Tíminn - 14.09.1978, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 14, september 1978
7
Jarðadeilur hafa löngum
kveikt elda ófriðar með Islend-
ingum og ekki höfðu norrænir
menn lengi búið hér þegar viga-
ferli hófust af þeim sökum. Enn
deila Islendingar út af jarða-
skikum og verður vafalaust svo
meðan byggð helst í landinu.
Baráttuaðferðir hafa að visu
breyst til muna frá þvi sem
tiðkaðist á landnámsöld, og þó
ekki alltaf til batnaðar eins og
eftirfarandi greinargerð ber
með sér.
Nú á timum eru það oft
bændur á rikisjörðum sem
þurfa að verja hlut sinn fyrir
ágjörnum nágrönnum.og skerst
þá stundum mjög i odda, ekki
sist þegar embættismenn rata
ekki leið réttsýni og sanngirni.
Þvi miöur er lögum um rikis-
jarðir svo stórlega áfátt og
réttur ábúenda svo ótryggur, að
nú verður ekki lengur við unað,
enda vafasamt að nokkurri at-
vinnustétt landsmanna sé gert
að stunda sitt ævistarf við annað
eins öryggisleysi.
Eftirfarandi greinargerð er
send fjölmiðlum til birtingar af
knýjandi tilefni. HUn sýnir
berlega hve hæg heimatökin eru
fyrir harðdræga menn og óbil-
gjarna að fótumtroða sjálf-
sagöan þegnrétt bænda á rlkis-
jörðum, og hún leiöir ennfremur
i ljós alvarlega bresti i em-
bættiskerfi þvi sem lýtur að
málefnum rikisjarða.
Hofteigur i Jökuldal
Vorið 1944 fær Karl Gunnars-
son til ábúðar rikisjöröina Hof-
teig á Jökuldal, sem þá var
frekar li'tt uppbyggð. Hofteigur
var þá prestsetur, og vegna
gildandi lagaákvæða var henni
skipt formlega i tvær jarðir,
Hofteig I og Hofteig II, laust
eftir 1950, tilþess aö heimila þar
stofnun nýbýlis. Abúandi fékk
þá Hofteig II til erfðafestu og
lifstiðarábúðar en hefur Hofteig
I i lausri leigu til fullra afnota
eins og áður, enda var hér
nánast um formsatriði að ræða.
Seinna a- svo prestseturlagt af i
Hofteigi I, og þá byggir Dóms-
og Kirkjumálaráðuneyti
ábúanda einnig þann jarðar-
helming.
I ársbyrjun 1977 sækir ábu-
andi um formlega sameiningu
jarðanna sér til erfðafestu og
Fyrsta grein af þremur
lifstiðarábúðar, og er það
raunar bæði einfalt mál og s#lf-
sagt. Abúandi hafði þá byggt
Hofteig i' þriöjung aldar, ræktað
hana upp og reist þar mörg
mannvirki. Tómas Arnason,
þingmaður kjördæmisins,
annaðist umsókn ábúanda og
Björg
Karlsdóttir
kom henni á framfæri við land-
búnaðarráöuneyti og landnáms-
stjórn.
Varðandi sameiningu rikis-
jarða skal einnig leitað um-
sóknar hreppsnefndar, svo og
jaröanefndar sýslunnar.
Landnámsstjóri brást við fljótt
og vel og fór þess á leit við
hreppsnefnd að hún tæki málið
til afgreiðslu. Ennfremur fól
landnámsstjóri Páli Sigur-
björnssyni i jarðanefnd
Norður-Múlasýslu aö bera upp
umsókn ábúanda i jarðanefnd.
Ræktunarfélag Jökul-
dæla
Nú fréttist ekkert af umsókn
ábúanda langa stund og það er
ekki fyrr en i júli 1977 að hann
Gunnar
Karlsson
verðurþess áskynjaað hreyfing
er á bak við tjöldin. Sveitungi
hans vikur sér að honum á
Egilsstööum og mælir til hans á
þá lund, aö grátt sé hann leikinn
af þeim Ræktunarfélagsbænd-
um, að þeir skuli hjölsa svona
undan honum jörðina. Abúandi
verður að vonum hvumsa og
innir hann eftir frekari upplýs-
ingum, og verður þess visari að
Ræktunarfélag Jökuldæla hefur
unnið I leynd aö þvi, að Hof-
teigsjörð yröi sunduriimuð og
félaginu úthlutað einum besta
hluta hennar til fullra afnota.
