Tíminn - 10.09.1977, Blaðsíða 20

2
Sunnudagur 11. september 1977
Fórnarlömb í
umferðinni
Hnignun turnuglustofnsins
Eftir E. Jane Ratcliffe
1 nokkur ár hef ég hjúkraö
turnuglum, sem hfa fundizt
særöar á hraöbrautum og
sveitavegum. Annað hvurt hef
ég fengið þessa fugla i hendur
eða hinn framúrskarandi dýra-
læknir, Brian Coles, sem hefur
að jafnaði röntgen-myndað þá
fyrir meðferðina. Brotin bein
hafa annað hvort verið spelkuð
eða negld, og siðan hefur
fuglunum verið komið i mina
umsjá. 1 kjölfarið fylgja frekari
röntgen-myndanir og fylgzt er
nákvæmlega með batanum þar
til turnuglan er heil heilsu.
Eftir að uglurnar hafa æft sig
nægilega i stóru fuglabúri og
eftir aðrar nauösynlegar undir-
búningaðgerðir er þeim sleppt
með góðum árangri. Ef þaö
reynist ómögulegt að skila þeim
aftur til sinna upprunalegu
svæöa, eru þær i staðinn settar i
velvalda hlööu i landi sam-
vinnubænda.
Ein mjög athyglisverö niöur-
1975 var fyrsta ár þeirra sam-
an. Þau pöruöu sig og hún verpti
þrem eggjum og ól ungana þrjá
upp með góöum árangri. Er
ungarnir þrir höföu náð nægi-
legum aldri voru þeir paraðir.
Eftir að þeir höfðu verið merkt-
ir var þessum hjónum valinn
góður staöur fyrir turnuglur,
eins langt i burtu frá vegum og
mögulegt var. Árið 1976 gerðu
foreldrar þeirra enn betur og
ólu upp fjóra unga. Einu af
pörunum frá 1975 var komið fyr-
ir i hlöðu, sem er komin i eyði i
norðaustur Kúmbriu, og þar ólu
þau upp fjóra unga þrátt fyrir
mjög þurrt sumar. Við athugun
á fæðu unganna kom i ljós, að
þeir höfðu aðallega verið næröir
á snjáldurmúsum, en sjaldnar á
hagamúsum með stuttan hala.
Undanfarin ár hafði svæðiö
kringum hlööúna verið krökkt
af hagamúsum, en þeim fækk-
aði til muna i þurrkunum. Það
varð til þess aö foreldrarnir fóru

Unginn æfir flug og veiðar
f fuglabúrinu.
Röntgenmynd af kvenugiunni
særðu. Þar sést að hún er brotin
á hægra axlarbeini.
Hér sjást foreldrarnir, sem særðust illa á hraðbrautum Englands, ásamt uiigunum fjðrum
frá þvi I fyrra.
staöa, sem ég hef komizt að við
athuganirá slysunum er sú, að I
meira en tvisvar sinnum fleiri
tilfellum vængbrota eða vængja
sem hafa gengið úr liði, hefur
verið um hægri vænginn að
ræða. Það er min skoöun aö þaö
sé vegna hins lága, og hæga
flugs er þær fara frá einni vega-
brúninni yfir á aðra i leit aö
hagamúsum. Er þær fara yfir
yztu akreinina, eru þær aðeins
þrjú til fimm fet frá jöröu og
veröa þvi fyrir bilum og brjóta á
sér hægri vænginn. En þegar
þær eru komnar yfir innstu ak-
reinina, hafa þær náö það mik-
illi hæö, aö þær eru yfir öllum
bilum, þó að þær geti orðið fyrir
mjög háum bilum. Þær setjast á
lágu varnargirðingarnar á um-
ferðaeyjunum og leita sér fæöis
grasinu. Þegar bifreiðar aka
nærri þeim eru þær oftast of
seinar aö hefja sig til flugs.
Fyrir þrem árum var komið
með mjög særða kvenuglu til
Hr. Coles i meöferð. Röntgen-
myndin sýndi brest i neðri brún
hægri axlarbeins. Brotið var
neglt og sex vikum siðar var
naglinn fjarlægður úr uglunni,
en hún var þá komin i
hjúkrunarbúr mitt. Þessi væng-
ur varð albata, en sprunga i
vinstri vængnum varð aldrei
góð. En af þvi að hún var að
öðru leyti viö beztu heilsu og fal-
legasta turnugla, var henni
haldið, til aö hún yki kyn sitt.
Henni til samlætis átti að vera
særður karlfugl.
að leita lengra til að afla sér og
ungum sinum fæðu. Þessu var
ekki veitt nein sérstök athygli á
þessum tima, þar eð þetta telst
eðlilegt i enda eldisins. En 4.
nóvember i fyrra, þrem
mánuðum eftir aö kvenfuglinn
hafði sézt á eldisstöðvum sín-
um, fannst hún i tiu milna fjar-
lægö nálægt Killington kross-
götunum. Það kom i ljós, aö hún
var ein af minum fuglum og við
skoðun og röntgenmyndatöku
sást mikiö brot neöarlega á
axlarbeininu, nálægt olnboga-
liðnum sem farið hafði úr liöi.
