Tíminn - 29.07.1978, Qupperneq 6

6
Laugardagur 29. júli 1978
it'liJ'tlli'l"
ERLENT YFIRLIT
mtrnm
Ctgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdasljóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson og Jón Sigurösson. Augiýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur,
framkvæmdastjórn og augiýsingar Siöumúla 15. Simi
85300.
Kvöidsimar blaöamanna: 86562, 86495. Eftir kl. 20.00:
86387. Verö i lausasölu kr. 100.00. Askriftargjald kr. 2.000 á
mánuði. » ...
Blaöaprent h.f.
Þrjár byltingar
Af hálfu andstæðinga Framsóknarflokksins hefur
verið lagt sérstakt kapp á þann áróður, að Fram-
sóknarflokkurinn væri orðinn staðnaður flokkur og
ihaldssamur og þvi ekki nema svipur hjá sjón hjá
þvi, sem áður var.
Þeir, sem þessa sleggjudóma fella, láta sér vilj-
andi eða óviljandi sjást yfir sögu þess áratugar ald-
arinnar, sem nú er að liða. Framsóknarflokkurinn
hefur á þeim áratug verið forustuflokkur þriggja
byltinga, sem eiga eftir að valda þáttaskilum
Fyrsta byltingin er tengd sókninni i landhelgis-
baráttunni. Með landhelgissamningnum við Breta
1961 var þjóðin bundin höftum, sem gerðu henni
ókleift að færa út fiskveiðilögsöguna, nema með
samþykki Breta eða Alþjóðadómstólsins. Veturinn
1970-1971 hafði Framsóknarflokkurinn forustu um,
að stjórnarandstöðuflokkarnir þrir gerðu með sér
bandalag um að brjóta þessa hlekki af þjóðinni og
færa fiskveiðilögsöguna út i 50 milur. Vinstri stjórn-
in, sem var mynduð i framhaldi af þessu, hratt
þessu i framkvæmd. Jafnframt hóf hún baráttu fyr-
ir 200 mílna fiskveiðilandhelgi, sem núverandi
rikisstjórn hefur komið fram. Það er ein mesta
bylting i islenzkri sögu, að stækka fiskveiðilögsögu
íslands úr 12 milum i 200 milur á tæpum áratug. Þar
hefur Framsóknarflokkurinn gegnt forustuhlut-
verki svo óumdeilanlegt er.
önnur byltingin er tengd byggðastefnunni, sem
hafin var með myndun rikisstjórnar ólafs Jó-
hannessonar sumarið 1971. Á undanfarandi áratug
hafði rikt stöðug afturför og hnignun i framfara-
málum kaupstaða, kauptúna og sveita utan Reykja-
nessvæðisins. Fólkið streymdi þaðan og trúin á
framtiðina þar fór siminnkandi. Með tilkomu rikis-
stjórnar Ólafs Jóhannessonar var hafin þróttmikil
byggðastefna, sem haldið hefur verið áfram af nú-
verandi rikisstjórn fyrir tilverknað Framsóknar-
manna. Fólksstraumnum hefur verið snúið við, nær
hvarvetna um landið blasir við mikið athafnalif og
trú á framtiðina hefur glæðzt að nýju. Höfuðborgar-
svæðið hefur hagnazt á þvi að þurfa ekki að taka á
móti miklum fólksflótta. Hér hefur orðið ein mesta
bylting i islenzkri byggðasögu um langt skeið.
