Tíminn - 12.02.1978, Blaðsíða 22

22
Sunnudagur 12. febrúar 1978
þaö gerðist nú ööru visi. Ég var
að renna nippla Ur kopar — i
rennibekk, auövitaö. Það kom á-
kaflega mikiö af flisum sem
stungu, og þess vegna kom
meistarinn til min með nýja
gúmmihanzka. Ég haföi aldrei
nota hanzka við renni
smiöi þótt skrýtiö kunni aö þykja,
en þó tók ég nú við þessum, setti
þá upp og hugðist svo halda verki
minu áfram. En hér var annað i
efni: Gúmmihanzkar limast fast-
ir við þaö sem þeir snerta, og nú
er ekki aö orölengja þaö aö um
leið og ég kom við stykkið sem ég
varaðrenna sat, hanzkinn fastur.
Fyrir mig var ekkert annaö aö
gera en aö rykkja hendinni að
mér af öllu afli, og þaö gerði ég á
broti úr sekúndu. Hendinni hélt
ég, en einn fingur minn varð eftir,
fastur i hanzkanum. Það versta
fyrir mig var að fingurinn sagað-
ist ekki af, heldur slitnaði. Það
var ekki notalegt, en hálfu verra
var þó hitt, að höndin varð mátt-
laus og handleggurinn, alveg upp
i öxl.
—Varst þú ekki lengi handlama
eftir þetta slys?
— Það leið svo heilt ár, að ég
gat eiginlega ekkert gertog allra
sizt vel. Ef ég lyfti hamri, datt
hann úr hendi mér. Það var i
meira lagi óskemmtilegt.
Siðan þetta kom fyrir hef ég lit-
ið gert annað en að dútla hérna i
kjallaranum heima hjá mér,
mest fyrir krakkana, — það er að
segja barnabörnin, þvi aðmin eru
uppkomin fyrir löngu, enda er ég
nú orðinn áttræður.
— Já, vel á minnzt: Hvað eigið
þið hjónin mörg börn?
— Við eignuðumst fimm börn,
en misstum einn dreng, svo það
eru fjögur á lifi. En áður en ég
kvæntisthafði ég eignazttvö börn
svo alls eru þau sjö, sem hafa
komið i heiminn af minum völd-
um.
Fátt er lærdómsrikara
— Hefur þú ekki tekið drjúgan
þátt i félagsmálum?
— Jú, það hef ég gert. Ég byrj-
aði i ungmennafélaginu heima,
siðan i Iðnaðarmannafélaginu á
Isafirði, og sat i stjórn þess um
tima, en eftir að ég var kominn
hingað til Reykjavikur, átti ég
sæti I stjórn Járnsmiðafélagsins i
nokkur ár, og i stjórn Alþýðusam-
bands íslands. Siðastenekki sizt,
hef ég svo starfað i stjórnmála-
flokknum, sem við sveitamenn-
irnir, bjuggum til, Framsóknar-
flokknum. — Ég hef þannig tekið
talsverðan þátt i félagsmálum
um dagana, og á þannhátt kynnzt
mörgum mönnum. Það er oftast
ánægjulegt að kynnast mönnum
og að starfa með þeim, og fátt
held ég að sé lærdómsrikara.
— Þú ert þá ánægður, þegar þú
litur um öxl af hinum áttatíu ára
sjónarhóli þinum?
— Já, það er ég sannarlega.
Þetta hefur verið gaman. Mér
hefur þótt lifið skemmtilegt, og á-
nægjustundirnar fleiri en hinar,
þótt þær þurfi auðvitað að vera
með lika, ef maðurinn á að verða
að einhverjum manni.
Þetta hefur verið gaman
— Þú hefur svo ilenzt þarna?
— Mér þótti gaman að smíða
þá, eins og mér hefur alltaf þótt.
En á litlum verkstæðum geta
menn ekki helgað sig einhverri
einni grein, og ekki snert á neinu
öðru, heldur þarf hver maður að
ganga I öll verk eftir þvi sem á
stendur. Stundum er þaö eldsmið-
in, stundum bekkurinn, og stund-
um þarf aö fara niður i bátana
þegar vélarnar þarfnast eftirlits
eða viögerðar. Allt þetta lærði ég
á næstu árum.
„Fæddist með hamar i
höndum”
Það gekk á ýmsu
— Þú hefur auðvitað vanizt þvi'
frá blautu barnsbeini að smiða i
smiðju ?
