Tíminn - 17.02.1978, Page 12

12
Föstudagur 17. febrúar 1978
Kirkjan á Vopnafiröi er hiösnotrasta hús, þúttekkisé hún stúr.
V opnafj örður:
Miklar byggingar-
framkvæmdir í
ört vaxandi þorpi
A siðasta ári voru 32 ibúðir i
smiðum i þorpinu i Vopnafirði
og auk þess var verið að byggja
fjúrar ibúðir á þremur bæjum i
sveitinni. Einnig var heilsu-
gæzlustöð i byggingu, og er nú
verið að bjúða út framhalds-
framkvæmdir við hana. Vonir
standa til að stööin verði fullbú-
in vorið 1979. Afram var haldið
við byggintu frystihússins og er
vonazt til að þar verði hægt að
hefja vinnslu i sumar. Einnig
var300ferm stálgrindahús fyrir
saltfiskverkun byggt á Vopna-
firði.
A þessu ári verður einnig
mikið um ibúðarhúsabygging-
ár, t.d. er áætlað að Vopna-
fjarðarhreppur byggi fimm
ibúða sambýlishús og verður
það byggt samkvæmt lögum um
leigu og söluibúðir. Ekki er full-
-ljúst hve nvargir einstaklingar
hefja byggingarframkvæmdir,
en rýúkkuð er um að fúlk sæki um
byg'gingarlúðir, þútt eitthvað sé
það minna en undanfarin ár.
Nú er verið að skipuleggja
nýtt byggingarsvæði fyrir
ibúöarhús. Er það svæði fyrir
ofan framanvert þorpið, en þar
á hreppurinn nægjanlegt land
og getur þorpið þvi vaxið veru:
lega á næstu árum.
t sumar mun Vopnafjarðar-
hreppur byggja 160 ferm hús á
tveimur hæðum. A neðri hæð
hússins verður saumastofa, sem
ráðgert er að setja á stofn til að
auka fjölbreytni i atvinnulifinu.
A efri hæðinni verður aðstaða
fyrir björgunarsveit og slökkvi-
lið, en húsið verður byggt i
brekku, þannig að unnt verður
að aka beint út af efri hæð húss-
ins út á götu.
Auk þessa er Samvinnubank-
inn með það i athugun að byggja
yfir starfsemi útibúsins á
Vopnafirði.
MÓ.
Bifreiðaskoðun
í Kópavogi
Bifreiðaskoðun i Kópavogi sem hefst 20.
þ.m., lýkur klukkan sextá’n hvern dag en
ekki kl. 16.30 eins og misritaðist i aug-
lýsingu um bifreiðaskoðun frá 8. þ.m.
Bæjarfógetinn i Kópavogi.
Hlöðver P. Hlöðversson, Björgum
Vörður á leið til
efnahagsj afnvægis
Nú um stundir er á fátt oftar
minnzt en verðbúlgu, illar af-
leiðingar hennar og fylgifiska.
Spurning er, hvort sá gamli úr
neðra hefur nokkurn tlma verið
skammaður öllu meiren hún. Um
hitt má spyrja hversu mikil al-
vara mörgum er með sitt illa um-
tal.
Ýmsir munu kjúsa sér aöstöðu
Sæmundar frúða gagnvart Kölska
— vilja láta verðbólgupúkann
veiða fyrir sig menn og bera vatn
i hripum til að vökva sinn
ofgrúðaakur. Sumum er meir i
hug að skammast en að leita þvi
úrbúta sem aflaga fer. Flestir
láta sér fátt um finnast, „lifa frá
hendinni til munnsins” og láta
reka frá degi til dags. Of fáir
hugsa og ræða i alvöru hvernig
leysa megi þann vanda sem er
meðorsök flestra þeirra þjúð-
félagsmeina er sárast sviöa og
versnandi fara þessi arin —■
versnandi svo mjög að ýmsum
finnst vonlitiö um afturbata.
nema snarlega verði við snúið.
Nú er það svo i tímans rás, að til
baka verður ekki snúið. Um hitt
er að ræða hvort áfram verður
haldið með gönuhlaupum eða tak-
ast má að stilla göngu við
reynslumið fortiðar og fyrirætlun
um betra þjúðfélag.
Hér verða uppi hafðar bolla-
leggingar um nokkrar þær
vörður, sem kynnu að visa þar
leið.
,Þetta lánd á ærinn
Ein dýrasta arfleifð islenzkrar
þjúðar er rik tilfinning fyrir
mannhelgi og jafnrétti. Það
viðhorf að meta manninn af sjálf-
um sér en ekki þeim veraldarauði
sem við hann kynni að loða. Hér
myndaðist aldrei föst aðals-eða
auðmannstétt með sinni
úhjákvæmilegu undirstöðu: Kúg-
uðum fjölda réttleysingja. Senni-
lega var það þegar allt kom til
alls úmæld gæfa að verstu
kúgararnir voru handan yfir —
eðahandanviðhaf. Hin siöustu ár
hafa menn i vaxandi mæli farið
að telja þann auð eftirsúknar-
verðastan sem þú mældist i
minnkandi krúnum — og ruðzt um
fast enda er vaxandi teknamis-
munur eitt úgeðfelldasta fyrir-
bærisem viðgengst núum stundir
á landi hér. Nokkrar orðræður og
yfirlýsingar hafa verið uppi
hafðar um launajöfnuð en mest-
allt þaö tal hefur komið niður i
andstæðu sinni — vaxandi mis-
rétti.
