Tíminn - 14.09.1978, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 14. september 1978 -
9
FB — 1 sextiu ár var gefiö út i
Winnipeg i Kanada almanak, Al-
manak ólafs S. Thorgeirssonar.
Almanakiö hefur aö geyma stór-
an hluta Ur landnámssögu þeirra
mörgu Islendinga sem fluttust
vestur um haf. Hefur almanakinu
þvi verið gefiö hiö viröulega nafn
Landnámabók Vestur islendinga,
sem mun vera réttnefni.
Almanakið er löngu uppselt, að
undanskildum nokkrum árgöng-
um, en endurprentun er hafin
fyrir nokkru, svo senn mun
mönnum gefast kostur á aö eiga
alla árgangana endurprentaöa.
Það er Arni Bjarnarson bókaiit-
gefandi á Akureyri, sem stendur
aö endurútgáfu Almanaksins, en
hann hefur helgað sig málum
Vestur-lslendinga um langan
aldur. Hefur hann ekki aðeins
staðið að útgáfu almanaksins,
heldur einnig verka vestur is-
lenska skáldsins Jóhanns M.
Bjarnasonar, ljósprentun á
Ólafur S. Thorgeirs'son, Winni-
peg, stofnandi og útgefandi Al-
manaksins frá 1895 til 1954.
Framfara fyrsta blaðinu sem
gefið var út i Kanada meðal Is-
lendinga þar. Þar að auki hefur
ÍTVÖUNDÚR
• endurprentun á vestur-fslenskum ritlingi,
sem flytur tvær nær óþekktar þjóðsögur
FB — Tvö undur nefnist litiö
kver, sem nýlega er komiö úr
Ijósprentaö hjá Bókaversluninni
Eddu á Akureyri. 1 formála
segirsvo: ,,Efni ritlings þess, er
hér kemur fyrir sjónir, er svo
frábærlega merkilegt, aö vér
finnum hjá oss köllun til aö gefa
almenning kost á aö lesa þaö og
hugleiða. Þeir, sem eiga bækur
þær, sem undur þessi eru
prentuð I, geta notiö þeirra þar,
en hinir, sem ekki eiga þær og
sem, ef til vill, aldrei hafa föng
til eöa átt kost á aö eignast þær,
geta nú fengið undur þessi fyrir
svo lágt verö, aö þaö mun
fæstum ofvaxið vera.”
Formálinn er undirskrifaöur
tJtg., en útgefandi var Prent-
smiðja Jóns Hannessonar,
Winniþeg Man. og kom ritling-
ur þessi út árið 1899. Hér eru á
ferðinni fyrstu þjóðsögur sem
prentaöar hafa verið á islensku
vestan hafs og geysilega fágæt-
ar.
Arni Bjarnarson á Akureyri,
sem gefur ritlinginn út hér
liósprentaöan, segir, að flestir
bókasafnara hafi aldrei séð
sögurnar, og sumir kannast
ekki við að hafa heyrt þeirra
getið. Sögurnar eru Vitrun
Karls Konungs XI og Hjalta-
staðafjandinn. Ritið er tæpar 30
siður.
Olafs S.
Thorgeírs-
sonar
senn allt
ljós-
prentaö
Arni gefið út ævisögur Vestur-Is-
lendinga, smárit ýmis og ekki má
gleyma Vestur-blenskum ævi-
skrám, auk margs annars.
Endurútgáfa Almanaks Ólafs
S. Thorgeirssonar hófst fyrir
nokkru. Fyrst komu 7 fyrstu ár-
gangarnir, en almanakiö hóf
göngu sina árið 1894 og kom út
fram til ársins 1954. Næst komu út
18 árgang ar og senn hvað liður
verður búið að endurprenta alls
34 árganga. Haldiö verður áfram
endurprentuninni þar til allir 60
árgangarnir veröa komnir á
markaðinn. Sjö fyrstu árgang-
arnir kosta.i lausasölu 7000 krón-
ur, en 5000 krónur til áskrifenda.
Hver árgangur eftir það kostar
1500 krónur til áskrifenda og 18
hundruð i lausasölu. Þess má
geta i sambandi við endurprentun
Almanaksins, að allar kápur og
auglýsingar eru prentaðar með,
enda er þar að finna fjölmargt,
sem snertir kaupsýslu og önnur
umsvif Islendinga vestra.
Eins og áður sagði er Almanak-
ið eins konar Landnámabók
Vestur-Islendinga, og munu 2336
blaðsiður fara undir þaö efni, sem
jafngildir 10 stórum bókum.
Dánarskrár vesturfara á hverju
ári birtust i Almanakinu, og i
þeim er að nokkru sagt frá upp-
runa fólksins, nánustu ættmönn-
um, hvenær og hvaðan fólkið
flutti af Islandi, fæðingar- og
dánardegi og fleiru og fleiru. Sú
skrá fyllir röskar 500 blaðsiður.
Ennfremur flytur almanakið
fjölda langra ævisagna ásamt
yfir 500 myndir af vesturförum,
að ógleymdum ferðasögum, þjóð-
Nokkrar eldri árgangar almanaksins
Nýrri árgangar almanaksins
sögum og sagnaþáttum, auk ann-
áls yfir það helsta, sem geröist
meðal Vestur-Islendinga bæði i
Kanada og i Bandarikjunum.
Almanakið er þvi stórmerkilegt
rit um afrekasögu Islendinga
vestan hafs.
