Tíminn - 18.08.1978, Blaðsíða 7

Föstudagur 18. ágdst 1978
Stúdentauppreisn i Frakklandi:
Breytt lífsgæðamat og
gallabuxur
Þakka ber Gylfa Kristinssyni
fyrir grein hans I Tlmanum 27.
júli sl.: „Ofsóknarblaöa-
mennskan er ekki sökudólgur-
inn” sem innlegg i endurfætt
dagblaö. Grein hans fær þó ekki
fullt gildi, nema hún sé tekin til
gagnrýninnar athugunar, og
þess freistaö aö finna langsótt-
um kenningum hans stoö I raun-
veruleikanum.
Hugmyndir
Parísarstúdenta
berast til íslands
Gylfi greinir frá svokallaöri
uppreisn stúdenta I Paris 1968
og hugmyndum, sem þeir héldu
á loft, og gerir þvl skóna, aö
þessar hugmyndir hafi borizt til
Islands og m.a. hafi Mööru-
vellingarnir gerzt boöberar
þeirra innan Framsóknar-
flokksins. Hann segir:
,,AÖ sumu leyti höföu kröfur
Parisarstúdentabreytt um yfir-
bragö, þegar þær náöu eyrum
Islendinga. Innan Framsóknar-
flokksins voru þaö einkum svo
nefndir Mööruvellingar, og þá
sérstaklega ungir framsóknar-
menn, sem voru talsmenn hinna
nýju viðhorfa. Samþykktir voru
geröar um nauösyn byggöa-
stefnu, sem geröi fólki kleift aö
lifa og starfa I því umhverfi,
sem þaö kýs. Krafizt var auk-
inna áhrifa til handa hinum al-
menna flokksfélaga. Skeleggar
ályktanir geröar um brottför
bandariska hersins af islenzkri
grund. Settar fram hugmyndir
um valddreifingu og skipulega
uppbyggingualls landsins. Lögö
áherzla á islenzkt framtak i at-
vinnurekstri. Óskaö náinnar
samvinnu viö samvinnu-
hreyfingu og samtök bænda og
verkalýös.”
Tengsl
Möðruvellinga og
Parísarstúdenta?
Tilvitnuö orö og upptalning
Gylfa eru athugunarverö. Þaö
veröur rækilegast gert meö þvi
aðtaka hvert eitt atriöi upptaln-
ingarinnar fyrir sig og kanna,
hvort rekja megi þessi atriði yf-
ir hafiö til athafnasams og f jöl-
skrúöugs stúdentalifsins viö
Svarta skóla. Eftir þá könnun
get ég ekki annaö en hrist höfuö-
iö. En litum á hin einstöku
atriöi:
Byggöastefnan er hin gamla
stef na Framsóknarflokksins um
jafnvægi i byggö landsins.
Aukin áhrif hins almenna
flokksfélaga er vandi, sem á
flestum timum og I flestum
stjórnmálasamtökum er kvart-
að undan. Kenningin um svo-
kallaö þátttöku-lýöræöi veröur
hvorki rakin til franskra stúd-
enta né Mööruvellinga.
Krafan um brottför bandariska
hersins af islenzkri grund verö-
ur ekki heldur rakin til franskra
stúdenta aö s jálfsögöu né heldur
Mööruvellinga, heldur er til-
finningamál, sem lengst af hef-
ur klofið kjósendur flokksins i
tvennt og vilji menn kljúfa
flokkinn, er ekkert ráö eins
handhægt og aö ýfa herstöövar-
máliö upp sem mest.
Valddreifing veröur ekki heldur
rakin til Parisar 1968, heldur er
stefnumál, sem allir Islenzku
stjórnmálaflokkarnir hampa.
Rikisrekstur og afskipti hafa
hins vegar sifellt aukizt og þvi
framvindan oröiö i aöra átt en
til valddreifingar. Jafnvægi I
byggö landsins, sem Fram-
sóknarflokkurinn hefur alla tiö
barizt fyrir, er valddreifingar-
stefna.
Islenzkt framtak I atvinnu-
rekstri er stefna, allir islenzkir
stjórnmálaflokkar lofa, en Is-
lenzkt einkaframtak er veikt, af
þvi að I reynd hefur enginn is-
lenzkur stjórnmálaflokkur stutt
þaö dyggilega. Hugmyndin
veröúr' ekkí ráfcin til Parlsar.
Samvinna viö samvinnu-
hreyfinguna, samtök bænda og
verkalýös veröur ekki heldur
sem stefnumál rakin til
Parlsarstúdenta aö sjálfsögöu.