Ræktunarfélag þetta er
samtök nær tiu bænda af um þaö
bil þrjátiu og fjórum bændum 1
Jökuldalshreppi, og hafa þeir
mjög gertþvi skóna, að fá land-
spildur i sýslunni til félagsrækt-
Hofteigur á Jökuldal
unar.
Þess skal getiö til fróöleiks
þeim sem ekki eru staðháttum
kunnugir, að Hofteigur er mjög
harðbýl jörð og afréttir lélegar
og gróðurlitlar, utan sá hluti
sem Ræktunarfélagsbændur
hugðust hjölsa undir sig. —
Hann taldist fyrir sameiningu
jarðanna til Hofteigs I, sem
raunar hefur verið undirstaða
búskapar ábúanda alla tið.
í
Abúandi hefur nú setið Hof-
teig i þrjátiu og fjögur ár,
ræktað tún og byggt upp húsa-
,kost, enda þykir býlið vel setið
og fékk nýlega sérstaka viður-
kenningu fyrir snyrtimennsku.
En þeir Ræktunarfélagsbændur
settu ekki mark sitt i lifinu
lægra en svo, að hefði bak-
tjaldamakk þeirra náö fram að
ganga, þá hefði ábúandi flosnað
upp, sagt jörðinni lausri þegar
i stað og þannig horft á bak af-
rakstri heillar mannsævi.
En þegar ábúandi komst aö
þvi fyrir algera tilviljun hvað
bruggað var á bak viö tjöldin,
þá óraði engan heiðarlegan
mann fyrir þvi hve langt áætlun
þeirra var komin á rekspöl og
hvilikar lögleysur höfðu þegar
verið framdar til þess að lima
sundur jörðina án vitundar ábú-
anda. Það kom ekki fram i
dagsins ljós fyrr en siöar.
Jarðanefnd fer sér
hægt
Abúandi átti ekki hægt um vik
að verja hendur sinar, svo að
börn hans búsett i Reykjavik
geröust hans fulltrúar og ræddu
málið við landnámsstjóra og
lagði hann að hreppsnefnd
Jökuldæla og jarðanefnd
Norður-Múlasýslu að hraða
afgreiðslu umsóknar ábúanda
um sameiningu.
Saga úr
sveitinni
Um réttíndi bænda á rikisjörðum
Hreppsnefnd brá þá við og
samþykkir sameininguna skil-
málalaust 3. 'ágúst, en nú
bregður svo kynlega við, að
jarðanefnd fer sér að engu óðs-
lega. Hún tefur málið eftir
megni, hummarþað fram af sér
og gengur nú hvorki né rekur
langa_hrið, þó að jarðalög (II.
kafli 7. grein) mæli svo fyrir að
erindi skuli afgreitt innan þrjá-
tiu daga frá þvi að það barst. 1
jarðanefnd eiga sæti Þorsteinn
Kristjánsson, Jökulsá i Borgar-
firöi sem er formaöur, Páll
ráðunautur Sigurbjörnsson aö
Skriðuklaustri og Sigurjón
Friðriksson, Ytri-Hlið i Vopna-
firöi. Þaö átíi þó eftir að koma i
ljós hvers vegna þessir sóma-
menn voru svo fölir og fáoröir.
Valdniðsla embættis-
manns
Um svipað leyti fyllast tveir
Ræktunarfélagsmenn blygðun
yfir framferði sinu, enda ráða-
brugg þeirrakomið i hámæli, og
fara ástúfana að biðja ábúanda
um gott veður. Þeir ljóstra þvi
upp, að þeir hafi haft samband
viö Gisla Brynjólfsson, deildar-
stjóra i landbúnaðarráðu-
neytinu, og fengið hjá honum
skriflega staðfestingu á þvi að
þeim skyldi heimilt land úr Hof-
teigsjörð.
Þetta loforð veitti Gisli án
þess að segja aukatekið orð ■
deildarstjórans átti eftir að
draga þungan dilk á eftir sér, en
Gisli hefur reynst mörgum
bændum á rikisjörðum þungur i
skauti og raunar áður sætt
ámæli fyrir i fjölmiölum.
Þetta loforð veitti GIsli án
þess að segja aukatekið orð við
ábúanda jarðarinnar og er
vitanlega alger lögleysa. Þessi
valdniösla deildarstjórans átti
eftir að draga þungan dilk á
eftir sér, en Gisli hefur reynst
mörgum bændum á rikisjörðum
þungur i skauti og raunar áður
sætt ámæli fyrir i fjölmiölum.
