
ans matur. Veröiröu hábur á-
fengi getur þaö stytt lif þitt um
tugi ára.
Þaö gildir um áfengi sem önn-
ur nautnalyf, aö alltaf þarf
stærri og stærri skammt til aö
ná sömu áhrifum. Vaxi neyzlan
stööugt biiar maginn og lifrin,
aö ekki sé talab um heilann.
Menn veröa feitir og náttúru-
lausir. Þá fara menn aö nálgast
drykkjuæöi og ýmiss konar geö-
rænar truflanir gera vart viö
sig.
Mörgum hefur vaxiö i augum
hversu miklu Bandarikin verja
á siöustu árum tii lýöhjálpar,
styrktar vanþróuöum rikjum og
geimrannsókna. Tfu milljaröar
hafa fariö til þeirra hluta ár-
lega. A meðan förum vib meö 25
milljaröa i brennivin árlega.
Glæpir, slys og heilsutjón vegna
áfengisneyzlu kostar okkur auk
þess óteljandi milljaröa.
Helmingur slysa I heimahúsum
stafar af drykkjuskap. Margir
drykkjumenn deyja árlega af
bruna eöa detta og rotast. Þeir
drukkna, kafna og krókna i hel.
Drykkjuskapur minnkar viö-
námsþrótt gegn lungnabólgu og
öörum sjúkdómum. Arlega far-
ast 28 þúsund á akvegunum og
áfengiö á sökina. Þaö hefur úr-
slitaþýöingu I sambandi viö
helming af öllum handtökum,
fimmta hluta hjónaskilnaöa og
þriöjung allra sjáifsmoröa I
minum. Ég hef drukkið meö
vitund og vilja og svo skal þaö
veröa. Þó mun ég drekka
skynsamlegar og ekki eins
áberandi og áöur. Ég mun
aldrei framar ganga um sem
lifandi auglýsing um ofurölv-
un.”
Jack London hélt áfram aö
drekka, sveiflaöist milli ölvlmu
og örvilnunar og dó fertugur.
1 bikinni Cup of fury segir
Upton Sinclair frá tylftum
manna, sem trúöu þvl aö þeir
heföu vald yfir vininu, en end-
uöu sem stjórnlaus reköld. Einn
þeirra, aö visu ekki jafnfrægur
og sumir hinna, var faöir hans,
sem liföi dæmigeröa drykkju-
mannsævi. Hann hvarf oft aö
heiman, glaöur og ánægöur. En
oft varö sonurinn barnungur aö
styöja hann heim. Faöirinn varö
ofdrykkjumaöur, ónýtur til alls.
En þab voru fleiri en faöir Sin-
clairs sem lutu i lægra haldi
fyriráfenginu. Hann missti þrjá
fööurbræöur í sama gæfuleysiö
og marga vini, ails 75 svo aö ná-
kvæmlega sé taliö. Engin furöa
aö hann hataöi áfengiö og barö-
ist gegn þvi alla ævi.
Einu sinni heimsótti Sinclair
ásamt vini sinum leikhúsin 1
New York hvert af ööru til aö
sjá leikhúslifiö aö tjaldabaki.
Þeirkomu á einn staö af öörum.
Þeir stóöu aö tjaldabaki viö
upphaf frægra sýningar á
Broadway. Þeir komu á bar og
ræddu viö hæstaréttardómara,
innbrotsþjóf, falsara og stjórn-
málamann, sem sakaöur var
um sitt af hverju. Siöan fóru
þeir milli næturklúbbanna.
Þaö sem ööru fremur vakti
athygli Sinclairs á þessu feröa-
lagi, var allur sá fjöidi fólks,
karla og kvenna, sem sátu ein
sér, drukkin eöa I einhvers kon-
ar vimu og hengdu höfuöin dott-
andi.
Upton Sinclair segir svo frá:
„Ég hugsaöi um allt hiö fagra
sem finnst I þessum heimi,
allt sem viö getum gert og
lært. Þaö er sárt aö veröa
vitni aö þvi hversu mikils er
fariö á mis vegna þess
skammvinna „hita” sem
wiskiiö veitir mönnum.
