Tíminn - 09.10.1977, Blaðsíða 16

u
Sunnudagur 9. október 1977
Mark-
miðið
er að
þjóna
betur
einstaklingsbundn-
Hörður Lárusson
s.f."
'Timamynd Róbert.
Grunnskólalögin voru i
margra augum bylting. Þau
umsneru svo öllu, að jafnvel
ráðsettir kennarar, — sem ekki
kölluðu nú allt ömmu sína, fórn-
uðu höndum. Ný orð voru tekin
upp, valfrelsi, umsagnir, val-
timar, kannanir og guð má vita
hvað. Enn eru þessi orð mörg-
um framandi og hugsanirnar á
bak við hrein ráðgáta. Slíkt er
ekki nema eðlilegt, þvf að
grunnskólinn er ungur og enn á
tilraunastigi. En I hverju er
grunnskólinn frábrugöinn
gamla góða skólanum? Við
fengum Hörð Lárusson,deildar-
stjóra i skólarannsóknadeild
menntamálaráðuneytis, til þess
aö svara þessari spumingu fyrir
okkur.
Kennurum og nemend-
um ekki eins miðstýrt
Ef við tökum skipulagshliðina
fyrst, sagði Hörður, þá hafa
grunnskólalögin i för með sér þá
breytingu, að nú er kominn á 9
ára samfelldur grunnskóli.
Samræmd próf f þriðja, sjötta
og áttunda bekk eru niðurfelld,
en venjuleg bekkjapróf koma í
staðinn. Gagnfræðaprófsbekk-
urinn, 10. bekkur, er ekki lengur
til og nú ljúka allir grunnskóla-
námi i 9. bekk. Landsprófið,
sem var samræmt próf f nær öll-
um greinum, hefur verið fellt
niður sem slfkt, en í staðinn
þurfa nemendur í 9. bekk grunn-
skóla að taka fjögur samræmd
próf, þ.e a.s. i fslenzku, einu er-
lendu tungumáli, stærðfræði og
annað hvorti samfélagsfræði eða
raungreinum. Að öðru leyti sjá
skólarnir um námsmat í lok ni-
unda bekkjar.
— 1 nfunda bekk er boðið upp á
valgreinar og nema þær alls 12
til 16 stundum af þeim 33-37,
sem nemandinn þarf að taka
alls á viku. l áttunda bekk er
gert ráð fyrir þremur stundum i
valgreinar.
— Að hverju er stefnt með öll-
um þessum breytingum?
— Þessar breytingar eiga að
þjóna þvi markmiði að auka
sveigjanleika i skólastarfinu og
þjóna betur með þeim hætti ein-
staklingsbundnum þörfum
um þörfum
nemenda,
— segir Hörður
Lárusson deildarstjóri
i skólarannsóknadeild
menntamála-
ráðuneytis um
grunnskólalögin
nemenda. Með öðrum orðum
kennurum og nemendum er
ekki eins miðstýrt eins og sagt
er, heldur hafa báðir aðilar
frjálsari hendur. Kennarar eru
ekki lengur bundnir af yfirferð
ákveðins námsefnis nema að
mjög litlu leyti miðað við það
sem áður var og nemendum er
gertvalið frjálsara. Þessmá
og geta að samræmdu próf ni-
unda bekkjar fara fram i
febrúarmánuði, en þá þrjá
mánuði, sem eftir eru/ getur
skólinn skipulagt að eigin vild.
Uppbygging og efni
námsbóka voru orðin
úrelt.
— Hvað með námsefnið?
— Á undanförnum árum hefur
verið lögð mikil vinna í að
endurskoða námsefni og
kennsluhætti i grunnskólanum.
Það var orðin mjög mikil þörf
fyrir þessa endurskoðun, þegar
hún hófst skömmu fyrir 1970
vegna þess að kennslubækur,
sem notaðarvoru, samræmdust
ekki núverandi þekkingu i ein-
stökum greinum. Uppbygging
þeirra var heldur ekki i sam-
ræmi við það, sem nú er bezt
þekkt í uppeldis- og kennslu-
fræðum. Þetta leiddi m.a. til
þess að bilið á milli þjóðfélags-
ins og skólans var stærra en
æskilegt getur talizt.