Nú ættu launþegar — og allur
almenningur — aö strengja þess
heit að kapa svo sterkt al-
menningsálit að eftir svo sem 5 ár
þætti það úhæfa sem ekki
viðgengist að nokkur hefði meira
en tvöfaldar tekjur á við annan
fyrir t.d. 40 unnarstundir á viku.
Meiri teknamunur kæmi aðeins
fram við aukið vinnuálag, þar
sem grundvallarvinnunni væri þö
útvirætt skilað.
Að þessu fengnu lægi það i aug-
urii uppi, að „þetta land á ærinn
auð ef menn kunna að not’ann —
skipta arði hans af jafnréttistil-
finningu.
Burt með aðferð Grett-
is og Gláms
Langflestir Islendingar munu
telja sig viljá halda uppi
lýöræðislegu réttarríki þar sem
hnefaréttur séfordæmdur og land
byggt með lögum.
Of fáir gera sér þess þú lifandi
grein að raunverulegt lýðræði
vinnst aöeins meö þolinmúðri
súkn og viðhelzt meö varðstöðu
fjöldans, — annars ekki.
Það lifir á jákvæðum áhuga og
þátttöku almennings, en túmlæti
og niðurrifsárúður er dauðamein
þess.
Minnast vil ég á verkfallsrétt
og notkun hans. Flestir munu i
hjarta sinu viðurkenna — eða
kjúsa að hann sé — eða þyrfti að
vera úrelt vopn af hnefaréttarætt,
en i staðinn kæmi nær alveg
undantekningarlaust kjara-
samningar eða matsgerðir að
beztu manna yfirsýn.
Hér er ekki lagt til að breyta
lögum um verkfallsrétt —- það er
mörgum of viðkvæmt mál —
heldur viðhorfi. Afrakstur hug-
vits og vinnu auðlinda og aðstöðu
eruuppistaða og ivaf i þann hlýja
vef sem skýlir islenzku mannlifi.
Við megum ekki haga okkur eins
og draugurinn og Grettir i For-
sæludal úg slita feldinn. Smám
saman hlýtur aö vera hægt að
byggja upp vaxandi skilning og
tiltrú milli þjúðfélagshópa svo að
verkföll megi afskrifa sem úrelt
vopn. Þá kemur meira en ella til
réttlátra hlutaskipta.
Svikamylla er úrelt
tafl
Flestir hafa teflt myllu og
þekkja þá vonlausu stöðu sem
upp kemur ef mútherjinn hefur
komið sér upp svikamyllu. Þá
tapast peð i hverjum leik og
úsigur er ráðinn.
Fátt er viðkvæmara i umræðu
en visitala framfærslukostnaðar.
Þú er þörf að ræða hana — með
miði af þvisem almenningi kæmi
bezt og vil ég heldur nota það
orðalag en að tala um „allar
stéttir.”
Leikin hafa verið alls konar til-
brigði við visitöluna, sett á hana
„binding” og „þak” og hún „tek-
in úr sambandi”. En allt hljúmar
þetta falskt þvi áð vlsitalán vinn-
ur ekki i takt við veruleika þjúð-
félagsins.
Taka má tvö dæmi: Vlsitalan
mælir aö framfærslukostnaöur
hafi hækkað um 20 þús. kr. hjá
hinni dæmigerðu fjölskyldu og
skal þá visitölumaöurinn frá 20
þús. kr. hærra kaup. Þá fær
tekjulági maöurinn vegna
prúsentureikningsins i kannski
10-15 þús. . en hátekjumaðurinn
50-60 þús. til að borga þau 20
þús. sem er reiknuð hækkun á
verði grundvallarlifsþarfa.
Þarna miöar að auknum þjúð-
félagsújöfnuði — hring eftir
hring. Draumúramenn fyrr á tið
strituðu við að smiða eilifðarvél-
ar. Nú hefur hið úmögulega tekizt
með þessari visitölusmið.
Hitt dæmið snýr aö atvinnu-
rekstri: Innflutt matvæli hækka i
veröi. Hvernig getur það eitt og
aögreint aukið möguleika at-
vinnurekandans til að greiða
hærra kaup? „Við þurfum meira
til heimilis”, segja menn. Það
leyfir okkur þú ekki að rugla svo
hugtökum að við greinum ekki
milli þeirrar spurningar hvort
tekjuskipting i þjúðfélaginu er
réttlát — og hins að við stritumst
við að skipta 140 krúnum þegar
aðeins 100 eru tíl.
