Tíminn - 13.10.1977, Blaðsíða 10

10
Miðvikudagur 12. október 1977.
Tfv
Kópasker viö öxarfjörö — þar eru höfuöstöövar kaupfélagsins.
Rætt við Björn Haraldsson i Austurgörðum:
Saga kaupfélags
N orður- Þingeyinga
er einnig saga
héraðsins
og bróðurþeliö, ennfremur hina
skilyröislausu fórnarlund for-
ingjanna og hollustu, sem allra
kröfuharðastir voru við sjálfa
sig.
Viöbrögö félags og byggöar i
öröugleikum kreppuáranna,
þrautseigja og þolgæði en sigur
aö lokum, er sá þáttur sögunn-
ar, sem hæst ber og mest lýsir
af. Ef lexia þeirrar lffsreynslu
næöi til nútiöar gegn um þessa
bók, væri ég sæll og glaöur.
Bók þessi, útgefin i des. sl.,
hefst meö stuttu ágripi af 130
ára sögu samvinnuverzlunar á
Islandi, sem i bókinni er talin
hefjast áriö 1844, en af sumum
ekki fyrr en 28 árum sföar.
Aöalefni bókarinnar er 80 ára
saga Kaupfélags Noröur-Þing-
eyinga, sem höfundur telur vax-
iöút frá Kaupfélagi Þingeyinga.
Þróun Kaupfélags Noröur-
Þingeyinga telur höfundur svo
samslungna veigamiklum þátt-
um byggöarlagsins, aö naumast
veröi sögur fyrirbæranna sér-
raktar svo að vel fari. Þess
vegna lýkur heiti bókarinnar á
orðunum: Mannllf við yzta haf.
Þetta er mikil þróunarsaga.
Auk verzlunarsögunnar er kom-
ið inn á sögu atvinnumála til
lands og sjávar, samgöngu-
mála, bygginga og ræktunar-
mála, heilbrigöis og menning-
armála o.fl. mannlifsþátta. Þá
hefur bókin aö geyma sérstaka
kafla um kauptúnin Kópasker,
aðalheimkynni félagsins, um-
hverfislýsingu, byggingasögu
og lifið þar, ennfremur frásagn-
iraf Raufarhöfn, þar sem félag-
iðkom við sögu nærfelt hálfa öld
og var um margra ára bil, auk
verzlunarinnar, athafnasamasti
atvinnurekandi staðarins. 1
Raufarhafnarþætti er ágrip af
sögu sildveiða við tsland og sild-
ariönaðar, en þó sérstaklega á
Raufarhöfn. Er þar ýmislegan
fróöleikaöfinna,sem ekki hefur
áður komiö á prent. Túlkun
þessarar héraðssögu er opinská
og glögg.Bók þessi hefur hlotið
mikið lof i fjölmiölum, en einnig
aðfinnslur. Timinn fékk höfund
bókarinnar til þess aö svara
nokkrum spurningum um hana :
Hvers vegna skrifaðir
þú þessa bók?
— Félagsstjórnin bað mig aö
skrifa sögu kaupfélagsins og
einnig sögu Kópaskersbyggðar.
I ööru lagi var viðfangsefniö
mér einkar hugstætt.
Hverja telur þú upp-
hafsmenn samvinnu-
verzlunar á islandi?
— Ég hygg Jón Sigurðsson
forseta hafa átt hugmyndina.
En séra Þorsteinn Pálsson, þá
aöstoðarprestur á Hálsi i
Fnjóskadal útfæröi hugmynd
forsetans og skipulagöi fyrstur
manna á Islandi félagslega
samvinnuverzlun. Tryggvi
Gunnarsson og Pétur Eggerz
brutu isinn.. Þeirra vegvisun
reyndist sigild. Um upphaf
samvinnuverzlunar á tslandi er
ég I höfuðatriöum sammála
Arnóri Sigurjónssyni (tsl. sam-
vinnufélög 100 ára) og dr. Þor-
katli Jóhannessyni rektor (Ævi-
saga Tryggva Gunnarssonar)
um upphaf samvinnuverzlunar.
Hvern eða hverja tel-
ur þú upphafsmenn
Kaupfélags Norður-
Þingeyinga?
—- E'ins og segir I bókinni, er
KNÞ upphaflega vaxiö út frá
Kaupfélagi Þingeyinga. Þrjár,
siöar fjórar af upphaflegum
deildum KÞ endurskipulögöust i
KNÞ. Réttast mun aö telja Pét-
ur á Gautlöndum upphafsmann
aö KNÞ, þann sem lagöi ráðin á
um stofnun þess. Pétur fékk Jón
Gauta, bróöur sinn, til þess að
fara noröur um sveitir aö stofna
félagiö og hefur vafalaust stutt
hann tildáöa, meöan Jón stjórn-
aöi KNÞ.
Hitt er svo ljóst, aö Þórður
Flóventsson átti hugmyndina aö
sérstöku kaupfélagi fyrir Norö-
ur-Þingeyinga og viröist hafa
litlu munað, aö hann kæmi þvi á
laggir nokkrum árum fyrr en
varö.
Hvað um forstöðu-
menn KNÞ i 80 ár?
— Sannarlega átti félagiö for-
ingjaláni aö fagna og starfs
manna öll sin ár, eins og glögg-
lega kemur fram i bókinni. Þar
eru verk þeirra látin tala. Eng-
inn lá á liði sinu. Foringjarnir
gáfu tóninn, aörir starfsmenn
og óbreyttir félagsmenn fylgdu
þeirra dæmi. Þjónustan var
dygg og óeigingjörn.
Einhverjum finnst þú
spar á lofsyrði handa
þeim, sem gerðu
stærstu hlutina.
— Ég svaraöi þeim ritdómi i
sama blaöi og hef þar engu við
aö bæta. Okkur bar ekki á milli
annað en það, meö hverjum
hætti ætti aö bera lof á konur og
menn.
Gagnrýnandi telur,
að með tilkomu útibús
Samvinnubankans á
Kópaskeri, 1966, hafi
uppsafnazt nýr al-
menningssjóður. Hvað
viltu segja um þetta?
— Þetta er misskilningur,
ekki óeölilegur. Stofnun útibús-
ins var aðeins nafnbreyting.
Vinsælli stofnun, Sparisjóði
Noröurþingeyinga, sem starfaö
hafði i 46 ár var gefiö þetta nýja
nafn, útibú Samvinnubankans.
Skilyröi til söfnunar sparifjár
jukust ekkert við þá nafnbreyt-
ingu. Vonazt var eftir fjármagni
til útibúsins frá aöalbankanum,
en sú von hefur enn ekki rætzt.
Hvaða gagn og
hverjum hyggst þú
vinna með þessari bók?
— Aö visa nútiðinni til vegar,
laða hana til aðleita sérfótfestu
I fortiöinni,, i dáöum hennar og
mistökum, sigrum og ósigrum.
Hvað telur þú áhuga-
verðast i tilveru og
starfi Kaupfélags
Norður-Þingeyinga?
— Einhuga sannfæringu hér-
aösbúa um ágæti samvinnu-
stefnunnar, vakandi aðgát á
efnahag félagsins og framfara-
möguleikum, heiðarleikann
gagnvart félaginu, samstöðuna
En hvað um mistök-
in?
— Hjá mistökum varö ekki
með öllu komizt á svo langri
leiö. En þau voru einkum I þvi
fólgin, aö stundum var of seint
brugöizt við þörf. Þaö gerist enn
idag, að menn átta sig of seint á
breyttum viöhorfum. Hjá KNÞ
leiddu mistökjafnan til lögunar.