Þriðja byltingin er tengd baráttunni fyrir bættum
kjörum láglaunafólks. Fyrir tilverknað
verkalýðssamtakanna hafa kaupsamningar
á undanförnum árum færst i það horf að
auka bilið milli láglaunafólks og hinna,
sem betur eru settir. Ólafur Jóhannesson
beitti sér fyrir þvi i vinstri stjórninni þegar gripið
var til efnahagsaðgerða vorið 1974, að hinum lág-
launuðu yrðu tryggðar sérstakar bætur. Hann tók
svo eindregið undir kröfuna um 100 þús. króna lág-
markslaun i sambandi við kjarasamningana á sið-
astl. sumri, en verkalýðshreyfingin framfylgdi
þeirri kröfu á þann veg, að hinir betur settu fengu
enn meirihækkanir. Þvi hafa þeir samningar leitt til
mikillar verðbólgu. Framsóknarmenn fengu þvi
framgengt við setningu efnahagslaganna á siðastl.
vetri, að hinir láglaunuðu fengu meiri verðbætur en
hinir, sem betur eru settir. Þannig hefur Fram-
sóknarflokkurinn beitt sér fyrir þvi, að hlutur hinna
lægstlaunuðu yrði bættur miðað við aðra og á þann
hátt stuðlað að betri lifskjörum þeirra og réttlátara
þjóðfélagi. Fleiri og fleiri virðast nú hallast að þess-
ari skoðun og þvi má orðið segja að hér sé að gerast
bylting i launamálum.
Umrædd dæmi sanna, að Framsóknarflokkurinn
er trúr þeirri djörfu framfara og umbótastefnu,
sem honum var sett i upphafi. Þ.Þ.
Trudeau forsætisráöherra
Kanada stendur aö þvi leyti i
sömu sporum og Callaghan
forsætisráöherra Bretlands,
aöhann veröuraö ákveöa inn-
an tiöar, hvort heldur skuli
efnt til þingkosninga I haust
eöa þær látnar biöa næsta
vors, en i seinasta lagi þurfa
þær aö veröa i jilli 1979, en þá
lýkur kjörtimabilinu.
Siöastliöinn vetur var þvi al-
mennt spáö, aö Trudeau
myndi efna til kosninga i sum-
ar, en skoöanakannanir spáöu
flokki hans, Frjálslynda
flokknum, þá sigri. I mai
breyttist þetta, en þá sýndu
skoöanakannanir svipaö fylgi
hans og aöalkeppinautsins,
Ihaldsflokksins. Báöir fengu
samkvæmt þeim um 41% at-
kvæöanna. Trudeau lét sér
þetta aö kenningu veröa og
hætti viö aö hafa kosningar i
sumar. Eftir er aö sjá, hvort
hann græöir á frestuninni.
1 aprilmánuöi siöastl. var
Trudeau bUinn aö vera for-
sætisráöherra i samfleytt 10
ár. Þaö er lengri valdaferill en
hjá nokkrum öörum nUver-
andi forsætisráöherra i vest-
rænu riki. Svo byltingasöm
hefur stjórnmálabaráttan
veriö i vestrænum lýöræöis-
rikjum á þessum tima. Aþess-
um tima hafa t.d. veriö fjórir
forsetar i Bandarikjunum og
fjórir forsætisráöherrar á
Islandi. Hinn langi samfelldi
valdaferill Trudeaus veröur
vart talinn rekja rætur til
þess, aö hann hafi veriö sér-
stakur stjórnandi, en honum
hefur tekizt aö halda i horfinu
á flestum sviöum. Sigursæld
sina i kosningum á hann
sennilega mest aö þakka þvi
aö öörum hefur ekki veriö
treyst betur.
KOSNINGAR til sambands-
þingsins i' Kanada hafa lengi
einkennzt af þvl, aö tveir
flokkar hafa barizt um völdin,
Frjálslyndi flokkurinn og
Ihaldsflokkurinn. A síöari
áratugum hefur Frjálslyndi
flokkurinn oftast veriö sigur-
sælli. Kosningasigrar hans
hafa byggztá þvi, aö hann hef-
ur fengiö flesta fulltnla, sem
Quebec-fylki hefur sent á þing,
enþar eru franskættaöir menn
i yfirgnæfandi meirihluta.