Oftar hefur Framsóknarflokkn-
um veriö álasaö fyrir of sterk
tengsl viö samvinnuhreyfingu
og bændasamtök en hitt.
Sænski
miðflokkurinn
Enn fremur segir Gylfi
Kristinsson:
„Sú árátta sumra forystu-
manna ungra framsóknar-
manna aö spyröa stefnu Fram-
sóknarftokksins viö stefnu mis-
jafnlega hægri sinnaöra miö-
flokka I Skandinaviu er glap-
ræöi og sú einhliöa ákvöröun
stjórnarSambandsungra fram-
sóknarmanna aö taka upp, lítiö
breytt, merki finnska miö-
flokksins og samþykkja sem
merkiS.U.F. er óskiljanleg meö
ölluog flokknum örugglega ekki
til framdráttar. Miöflokkur
veröur alltaf hentistefnuflokk-
ur. Þaö hefur Framsóknar-
flokkurinn ekki veriö, þótt sum-
ir andstæöingar hans hafi haldiö
þvi fram.”
Gylfi sparar ekki stóru oröin.
Hann talar um „áráttu” sumra
forystumanna ungra fram-
sóknarmanna og „glapræöi”.
Hann segir miöflokka ávallt
vera „hentistefnuflokka”, en
þaö hafi Framsóknarflokkurinn
ekki verið. Staöreynd er þó, aö
Framsóknarftokkurinn hefur
ýmist unniö meö flokkum til
hægri eöa vinstri. Helzt er aö
skilja á Gylfa, aö hann vilji
binda Framsóknarflokkinn viö
vinstri samvinnu og ekkert ann-
aö. Meö því yröi flokkurinn vita-
skuld bundinn til aö kaupa þá
samvinnu, hvaöa veröi, sem
upp yröi sett. Framsóknar-
flokkurinn yröi lagöur undir
miskunnarvald Alþýöubanda-
lagsins.
Meö þvl aö kasta „hentistefn-
unni” fyrir borö mundi Gylfi
vitaskuld spara sér aö þurfa aö
taka aftur og aftur afstööu til
ýmissa mála. í þess staö gæti
hann vlsaö tileindreginnar, ein-
strengingslegrar stefnuskrár á
vinstri kanti. I staö vafans og
óvissunnar, sem er svo erfiö,
fengi hann fast undir fætur likt
og sá, sem hefur öðlazt
trúnaöartraustiö og trúarviss-
una. Þaö væri mikill léttir.
Hér er einmitt komiö aö lífs-
viöhorfi hins frjálsa sjálfráöa
manns, sem veit aö lifið er
óvissaog hefur kjark til þess aö
flýja ekki á náöir vissunnar,
ganga i sértrúarsöfnuö eöa
ganga öfgaflokki á hönd, sem
býöur upp á harösoðna, vafa-
lausa hugmyndafræöi.
Um þaö, hvernig
ákvöröunaróttinn rekur margan
manninn til aö leita ásjár I
reglukerfum og harösoönum
flokksstefnuskrám eöa trúar-
brögöum fjallar heim-
spekingurinn Walter Kaufmann
i riti sinu „Frá ákvöröunarótta
til sjálfræöis án sakar og rétt-
lætis” (From decidophobia to
autonomy without guilt and
justice). Um mjög svipaöan
vanda nútimamannsins fjallar
Erich Fromm I riti slnu „The
Fear of Freedom” (Öttinn viö
frelsiö).
Stefnuskrá
sænska
miðflokksins
Þaö vill svo til, aö ég hefi I fór-
um minum stefnuskrá sænska
miöflokksins, eins og hún var
samþykktá þingi flokksins 1970.
Aö minni hyggju er hún mjög
vel samin.Itarleg, nútlmalegog
veröuralls ekki talin ihaldssöm.
Kjarni hennar er valddreifing,
byggöadreifing og mannlegar
þarfir bæöi frá efnalegu og
sálarlegu sjónarmiöi. Tek ég
hér upp nokkrar glefsur til aö
sýna fram á þetta, um leiö og ég
spyr Gylfa, hvert af þessum
stefnumálum hann telji af
Ihaldstoga.
