Tíminn - 14.09.1978, Qupperneq 11

10
Fimmtudagur 14. september 1978
Fimmtudagur 14. september 1978
11
HEI — Við myndun
rikisstjórnarinnar og
skiptingu ráðuneyta
milli hinna einstöku ráð-
herra fékk Steingrimur
Hermannsson i sinn hlut
þau tvö ráðuneyti, sem
segja má að hvað mest-
ur styr hafi staðið um og
miklum blaðaskrifum
hafa valdið siðastliðin
ár, það er að segja land-
búnaðarráðuneytið og
dóms- og kirkjumála-
ráðuneytið.
Timinn heimsótti Steingrim i
dóm smál aráöuneytiö og
spuröi hann nokkurra spurninga
varöandi þessi mál og stjórnar-
myndunina og stjórnmálin al-
mennt.
— Kannski þú viljir segja okkur
fyrst hvaö þér finnst helst hafa
einkennt þessar stjórnarmyndun-
arviöræöur?
— Fyrst verö ég aö segja, aö
þær eru eitt af þvi mest þreytandi
sem ég hef lent i. Ekki vegna
þess aö vinnutiminn væri svo
langur, þótt hann hafi oft veriö
frá morgni til miönættis, heldur
vegna þess, hve þreytandi þaö er
aö ganga 1 gegn um þaö sama
aftur og aftur. Ekki sist þegar
auösjáanleg lausn var löngu
fundin, svo samkomulag átti aö
geta náöst um ákveöna hluti.
Enda varö niöurstaöan ákaflega
nálægt þvi, sem augljóst var i
upphafi, aö hlyti aö veröa.
Hins vegar var þaö eölilegt aö
flokkarnir settu fram sinar ýtr-
ustu kröfur iupphafi viöræöna, en
mér þótti strax ljóst aö efnahags-
lifiö gat á engan máta samrýmst
þeim kröfum. T.d. var hin gifur-
lega millifærsla sem Alþýöu-
bandalagiö stefndi aö útilokuö
enda hurfu þeir frá henni viö nán-
ari athugun.
En þó lærdómsrikt.
Aftur á móti var þetta lika lær-
dómsrikt aö mörgu leti. Menn
kynntust vel sjónarmiöum hvers
annars og eftir þetta held ég aö
þeir ménn sem sitja i rikisstjórn-
inni séu ákveönari i aö þetta skuli
ganga.
— Nú hafa samt sérstaklega Al-
þýöubandalagsmenn talsvert,
látiö aö þvi liggja aö um bráöa-
birgöastjórn væri aö ræöa?
— Aö vissu, en mér finnst þeir
menn sem völdust i rikisstjórn af
þeirrahálfu ekki vera þess sinnis.
A.m.k. get ég ekki merkt þaö.
Hitt er mér aftur á móti ljóst,
aö þeir viröast eiga viö erfiöleika
aö etja innan flokksins. Þar er um
aöræöa marga þrýstihópa og ein-
kennandi er aö margir þeirra
hópa viröast ákaflega þröngsýn-
ir, viröast litiö annaö sjá en sin
séráhugamál. Þess vegna er þaö
min tilgáta aö þeir þurfi af: þeim
sökum fljótlega aö fá stjórnar-
sáttmálann endurnýjaöann.
Ég imynda mér aö þeir geri sér
vonir um aö efnahagsmálin liti
þaö mikiö betur út á næsta ári, aö
þá veröi hægt aö fara aö huga
meira aö öörum málum, sem þeir
hafa lagt tilhliöar um sinn meöan
barist veröur viö efnahagsvand-
ann.
— En þú sjálfur, gerir þú þér
vonir um stórbætt ástand?
— Ég geri mér vonir um aö
minnka megi veröbólguna all
verulega, þótt trúlega sé óraun-
hæft aö rákna meö aö hún fari
neöar en I um 30% á siöasta árs-
fjóröungi næsta ári. En þaö er
lika stórt stökk frá þvi sem nú er.
Astæöan er hinn mikli veröbólgu-
þrýstingur i þjóöfélaginu þar sem
allt er tengt inn i veröbólguna.
Væri hún stöövuö I hvelli, færu
þeir sem mikiö skulda nánast
yfirum.
„Þióðfélag
hinnar friálsu
samkenpni
gengur aldrei hjá
okkur, til þess
erum við of fá”
Menn eiga fyrst aö setja sér
markmiö og siöan aö leita leiöa til
aö ná þeim.