Frjálslyndi flokkurinn hefur
þvi yfirleitt gætt þess, aö leiö-
togar hans væru til skiptis úr
hópi brezkra eöa franskra
manna. Þannig valdi Mac
Joseph Clark
Kenzie King, sem var lengi
forsætisráöherra, franskan
mann, Louis St. Laurent, sem
eftirmann sinn, en hann geröi
svo Lester Pearson aö eftir-
manni sinum. Pearson vildi
samkvæmt reglunni fransk-
ættaöan mann láta taka viö af
sér og haföi einkum I huga
Jean Marchand, verkalýös-
leiðtoga I Quebec. Hann setti
þaö skilyröi, að tveir fransk-
ættaöir menn aörir yröu
kjörnir á sambandsþingiö,
ásamt honum, eöa þeir
Gerard Pelletier (nú sendi-
herra I Paris) og Pierre
Trudeau, en sá siöarnefndi
haföi haft litil afskipti af
stjórnmálum til þess tlma.
Þetta varö til þess, að
Trudeau var kjörinn á þing I
nóvember 1965. Einu og hálfu
ári siðar eöa I april 1967 var
Trudeau skipaöur dómsmála-
ráöherra og réttu ári siöar tók
hann viö embætti forsætisráö-
herra af Pearson, sem dró sig
þá i hlé.
Trudeau var þannig m.a.
ætlaö þaö hlutverk aö treysta
tengslin milli Quebec, og
Rene Levesque
annarra fylkja Kanada, þar
sem brezkættaöir menn eru I
yfirgnæfandi meirihluta, en
jafnan hefur verið nokkur
skilnaöarhreyfing i Quebec.
Trudeau lét þaö vera meöal
fyrstu verka sinna aö bæta
réttarstööu franskra manna á
ýmsan hátt, m.a. meö þvi aö
gera frönsku eins réttháa og
ensku. Þetta styrkti aðstööu
hans, þvi aö hann var aö þessu
leyti talinn réttur maöur á
réttum stað. En nií hefur þetta
skyndilega breytzt á yfir-
standandi kjörtimabili.
Haustiö 1966uröuúrslit fylkis-
kosninga iQuebec á þá leið, aö
Frjálslyndi flokkurinn beiö
mikinn ósigur, en flokkur
skilnaðarmanna fékk meiri-
hlutaog myndaöi stjórnfylkis-
ins. Foringi hans, Rene
Levesque hefur ákveöiö aö
beita sér fyrir sjálfstæöi
Quebec. Trudeau hefur tekiö
ákveöna afstööu gegn þessu.
Næstu kosningar tilkanadiska
þingsins munu snUastaö veru-
legu leyti um þaö, hvort
Trudeau veröur áfram treyst
sem þeim manni, sem sé
vænlegastur til aö tryggja ein-
ingu Kanada.
I ÞRENNUM undanförnum
kosningum hefur Robert Stan-
ford verið foringi Ihalds-
flokksins og helzti keppinaut-
ur Trudeaus. Hann taldi ekki
rétt aö halda forustunni áfram
eftir aö hafa tapað þrisvar
sinnum. A landsfundi flokks-
ins i febrUar 1976 var nýr
maöur valinn formaöur
flokksins, Joseph Clark frá
Alberta. Clark var áöur blaöa-
maöur. Hann er enn innan viö
fertugt og þótti rétt aö láta
ungan mann freista gæfunnar.
Clarkfór vel af staö og sýndu
skoöanakannanir á árinu 1977,
aö flokkur hans myndi veröa
sigursæll I næstu kosningum..
Eftir siöustu áramót fór
Trudeau að veita betur aftur
og fór hann þá aö hyggja á
kosningar, eins og áöur segir.
Clark þykir ekki hafa reynzt
eins vel og bUizt var viö I
fyrstu og styrkir þaö sigur-
vonir Trudeaus. Clark hefur'
þó sýnt, aö hann vill gera sitt
bezta og m.a. lært frönsku i
þvi skyni.
Þ.Þ.
Clark er Trudeau
ekká hættulegur
Levesque er skæðari keppinautur