Gesti vísað til vegar
Tvö atriði langar mig að
minnast á i sambandi við hug-
leiðingu Gests Kristjánssonar i
Timanum 1. september s.l.
Að velja þingmann.
Mér kemur i hug gömul saga
um Jón á Gautlöndum og Jónas
á Látrum. Jón i Múla segir um
nafna sinn á Gautlöndum:
„En er fram i sótti hneigðist
hann nokkuö til drykkjar, var
það einkum i ferðalögum, urðu
stundum svo mikil brögð að þvi
aðeigi gegndi góðu hófi. Bar og
meira á þvi fyrir þá sök að hann
var hávær nokkuð við drykkinn,
og hætti þá til, eins og margan
hendir, aö verða nokkuð sjálf-
hælinn.”
Nú segir sagan að Jón á Gaut-
löndum hafi spurt Jónas á Látr-
um hvað hann héldi að yrði úr
sér ætti hann að taka hlutverk
Jóns á Gautlöndum en Jónas
svaraði sem svo:
— Hvað heldurðu aö yrði úr
Jóni á Gautlöndum að bjarga
honum Felix minum til hafnar i
stórviðri og koldimmu kafalds-
byl neðan af reginhafi?
Ég heldað hæpið sé að álykta
að Jónas á Látrum hefði orðið
merkari þingmaður en Jón á
Gautlöndum þó aö hann hafi
sjálfsagt verið honum fremri i
sjómennsku. Þaðfór velá þvi að
hann stjórnaöi hákarlaskútu og
Jón á Gaulöndum sæti á þingi.
Ég er alls ekki viss um það að
Axel minn Jónsson hafi borið af
öðrum þingmönnum Reyk-
janeskj ördæm is þó a ð hann vær i
gamall mjólkurbilstjóri og hafi
eflaust kunnað vel aö skipta um
hjól undir bil.
Það er mjög gott aö þingmenn
þekki viða til og séu ýmsu vanir
en fyrst og fremst ættum við aö
velja þá eftir manngildi og
þjóömálaviti.
Að kunna að njöta lifs-
ins
Gestur hefur mikla trú á þvi
aðbætt yrði um borgarlifið með
fjölbreyttara áfengi. Nú ættu þó
allir að vita að áfengur bjór er
áfengi og honum fylgir það eins
og öllu áfengiað þeir sem venja
sig á það verða margir háðir
þvi. Þaðer stundum kaliað veiki
— áfengissýki eöa alkohólismi.
Sumir segja, að hver sem er geti
fengið þessa veiki, en það er
lýgi. Hana getur enginn fengiö
nema hann venji sig á áfengi.
Hins vegar kann aö vera að
einhverjir taki hana i móöurlifi.
En það virðist vefjast fyrir
mönnum hvernig eigi að flokka
þennan sjúkleika, þvi að þetta
er ekki vefrænn sjúkdómur og
heldur ekki nein venjuleg geð-
veiki. Þetta liggur nefnilega i
þvi að löngunin i drykkinn
verður svo sterk að hún nær
valdi yfir manninum. I öllum
Evrópulöndum a.m.k. ganga
fræðimenn út frá þvi að 1-2
menn af hverjum 10 sem venj-
ast áfengi verði þvi svo háðir að
ekki sé nema um tvennt aö ræöa
fyrir þá: hætta alveg allri
áfengisneyzlu eða þeir drekka
miklu meiraen þeir sjálfir vilja.
Þess vegna er það misskiln-
ingur, að áfengismálin venði
bætt með meiri fjölbreytni
tegunda. Það hefur veriö reynt
með ýmsu móti á ýmsum stöö-
um og hvergi orðið að gagni.
Annað er miklu meira vert.
Það er að kunna aö njóta lifsins
og njóta sin i lifinu. Að njóta
lifsins ófullur, — sjá fegurð
heimsins og fegurð lifsins án
ölvunar og vímu og hafa
Halldór
Kristjánsson
manndóm til aö trúa þvi að
maður geti átt þátt í þvi aö bæta
heiminn og fegra þjóölif sitt á
einhvern hátt, — t.d. meö þvi aö
stuðla aö meiri bindindissemi.
Það er leiðin til að njóta lifsins
og njóta sin í lifinu.