Ég get sagt aö ég hafi veriö
„ölvaöur” alla ævi, en ekki af
áfengi. Fyrir mér er tilveran
óendanlegur leyndardómur
sem heillar mig meir en orö
fá lýst. Fengi ég vilja minn
vildi ég vera á jöröunni
milljarö ára til aö fylgjast
meö þvi hvaö gerist. Ég er
forvitinn og langar til aö vita
hvaö veröur. Ég vil lika vita
meira um þaö sem áöur var
og þvl les ég sögu mikiö.
Stjörnufræöin hrifur mig allt-
af, aö ekki sé minnzt á upp-
götvanir visindanna og tæki
þeirra til aö ljúka upp
leyndardómunum.
Þaö fyllir mann auömýkt aö
hugsa um dverg- sólkerfin I
atómkjarnanum. Þaö viröast
vera ámóta margar kjarna-
agnir I vatnsdropanum og
stjörnur I sólkerfinu. Hver
veit hvaö finnast kann siöar?
Fundizt hafa öfl sem geta tor
timt jöröinni og hvenær sem
er kynni aö lærast aö temja
þau öfl sem oröiö gætu henni
til bjargar.
Alla ævi hef ég veriö „ölvaö-
ur” af undrum þeim sem
geymast i góöum bókum.
Finnir þú réttan texta er
heimurinn þinn. Hann getur
þú fundiö I eigin hillu eöa i
bókasafninu.
Sjónleikurinn mikli, mann-
kynssagan, er alltaf á sviöi,
alla ævi þina. Þaö er bara aö
fylgjast meö, taka þátt I þvi
sem fram fer, njóta þess sem
vitrustu menn hafa fundið og
reynt.
í slikum heimi er engin
ástæöatilaö svipta sig lifi, en
I samanburöi viö slika lifs-
nautn getum viö sagt aö eng-
inn geti drukkiö s,vo mikiö aö
hann hafi af þvi nokkra þá
gleöi sem nafn sé gefandi.”
Ég held aö hér hafi Upton
Sinclair vitaö hvaö hann var aö
segja. Þaö er svo margt heill-
andi til aö gleöjast viö i veröld-
inni, svo mörg verkefni, svo
margt gott aö rétta hendur eftir
og svo margt öfugt til aö lag-
færa aö enginn ætti vitandi vits
og af frjálsum vilja aö rangla I
vimu móts viö ótlmabæran
dauöa.
Aldrei hefur nokkur gert
þessu efni betri skil en sá sem
þetta skrifaöi:
„Hver æjar? hver veinar?
hver á I deilum? hver
kvartar? hver fær sár aö
þarflausu? hver rauö augu?
Þeir sem sitja viö vin fram á
nætur, þeir sem koma saman
til aö bergja á krydduöum
drykkjum.
Horf þú ekki á viniö, hve rautt
þaöer, hversu þaö glóir á bik-
arnum og rennur ljúflega niö-
ur. Að siðustu bitur það sem
höggormur og spýtir eitri sem
naðra. Augu þin munu sjá
kynlega hluti, og hjarta þitt
mun mæla fláræöi. Og þú
munt vera eins og sá sem
liggur úti f miöju hafi, já, eins
og sá er liggur efst uppi á
siglutré. Þeir hafa slegiö mig,
ég kenndi ekkert til, þeir hafa
bariö mig, ég varö þess ekki
var. Hvenær mun ég vakna?
Aftur mun ég leita þess.”
Oröskviöirnir. 23. 29-35.
Einn kristinna vina minna
fékk sér endrum og eins glas af
vini meö matnum. Honum
fannst, þó aö kristinn væri, aö
hann heföi leyfi til þess. Svo tók
ég eftir þvi aö hann var hættur
þessu. Þegar ég spuröi hann um
ástæöu þess svaraöi hann:
Manstu eftir Vernon bróöur
minum? Fyrir nokkrum árum
var hann ofdrykkjumaöur.
Hann sigraöist á vininu, en hans
vegna er ég hættur. Ég vil ekki
eiga þátt I neinu þvl sem kynni
aö draga hann aftur I þaö Hel-
viti sem hann kvaldist þá I.”
Þaö eru margir Vernonar I
veröldinni.