Þvi þarf aö komast út úr þessu
smám saman, t.d. meö lengingu
húsnæöislána og minnka þannig
veröbólguþrýstinginn. En þaö
tekur allt mikinn tima og ekki má
heldur draga þaö mikiö úr fjár-
festingu, aöleiöi til atvinnuleysis,
þvi þaö viljum viö alls ekki.
Sumir óskuðu hallæris
— Sumir hafa aö visu sagt aö
eina leiöin til aö leysa þetta sé aö
fá hér almennilega kreppu. Jafn-
vel hefi ég heyrt einstöku mann
sakna þess aö ekki skyldi raun-
verulega allt stöövast hér um siö-
ustu mánaöamót, svo oröiö heföi
hér reglulegt hallæri. En ég er al-
gerlega á möti þessum hugsunar-
hætti.
Ég vil lika vekja athygli á þvi
aö þessi rikisstjórn byggir á einu
höfuöatriði, sem aögreinir hana
mjög ÍFá t.d. siðustu stjórn en þaö
er hiö nána samstarf viö laun-
þegasamtökin og aöra aöila
vinnumarkaöarins. Og ég trúi ekki
ööru, en ef vilji er fyrir hendi hjá
rikisstjórninni og aðilum vinnu-
markaðarins aö ná árangursríkri
stefnu i efnahagsmálum, þá megi
gera það. En á þaö mun nú reyna.
Efþaöhins vegar bregst á þessi
stjórn ekki að sitja. Ef starfs-
grundvöllurinn bregst og séö
veröur aö árangur næst ekki, þá
er aö minu mati skylda aö hleypa
öörum aö.
— Hverjir gætu það hugsanlega
verið nú?
— Ég verö aö viöurkenna aö ég
sé þaö ekki, enda er þaö einlæg
von min, aö þetta samstarf við
launþega og atvinnurekendur
leiöi til þessaö verulegur árangur
náist i efnahagsmálum. Ég vil
lika vekja athygli á þvi aö i okkar
þjóöfélagi tel ég mjög vafasamt
aö fara út i opið striö við laun-
þegasamtökin. Þaö er einnig min
bjargfasta trú aö þetta muni
aldrei takast nema aö launþegar
séu sannfærðir um aö viö völd sé
rikisstjórn, sem geri allt sem I
hennar valdi er til aö tryggja
þeirra hag, og að þeir fái réttlát-
an skerf af þjóöarkökunni.
Launþega langar varla f
nýja viðreisn.
— Er þaö skakkt ályktað aö
launþegar séu jákvæöari I þess-
Hvernig getum viö haldiö okkar
sjáifstæöi og okkar eiginleikum,
en falliö samt inn i breytingar
sem bráölega munu veröa I heim-
inum I kring um okkur?
Viötaliö viö Steingrim var nánast kennslustund í pólitik fyrir fávisan
blaöamanninn.
ari samvinnu nú en veriö hefur
áður?
— Þeir eru mjög jákvæöir.
Kannski hafa þeir lært af mistök-
um eins og aðrir, t.d. þeim aö
fella vinstri stjómina 1958 og upp-
skera i staöinn 12 ára viöreisn,
sem varnú ekki leiöintil bótafyr-
ir þá. Þá geta og erfiðleikar at-
vinnuveganna, sem ekki eru
leystir enn, hafa gert launþegum
það ljósara aö einstefna i kröfu-
pólitik er ekki leiöin til bættra
lifskjara.
— En ef viö snúum okkur aö
hinum einstöku máium, hvernig
hefur þú hugsaö þér aö leysa
vanda landbúnaöarins?
— Fyrst vil ég geta þess aö ég
er ákveöinn aö efna til funda meö
bændum almennt og ræöa þar hin
ýmsu framfaramál sem ég mun
reyna aö vinna aö. Nefna má aö
miklar athuganir eru i gangi i
landbúnaðinum i nánu samráöi
viö bændur sjálfa, t.d. endurskoö-
un framleiösluráöslöggjafarinn-
ar, sem er mjög stórt mál, reynd-
ar kjaramál bændastéttarinnar.
Þá vinnur önnur nefnd aö ýmiss
konar hagræöingu, sem miðar aö
þvi aö tengja framleiösluna
markaönum betur en veriö hefur.
Sjálfur hef ég núna veriö aö byrja
á undirbúningi þess, aö öll mál-
efni landbúnaöarins og hinar
ýmsu hugmyndir frá svokallaöri
sjö manna nefnd, rannsóknar-
starfsemin og fleira, veröi allt
tengt saman i heilsteypta stefnu I
landbúnaöarmálum.