Nákvæmlega 12 mánuðum
eftir að ég hafði sleppt henni var
hún komin aftur i mina umsjá,
en á þeim tima hafði hún ungað
Árið 1976 reyndist turn-
uglum erfitt á Bretlandi. i
tíu ár þar á undan hafði
f jöldi þeirra staðið í stað, en
þar áður hafði þeim fækkað
vegna DDT og annarrar
óhollustu. Aðalorsökin var
þó skortur á hentugum
steinhlöðum til hreiður-
gerðar. En síðastliðið ár,
skrælnaði grasið í löngu og
heitusumrinu. Þaðhafði þá
afleiðingu að hagamúsum
sem eru aðalfæða turnugl-
anna fækkaði til muna.
Uglurnar neyddust til að
afla sér fæðu á fjarlægum
stöðum þar á meðal með-
fram hraðbrautum og veg-
um Af því leiddi að uglurn-
ar lentu í hörmulega mörg-
um umferðaslysum
út og alið upp fjóra unga, haldið
við fjölskyldu sinni, og lent svo i
árekstri við eitt af drápstækjum
mannsins, bilinn. En með sér-
fræðilegri meöferð og hjúkrun
vonum við aö hún muni geta
flogið á ný.
Hún hlýtur aö hafa flogið
langar vegalengdir frá hlöð-
unni, yfir f jöll og dali, þangað til
hún komst að hraöbrautinni,
sem hún var að fljúga meöfram
til aö leita fæðu. Nokkurn spöl
frá staðnum þar sem hún fannst
var önnur turnugla, en sú var
dauð.
Nokkrum vikum fyrir þennan
fund fundust fimm dauðar turn-
uglur á þessu sama svæði. Það
er enginn vafi á þvi að þær hafa
Kvenuglan, sem lent hafði I slysinu, ungaði þessum þrem ungum
út árið 1975. Sföar voru þeir paraöir og skömmu seinna var þeim
sleppt. Einni kvenuglunni var siöan komiö fyrir, ásamt maka
sinum, I afskekktri steinhlööu. Þar ól hún þrjá unga ifyrra.
komið að þessari hraðbraut til
aðleita hagamúsa, þar sem þær
hafa ekki fundið þessar haga-
mýs nærri hreiðrunum, og þvi
leitað á aðrar slóöir, þrjár til
fjórar mllur i burtu. Þessi si-
endurteknu slys hefðu getað
orðið til þess að útrýma turn-
uglunum á þessu svæöi. Tveim
árum áöur voru taldar 8 auðar
turnuglur á 12 vikum á litlu
svæði meðfram M6 hraðbraut-
inni norður af Pernith.
Fjöldi dauðsfalla meðal turn-
ugla á svo stuttum vegarkafla
er vægast sagt hörmuleg. Sama
má einnig segja um þær tölur af
tnóvember fannst ungamamman á M6 hraöbrautinni. Hún var illa brotin eftir aö hafa lent fyrir bll.
dauöum fuglum sem fundizt
hafa á sveitavegum i Kúmbrlu
þar sem umferð er fremur litil.
Ef fjöldi dauöra turnugla er
eitthvað svipaöur á öörum veg-
um landsins, þá er það voðinn
einn sem biður turnuglustofns-
ins. Þó svo uglurnar byggi sér
hreiður viðs vegar um landið, er
fjöldi þeirra mjög takmarkaður
og þurfa þær þvi alla þá umönn-
un og athygli sem möguleg er.
Að siðustu hvetur höfundur
greinarinnar bændur til að hafa
aflögu óræktaö land og aöstöðu
til hreiðurgerðar i hlöðunum.
Eins og segir I kafla bókarinnar
„Uglur heimsins” eftir Ian
Prestt og Reginald Wagstaffe,
hafa bændur i Evrópu álitið
turnuglur mikiivæga banda-
menn, vegna þess að þær lifa á
músum og rottum. Þeir hafa
margir búið til sérstakar huröir
á hlöður sinar til að hvetja þessa
fugla til að byggja hreiður i
hlöðum sinum.
Siðast en ekki sizt ættum við
að huga vandlega að þvi hve
hrat.t sveitin er að hverfa undir
vegi eða aðrar byggingar, Við
ættum áð hvetja umhverfisráð
tilaðbera meiri umhyggju fyrir
náttúrulegu umhverfi og s'ýna
verndun þess meiri áhuga. Á
þessu náttúrulega umhverfi
byggir maðurinn og allt dýralif
tilveru sina.
GV (þýtt)