— Já, mikiö ósköp. Pabbi átti
smiðju og smiðaöi mjög mikið i
henni, bæði fyfir sjálfan sig og
aðra. Ég var þar lika si og æ, frá
þvi ég var smápatti, ýmist að
banga eitthvað fyrir sjálfan mig
eða aö ég knúöi smiöjubelginn
fyrir pabba þegar hann ,,var i
smiöju” eins og þaö var kallaö.
En faðir minn smfðaöi Ur fleiri
efnum en járni og tré. Hann smiö-
aði lika hornspæni, og fórst það
vel. Hann kenndi mér það verk,
og ég gæti vel smlöað spæni enn
þann dag i dag þess vegna, að ég
man enn hvert einasta handtak.
Spænir voruaUtaf smiðaðir Urkýr
horni, en ekki úr horni af nautum.
Þau eru miklu þynnriog gljúpari
i sér, og ef smiðaöur var spónn Ur
nautshorni, rétti hann sig strax,
en hélt ekki lögun sinni, sem vit-
anlega var ótækt. — Pabbi smið-
aði mikiö af spónum Ur kýrhorni
og seldi þá. Mamma skar spæn-
ina út, á meðan hennar naut við,
en faöir hennar var þekktur
spónasmiðurásinni tið. — Þannig
er, eins og ég sagði áðan, talsvert
mikið um smiði i kringum mig,
svo það er ekki að undra þótt mér
hafi löngum þótt gaman að halda
á smiðaáhöldum.
— En hvenær var það svo, sem
þú hættir aö smiða á verkstæðinu
á ísafirði?
— Arið 1929. Þaö ár gekk ég i
hjónaband og fór að búa. Kona
min heitir Ragnheiður Jónsdóttir
og er dóttir séra Jóns Brandsson-
ar i' Kollaf jarðamesi. Við byr juð-
um bUskapinn á Felli i Kollafiröi
og vorum þar til 1933. Þá fór ég
aftur aðsmiða. En þá voru erfiðir
timar, og þeir komu ekki siður
niður á smiðum en öðrum. Það
var ekki nóg meðaö kreppan væri
I algleymingi, heldur kom auk
þess annað til: Bankarnir lánuðu
bátunum út á næstum allt —
nema viðgeröir, og það hef ég
aldrei getað skilið, hvernig
nokkrum fjármálamanni gat
komið til hugar aö útgerðin gæti
gengið án þess að skipin og vél-
arnar i þeim nytu venjulegs og
eðlilegs eftirlits og endurbóta. Af-
leiðingin af þessu varð svo sú, aö
báharnir stofnuðu til stórfelldra
skulda hjá verkstæðum i landi,
verkstæðin börðust i bökkum,
bátarnir voru langstærstí viö-
skiptaaðilinn, en þeir gátu sjáldn-
ast borgaö og sumir brugðu
reyndar á það ráð að hlaupast frá
skuldum sinum meö þvi að hætta
að skipta viö þau verkstæöi þar
sem þeir voru orðnir stórskuldug-
ir, og byr ja á öðrum stað — og svo
koll af kolli. Við, á verkstæðinu,
ræddum oft um það i okkar hóp,
að bindast samtökum og taka
ekki við bátum til viðgerða, nema
tryggt væri aö þeir væru skuld-
lausir við önnur verkstæði. En
hér var ekki gott i efni. Skipin
urðu að geta fiskað, þvi að annars
var allt i voöa — og af þessum
samtökum viðgeröarverkstæöa
varð aldrei neitt.
— Féll ekki mikið af þessum
skuidum bátanna?
----JU, það var ekki nema litill
hluti, sem oáðist inn, og þá ekki
fyrr eneftir dúk og disk. Sumt var
ekki greitt fyrr en að ári liðnu,
sumt ennþá seinna, en mest mun
hitt þó hafa verið, sem aldrei var
borgaö.
Arið 1936 breyttust enn hagir
minir. Ég var þá ráðinn bústjóri
að Seljalandsbúinu, sem Isafjarö-
arkaupstaður rak i Skutulsfirði.
Og þá má segja að ég hafi enn
snUið méri hring. Þar varég i tiu
Þessi hilla er ennþá glæsilegri gripur, þegar maður sér hana I „eigin
persónu,” heldur en á mynd, og mun þó flestum sem skoöar myndina,
sýnast gripurinn gerður af ærnum hagieik. Timamynd Gunnar.
Lykill á kassaloki. Kassinn er með haglega gerðri læsingu og hjörum. Það hefur Skeggi smlðað allt
sjáifur, skrána, iamirnar og lykilinn. Timamynd Gunnar. Tfmamynd Gunnar
ár, og undi hag minum hið bezta.