Stefnuskrá sænska miöflokks-
ins ber fyrirsögnina:
„Jöfnuður og öryggi I dreiföu
samfélagi”. Mun ég hér taka
upp fáeinar glefsur úr stefnu-
skrá sænska miöftokksins:
„Miöflokknum eru þaö aug-
ljós sannindi aö stilla
manneskjunni I miödepilinn,
bæöi I vinnu I landi okkar sem I
alþjóðlegu starfi. Viö viljum
byggja veröld, þar sem
manneskjan lifir i samhygö og
öryggi, þar sem manngildiö er
virt og þar sem frelsi og friöur
rikir.
Til þess aö þessi viðleitni geti
hlotiö raunverulegt inntak, ræö-
ur úrslitum, aö öll tækni og
starfsemi i samfélaginu og at-
vinnulífi sé látin lúta kröfunni
um lifrænt umhverfi (livs-
miljö), aölagaö forsendum og
þörfúm mannsins.
Miöflokkurinn telur, aö þessu
markmiöi veröi aöeins náö I
dreiföu samfélagi.”
„Sjónarmiö vald- og byggöa-
dreifingar felur I sér, aö
ákvaröanir um samfélagsmál
skulu teknar svo naari ein-
staklingunum.sem kosturer, og
samfélagsstjórnskal grundvall-
ast á virkri þátttöku þegnanna.
Miöflokkurinn vill dýpka sjálf-
stjórn sveitarfélaga og lýöræö-
iö.”
„A grundvelli jafns gildis
allramanna stefnir miöflokkur-
inn aö jöfnuöi milli manna, bæöi
I félagslegri meöhöndlan sem
ella i lifsskilyröum. Augljós
meginregla er, aö körlum og
konum skai gefa jöfn tækifæri.
Samfélagiö skal stuöla aö þvi,
aö mismunur i tekjudreifingu
veröi svo lltill sem kostur er.”
„Sá drifkraftur til framfara
og framvindu, sem fólginn er I
vilja hinna einstöku manna til
frumkvæðis, samvinnu og
ábyrgöar, er bezt tryggöur og
nýttur meö tilstyrk dreifös at-
vinnulífs einka- og samvinnu-
fyrirtækja, þar sem starfsfólki
1 er veitt færi á aö hafa áhrif.
Verkefni samfélagsins eru aö
stuöla aöhagstæöum forsendum
fyrir framleiösluna meö virkri
hagsveitlustjórn og atvinnu-
málastjórn svo aö góö tækifæri
nýtist og full atvinna sé tryggö
og afls- og auösuppsprettur séu
SIGURÐUR
GIZURARSON
skynsamlega nýttar.”
„Náttúruvernd veröur aö
vera stórmál i þjóöfélagsstarf-
inu. Þaö giidir bæöi um, hversu
mikils viröi er umhverfiö kring-
um heimiliö, skólann, vinnu-
staöina og tómstundastarfiö, og
einnig um náttúruna, vatniö og
loftiö. Stefnan I umhverfismál-
um er spurningin um, hvernig
tækni og tæknikunnátta verður
nýtt til þess aö efla ekki aöeins
efnalega hagsæld manna, held-
ur einnig sálarlega velferö
þeirra.”
Margt af þessum stefnumál-
um eru einmitt mál, sem Gylfi
vill rekja til Parisarstúdenta
1968 og siöar Möðruvellinga inn-
an Framsóknarflokksins. 1
rauninni eru þessi stefnumál þó
af sama toga og megininntak
stefnu Framsóknarflokksins.
Breytt
lifsgæðamat
Um stúdentauppreisnina I
Paris 1968 segir Gylfi Kristins-
son m.a.:
, J'lestir.semhafatjáösig um
ástæöur stúdentauppreisnar-
innar, eru sammála um, aö hún
hafi fyrst og fremst veriö andóf
gegn hömlulausum blótveizlum
til dýröar auknum hagvexti.”
Undir þessi orö Gylfa vil ég
taka, ef hann þar á viö alls-
herjarverkfalliö, sem varö I
Frakklandi 1968. Kem ég aö þvi
hér á eftir. En hann stækkar
mikilvægi athafna hávaða-
samra stúdenta i Paris 1968 út
fyrir öll skynsamleg takmörk.
Hann segir m.a.:
„Nýtt llfsgæöamat varö til. .
Kristalsskálar og silfurskeiöar
hörfuöu fyrir leirskálum og
stálskeiöum. Fínu fötin fyrir
gallabuxum og peysum. Tekk
og mahonyhúsgögn fyrir ein-
földum furuhúsgögnum.”
Þessi tilvitnun eins og margt
annaö I grein Gylfa varpar ljósi
á, hvernig rökbundin tengsl
virðist vanta I grein Gylfa
Kristinssonar.