Við þurfum aö snúa frá þessu
svikamyllukerfi og grundvalla
visitölu á þvi, sem viö höfum til
skipta — raunverulegum þjúðar-
tekjum. Þá mundulaunatekju-og
einkatekjur i atvinnurekstri
hækka eða lækka i takt við árferði
og afla framleiðslugreina þjúð-
félagsins. Enginn þarf aö ætla, að
slikur grundvöllur sé auðsettur
svo að öllum lfki. En ef við viljum
leita og breyta til batnaðar og fá-
um vaxandi traust á þvi að leitin
sé af heilindum gerð, þá mundi
eflast skyn manna á almannahag
og velferð.
Að komast i álmr
Allofter áþaðminnzt, að skipta
þyrfti um peninga — gefa út eina
krúnu nýja fyrir hverjar 10 eða
100 dýrtiðarkrúnur og mundi
þetta nokkurt læknislyf á sútt-
veiki verðbúlgunnar. Þetta má
styðja ýmsum rökum og eru þau
stærst, að meðferð mjög hárra
talna liggur ofan við getumörk
hjá flestu fúlki. Fáir aurar verð-
mætir mundu nýtast almenningi
betur en talnamorið nú. Þá væri
búkstaflega talað hægt að gera
sér huguiynd um gjaldgetu sina
— glöggamynd —andstætt þeirri,
sem rennur út I múðu i sukki
svimhárra talna. Svo eru úþæg-
indin af mikilli fyrirferð verðlit-
illa pappirsmiða — og fýrr en við
þyrftum ferðatösku af seðlum tii
að kaupa i matinn eins og Þjúð-
verjar eftir fyrri heimsstyrjöld.
Til þessa ágæta ráös — pen-
ingaskipta — má þú ekki gripa
fyrr en langt er komið á vandfar-
inni leið til efnahagsjafnvægis.
Annars sækti allt i sama far á ný.
Hins vegar ættum við, þegar vei
hefur miðað áleiðis, að kasta
krúnunni fyrir fulit og allt eins og
únýtum og aflúga grip, enda er
hún ekki íslenzkrar ættar heldur
kennd við erlent konungsvald lið-
inna úgæfualda.
Svo gerðum við gamlan sið að
nýjum og mældum tekjur okkar
og eignir, gjöld okkar og skuidir i
álnum og aurum — auðvitað þú i
tugakerfinu, svo að 100 aurar
væru I alin. Fyrir hverjar 1000
aflagðar krúnr-u skyldum við
láta koma eina alin, skammstaf-
að al, — eða bara a„ ef hið fyrra
þætti geta farið i bland við frum-
efni álversins.
Um nákvæmni i meðferð gjald-
miðiis, sem væri þúsund sinnum
verðmætarien krúnan nú, er hægt
að benda á þá viömiðun, aö árin
1914-T8 var timakaup Dagsbrún-
arverkamanna 35-75 aurar fyrir
11 stunda dagvinnu.ogfrá 14. mai
1930 til 17. júli 1937 var timakaup
kr. 1.36 fyrir 10 st. dagvinnu. Af
þessu sést, að minna en þúsund-
földun verðmætis væri kák eitt.
Að lokum skal endurtekið, aö
þessa ágætu aðgerð má ekki
framkvæma fyrr en efnahagsbati
er fullráðinn, kaupgjald og verð-
lag af innlendum toga orðið stöð-
ugt útan þess, sém leiddi af inn-
tíýrðis samræmingu og breyttu
verömæti þjúðarframleiðslu.
Og gengisfeiiingar úrelt þing.
......þá mun allt hitt
veitast yður að auki.”
Nú hefur verið bollalagt um
nokkrar af þeim vörðum, sem
gætu visað leið tii heilbrigðara
þjúðfélags. Fyrst og fremst ein er
þú útalin. Sú varðan þú, að án
hennar kæmu hinar að engu
gagni: Viðhorf og vilji almenn-
ings að losa sig viö timburmenn
verðbúlguúreiðunnar og sækja
markvisst að samfélagi, er setti
jafnrétti og manngildi hæst verð-
mæta.
Orslitum ræður hvort slikt al-
mannaviðhorf vaknar. Sagt hefur
verið að þar skipti sköpum milli
gúðs og ills hjá þeim, er múta
skulu framtíð manna eða sam-
félags, hvort meira vegur
úánægja með rikjandi ástand eða
hrifning á þvi, sem þeir vilja
keppa'að — og ná.
Vis er um það, að úánægjan ein
sér er af þvi iila. Hún særir út frá
sér — og étur sig inn eins og ryö i
málm — veiklar óg spiilir.
ririfningin laöar og hrifur með
sér. Af hennar völdum verður
maðurinn meiri en hann sjálfur.
Fyrst og siðast verður að
spyrja:
Hvað viil Islenzk þjúð?