Það var ekki einungis að ég ynni
öll venjuleg bústörf, heldur smið-
aði ég lika allt sem smiða þurfti
fyrir búið. Ef um meiri háttar
smiði var að ræða, fór ég til Isa-
fjarðar og fékk að komast þar á
verkstæði til þessað vinna verkið,
þvi að þar átti ég alltaf vinum að
mæta.
— Varst þú ekki hálft i hvoru
feginn, þegar eitthvað bilaði, svo
aö þú gætir gripiö þér smiðaáhald
I hönd?
— Ekki vil ég nú alveg segja
þaö, enhitt er rétt, aö mér hefur
alltaf þótt ákaflega gaman að
hvers konar smiðum, og við þá á-
ráttuhef ég aldrei losnað. Bræður
minir striddu mér stundum með
þvi að segjaað ég hefði fæözt með
hamarinn i hendinni og i rauninni
varþaðekkisvo mjögmikið öfug-
mæli.
A þessum árum voru börn okk-
ar hjónanna að alast upp. Þegar
ég hafði verið tiu ár bústjóri á
SeljalandsbUinu, var komið að
þvi að elzta barniö okkar, sem er
stúlka, þyrfti að setjast i mennta-
skóla. Þá hættum við þessari bús-
umsýslu og fluttumst til Reykja-
vikur, þar sem ég fór að vinna á
verkstæði. Þaö var árið 1946. Þá
keypti ég þetta hús, sem stóð þá
við Grettisgötuna, fluttí þaö hing-
að inneftir og setti það niður hér
viö Skipasund. Hér höfum við
hjónin átt heima siðan.
— Var það járnsmiðaverkstæði
sem þú réðist á hér i Reykjavfk?
— Já, þvi að réttindi mln voru
bundin við járnsmiðar. Fyrst
vannégiKeiliogvarþari nokkur
ár, en svo fór ég til Kristjáns
Gislasonar á Nýlendugötunni.
Enn vann ég mikið að viðgerðum,
en hinu neita ég ekki, að mér
leiddust þær, þegar til lengdar
lét. Þæreru yfirleitt óþrifalegar,
þvi aö stykkin sem komið er með
til viðgerðar, eru oftast illa útlit-
andi og ötuö i smurningsoliu eða
ryöi nema hvort tveggja sé. Það
ættu öll verkstæði að hafa sömu
reglu og Guðmundur vélsmiður á
Þingeyri sem neitaði að taka við
stykkjum til viðgerðar,nema þau
væru þvegin og pússuð upp fyrst.
Vélstjórarnir vöndust á þetta, og
það varð eins og hver önnur sjálf-
sögð venja að allir hlutir væru
hreinir, þegar farið var að gera
við þá. Þetta er auðvitað eins og
hver annar vani— en óneitanlega
veltur á miklu, á hvað menn
venja sig.
Fingurinn slitnaði bók-
staflega af— og það var
ekki notalegt
— Ég sé, aö þig vantar einn
fingur. Hvenær varöst þú fyrir
þvi siysi aö missa hann?
— Ég hef oft orðið fyrir slysi.
Einu sinni snerti önnur hönd min
vélsagarblað, vegna vangæzlu
annars manns, og þá fékk ég
djúpan skurð og langan, en missti
ekkertaf höndinni. — Mig hefur
Gerö lykilsins sést ef til vill enn
betur hér, en þar sem hann liggur
á kassalokinu.
Timamynd Gunnar.
alltaf siðan langaði til að hitta
ungan mann, sem vann á slysa-
varðstofunni, þegar þetta varð,
árið 1962. Það er eitt mesta
meistaraverk, sem ég hef horft á,
þegar hann var að sauma skurð-
inn saman. Þetta var ungur mað-
ur, og hét Jón, minnir mig en
meira veit ég ekki um hann. Hann
var i fimm klukkutima að sauma
skurðinn saman, og hann taldi
vist að ég yrði „staur” um ein-
hver liðamótin, en það varö ekki,
ég get hreyft öll min liöamót, á
þessari hönd sem annars staðar.
En þegar ég misstí fingurinn —
BDÖRNSSONAC^
Orðsending
til viðskiptavina
Vegna flutninga á fyrirtæki voru i nýtt
húsnæði að
Bíldshöfða 16
verður varahlutaverzlun, bilasala og
skrifstofur lokaðar dagana 13.-16. febrúar.
Opnum aftur 17. febrúar að Bildshöfða 16.
B3ÖRNSSON