— Eins og málin standa nú, þá
hafa nær allar greinar, sem
kenndar eru í grunnskólanum
verið teknar til gagngerrar
endurskoðunar, en verkið er
mjög mislangt á veg komið i
einstökum greinum.
— Hvernig fer endurskoðunin
fram?
—Yfirleitt er staðið þannig að
þessari endurskoðun, að ákveð-
inn starfshópur, sem i eru
kennarar á grunnskólastigi og
framhaldsskólastigi, gera f upp-
hafi yfirlityfir stöðu greinarinn-
ar eins og hún er i skólanum.
Þegar sú staða er komin á
hreint gerir hópurinn tillögur
um námsskrá, námsefni;
kennsluhætti, menntun kennara
og fleira f þeim dúr, og eru álits-
gerðirnar sendar ráðuneytinu
til umfjöllunar. 1 sumum tilvik-
um eru gerðar athugasemdir af
hálfu ráðuneytisins. Þegar til-
lögur hafa verið samþykktar og
ákveðið hefur verið að hefjast
handa á grundvelli þeirra er
settur námsstjóri til þess að sjá
um framkvæmdir og fær hann
til liðs við sig kennara úr grunn-
skólanum. Það eru þess vegna
grunnskólakennararnir sjálfir,
sem sjá að mestu um breytingar
á námsefni og kennsluháttum,
en ekki einhverjir sérfræðingar,
sem kannski hafa takmarkaða
reynslu af kennslustarfinu.
Eiga erfitt með að
leggja af yfirheyrslur
— Þú talar um breytta
kennsluhætti?
— Já, veigamikill þáttur i
þessum breytingum — sé miðað
við gamla lagið, eru breyttir
starfshættir í skólanum. Nú er
sem sagt aukin áherzla lögð á
sjálfstæða vinnu hjá nemendum
og hlutverk kennarans verður
þá frekar að leiðbeina nemend-
um um þessa vinnu, i stað þess
aðhalda þeim fyrirlestra, hlýða
yfir eða stjórna.
Sfðastnefnda atriðið er senni-
lega sá þáttur umbótarstarfs-
ins, sem hvað örðugast er að
koma á. Orsakirnar fyrir þvi
eru fyrst og fremst þær, að
kennarar hafa ekki hlotið þjálf-
un i samræmi við þessar hug-
myndir og þeir hafa allir til-
einkað sér ákveðið starfsfyrir-
komulag, sem af skiljanlegum
ástæðum er ákaflega erfitt að
breyta. Til þess að koma til
móts við kennara i þessu efni,
hafa verið haldin námskeið á
vegum Kennaraháskóla Islands
undanfarin ár og hafa þau verið
mjög vel sótt. Virðist þvi sem
kennarar hafi mikinn áhuga á
því að tileinka sér nýja starfs-
hætti.
Tilraunakennsla
— Svo að við snúum okkur aft-
ur að nýju kennslubókunum.
Hvernig eru þær fullunnar?
— Aður en bókin er fullunnin,
er efnisuppkast hennar sett I til-
raunakennslu í um 5-6 bekkja-
deildum. Við tilraunakennsluna
koma i mörgum tilfellum upp
ákveðnar athugasemdir frá
kennurum, brottfellingar, við-
bætur, breytingar á framsetn-
ingu og svo frv. Endurskoðun
hefst að tilraunakennslu lokinni
og er endurskoðaði textinn
sendur nokkrum skólum til
notkunar. Komi ekki i ljós
alvarlegir vankantar, er efnið
siðan gefið út í endanlegu formi.
— Hvernig bregðast kennarar
við þessu tilraunastarfi?
— Það er ákaflega misjafnt
hvað út úr tilraunakennslunni
kemur. Sumir kennarar gefa
mjög gagnlegar ábendingar um
breytingar. Frá öðrum heyrist
ekki neitt.