Hvorki kristalsskálar né
silfurskeiöar hafa nokkru sinni
verið grundvallarþáttur I llfs-
háttum almennings, hvorki hér
á landi né erlendis. Þær hafa
hvorki verið notaöar hversdags-
lega né heldur jafnvel á tylli-
dögum. Almenningur hefur alla
tiö notaö annaö ódýrara. Silfur
og kristall heldur hins vegar
jafnt nú sem áöur verögildi sinu
sakir fágætis. Nú á siöustu ár-
um hafa komiö á markaö glæsi-
leg stálhnífapör, sem sóma sér
á veizluborðum, en þaö er ekki á
neinn hátt tengt breyttu llfs-
gæöamati, heldur yfirburöa
iönaöarveldi kaupahéönanna i
Japan.
Möðruvellingar á
gallabuxum?
Helzt er aö skilja á greindri
tilvitnun I orö Gylfa, aö hann
imyndi sér, aö rekja megi galla-
buxnatizkuna til franskra stúd-
enta 1968.
Þegar áriö 1950 gengu banda-
riskir stúdentar á gallabuxum
alla daga. 1 þvi landi frelsisins
hafa flestar nýjar hugmyndir
átt uppruna sinn sem og frjáls-
legir lífshættir. Þegar ég var i
Heidelberg I Þýzkalandi 1959-60
gengu stúdentar þar I gallabux-
um yfirleitt. Sama var um
franska stúdenta ári síöar i
Grenoble. Til gamáns vil ég
geta þess, aö þegar áriö 1960
komst ég á siöur dagbl. Þjóö-
viljans fyrir aö ganga I galla-
buxum og peysu viö sérstakt
tækifæri. Ég leit á vand-
lætingarskrif þess blaös af þvi
tilefni sem eölislæga Ihaldssemi
alþýöubandalagsfólks. Eftir á
aö hyggja get ég ekki heldur
komizt aö þeirri niöurstööu, aö
ég hafi óafvitandi áriö 1960 veriö
aö ryöja hugmyndum franskra
stúdenta og Mööruvellinga
braut hér á landi löngu fyrir
timann. Hvort ég geng i galla-
buxum eöa ekki tel ég algert
einkamál en ekki stjórnmál, og
tel álíka mikiö umburöarlyndi
fólgiö i þvi aö gera galiabuxur
aðflokksstefnumáli og aö binda
llandslög, hvortfólk á aö skrifa
zetu eöa ekki. Ég minnist þess
ekki heldur aö hafa séö Mööru-
vellinga á gallabuxum, hvorki
Ólaf Ragnar Grlmsson eöa
aöra.
AUsherjar
verkfallið í
Frakklandi 1968
Ég dvaldist I tæp tvö ár I hin-
um frönskumælandi heimi á
menningar- og áhrifasvæöi de
Gaulle, i Grenoble veturinn
1960-61, I Genf veturinn 1967-68
og Paris sumariö 1968. Fékk ég
þvikjöriötækifæritil aö fylgjast
meö aðdraganda stúdentaupp-
reisnarinnar 1968 og eftirleik
hennar. Þennan tima horföi
maöur á franskt sjónvarp og las
frönsk dagblöö.
1 stuttu máli vil ég segja, aö
þaö hafi veriö nánast tilviljun,
aö franska þjóöin slóst i för
meö stúdentum voriö 1968 og
lagöi niöur vinnu I allsherjar-
verkfalli. Stúdentar voru alltaf
ööru hverju meö upphlaup eins
og stúdentar á öörum Vestur-
löndum á 7. áratugnum.
De Gaulle haföi hafizt til
valda 10 árum áöur, baöað sig i
ljósadýrö sólkonungsins, á meö-
an skuggi hvildi yfir þjóölffinu.
Harkalegt hagvaxtarkapp-
hlaup, efling hers og smiöi
kjarnorkusprengju var mikiö
álag á ekki stærri þjóö. Frakk-
land var og er ekki nema ann-
ars flokks veldi.
Allt i einu fékk þjóöin eins
konar aökenningu af lömunar-
veiki undir hinu spennta álagi
stjórnarfars gaullistanna og
ómannlegum kröfum þeirra.
Mig minnir aö kommúnistar
hafi veriö allsráöandi I samtök-
um franskra stúdenta á þessum
tima. Kosningasigur gauliista
skömmu siöar eftir allsherjar-
verkfalliö sýndi, aö þjóöin vildi
fremur festu og öryggi gaullist-
anna en ringulreiö og upplausn
kröfugangna og verkfalla.