Ahugi Islendinga hér á landi á
Vestur-tslendingum hefur færst
mjög i vöxt undanfarin ár. Hafa
margir leitað uppi ættingja sina
vestan hafs, og tengsl myndast
vegna ferða Islendinga og
Vestur-íslendinga fram og til
baka yfir hafið. Þess vegna má
gera ráö fyrir að þeim fjölgi ört
hérá landi, sem áhuga hafa á þvi
að glugga i Almanak Ólafs S.
Thorgeirssonar. I Almanakinu
kynni fólk að rekast á upplýsing-
ar um horfna ættingja, sem erfitt
hefur verið aö finna, og þá um leið
er opnuð ný leið til þess að ná
sambandi við afkomendur þeirra
vestra. Almanakið er þvi ekki að-
eins lestrarefni fáeinna manna,
sem gaman hafa af sagnfræði og
ættfræði, heldur hvers og eins,
sem langar til þess að reyna að
afla sér upplýsinga um týnda
hlekki i sinni eigin ættarsögu.
Saudi-
arabar
undírbúa
flutning
borgarísjaka til
heimalands síns
— sem vega skal 100 milljón tonn
Saudi-arabiskir ráöherrar bergja á innfluttu vatni og ræöa um hvernig ferja megi 100 milljóntonna Is-
jaka yfir lndlandshaf.
1980 hyggjaslt
saudi-arabisk stjórn-
völd koma ísjaka sem
vega skal 100 milljón
tonn frá Suðurskauts-
landinu til Saudi-Ara-
biu um Indlandshaf.
Að sögn Mohammed bin Fai-
sal, frænda Kahled konungs,
sem Amerikanar hafa kallað
„saltvatnseimingarmann árs-
ins” mundi þetta tryggja lands-
mönnum hans vatn til heimilis-
notkunar og annarra þarfa sem
væri ódýrara en eimaða sjávar-
vatnið: „Eimað vatn úr sjó
kostar okkur 2.5 dollara hvert
tonn en brædda vatnið frá
Suðurskautslandinu mundi
kosta aðeins 1.40 dali hvert
tonn.”
Isjakinn á að vera 1.25 km að
lengd, 800 metra breiöur og 700
metrar á hæð og Saudi Arabar
telja að það muni taka þrjú ár
að bræða hann i sólinni.
tsjakinn mun verða fluttur.
dreginn af heilum flota dráttar-
báta, hinn 8000 kilómetra veg
frá Suðurskautslandinu til Saudi
Arabiu. Indlandshaf er talið
bjóða upp á hæfilega miklar við-
áttur og heppilegar flutninga-
leiðir, til þess aö þar megi láta
isfjallið bráðna og flytja að þvi
búnu vatnið frá enn ótiltekinni
eyju til Saudi Arabiu.
Auk þess að bræða isjakana,
hafa Saudi Arabar i hyggju að
hluta þá sundur á Indlandshafi
og draga brotin tilhafna i Saudi
Arabiu. En fyrst munu þeir
spreyta sig á bræðslunni.
Vestrænir visindamenn, — en
frá þeim fengu Saudi-Arabar
hugmyndina, — hugleiða nú
hvernig hentugast væri að
kljúfa isjakann i sundur og með
hvaða útbúnaöi. Faisal prins
segir að ef vel takist til muni
drykkjarvatn frá konungsrikinu
i eyðimörkinni verða flutt út um
allan heim, til landa sem þörf
hafi fyrir það eftir að
Saudi-Arabar hafi leyst eigin
vatnsöflunarvanda.
Astæða þess að isjakinn
veröuraðvera svostórer sú, að
minni isjaki mundi leysast upp
á leiðinni. Þegar hæfilegur is-
jaki hefur verið valinn (með
gervitungli) verður hann
skoðaður nánar (i þyrtu) klofinn
i teningslaga form en þó með
hvössum stafni, til þess að
auðvelda dráttinn.
Feisal prins segir að Saudi
Arabar haf i þegar ráðstafað um
það bii einni milljón dala til Is-
flutningafélagsins, sem veriö er
að stofna i Saudi Arabiu og að i
júli sl. hafi 65 þúsund dalir verið
látnir renna til ráðstefnu um
þessi mál i Iowa State Univer-
sity i Bandarikjunum, þar sem
200 visindamenn ræddu efnið af
feikna ákafa.
Saudi-Arabar segja að tíu
sinnum fleiri visindamenn en
ætlað var hafi sótt ráðstefnuna
og að áhugi þeirra hafi veriö
mikill. Til ráöstefnunnar i Iowa
fluttu Arabarnirlitiniiisjaka frá
Suðurskautslandinu sem vóg
fimm tonn og var hann 1.8 metr-
ar á lengd og 1.2 metrar á
breidd.
Stærðin var miðuð við rúmtak
frystigeymslna i skólanum og
þyrla var notuð til þess að hifa
hann upp úr sjónum og flytja
hann á fyrsta ákvörðunarstað.
Hékk hann i taug neðan úr þyrl-
unni og beið kælivagn hans á
fasta landinu.
Meöan á þessu verki stóð
munaði litluaö vindhviða feykti
þyrlunni og farmi hennar utan i
klett. Forstööumaöur háskólans
taldi Faisal prins og þennan is-
jaka hans hið skemmtilegasta
sem átt hefði sér stað i Io wa, frá
þvi er skólinn hreppti sigurlaun-
in i landskeppninni i fótbolta!