Ég segi þaö kannski sem verk-
fræöingur, aö mér finnst aö menn
eigi fyrst aö setja sér markmiöin,
leita siöan aö leiöum og beita
öllum þeim verkfærum, sem
þeir hafa, til aö ná þeim.
Þrjú meginmarkmið
landbúnaðarins.
í landbúnaöi finnst mér einkum
vera þrjú meginmarkmið. Þ.e.
að tryggja bændum sanngjörn
laun, sem mjög hefur skort á, aö
þeir hafi haft. Þá á ég við að dug-
legur meðalbóndi hafi sambæri-
leg laun miöaö viö þaö sem aörir
hafa i þjóöfélaginu. I ööru lagi, aö
framleiöslan veröi fjölbreytt og
fullnægi i sem flestu okkar þörf-
um, en miði jafnframt sem mest
viö okkar eigin neyslu, þvi þaö er
ákaflega erfitt aö framleiöa land-
búnaöarafuröir i þeim greinum
sem við stundum núna til útflutn-
ings. Hins vegar tel ég aö til gæti
komiö önnur mikilvæg fram-
leiösla, t.d. fiskeldi. í þvi held ég
aö viö höfum stóra möguleika,
sem ég er ákveöinn i aö athuga,
þvi ég tel aö þar gæti oröiö um aö
ræöa búgrein fyrir marga
bændur. 1 þriöja lagi má ekki
gleyma þvi mikilvæga hlutverki
landbúnaöarins, sem er beinlinis
|ggj|
,,t samstarfsyfirlýsingunni er dómsmálunum einum gefin rós f
hnappagatiö”
Menn taka betur eftir
þvi sem kemur við
pyngjuna
— Nú hefur fátt verið gagnrýnt
meira en dómsmálin. Hvaöa
umbætur hyggst þú gera I þeim?
— Ég vil nú fyrst vekja á þvi
athygli, aö i samstarfsyfirlýsing-
unni er þó dómsmálunum einum
gefin rós i hnappagatiö. Þar segir
„’.’.aö haldiö veröi áframumbót-
um I dómsmálum” og ég er
ákveðinn i aö gera þaö.
"Fyrirrennari minn flutti
mörg mál, og margar endurbæt-
ur hafa oröið, þótt menn geri sér
ekki eins vel grein fyrir þvi og
mörgu ööru sem kemur beint viö
pyngjuna. Hér biöa lika mál, sem
ég er nú aö taka til endurskoö-
unar og viö munum athuga aö
flytja aö nýju. Siðast en ekki sist
hef ég ákaflega mikinn hug á aö
samstilla betur en kannski hefur
veriö gert hinar ýmsu stofnanir.
— Att þú þá viö seinaganginn
umrædda?
— Já, en menn veröa aö athuga
það, aö þvi miöur hefur orðið svo
gífurleg aukning á afbrotum, aö
þaö er fyrst og fremst þaö sem
veldur seinagangi. Málin eru lika
oröin miklu flólknari en var fyrir
nokkrum árum, þar sem nú þurfa
oft fleiri aðilar aö koma að hverju
máli og þvi þarf aö tryggja aö
þeir starfi vei saman.
Siöan hef ég mikinn hug á þvi
aö skoöa hvar flöskuhálsinn er,
Þaö var þreytandi aö ganga i
gegn um þaö sama aftur og aftur,
ekki sist þegar auösjáanleg lausn
var löngu fundin og samkomulag
heföi átt aö nást.
að tryggja búsetu I þessu landi.
Með þvi á ég þó alls ekki viö aö
hver einasta vik sé i byggð. Vel
gæti veriö rétt aö athuga það af
fullri alvöru, hvort æskilegt væri
að einhverjir bændur, sem búa
afskekkt viö erfiö skilyröi, flyttu
sig um set og fengju með þvi betri
búskaparaðstööu. En hið al-
menna grundvallaratriöi um
mikilvægi búskaparins fyrir bú-
setuna má ekki gleymast.
Rætt við Steingrím
Hermannsson, dóms- og
kirkjumálaráðherra
og landbúnaðarráðherra
hvar málin hrúgast upp. A þvi vil
ég láta gera sérfræðilega úttekt.
Þá hef ég trú á, aö liðka megi
fyrir, þegar hægt er aö fara til
löggjafans og segja, hér eru
vandræöin, þessu þarf aö breyta
til að málin gangi betur fyrir sig.
— Telur þú hugsanlegt aö draga
mundiúr vissum afbrotamálum i
kjölfar minni veröbólgu?
— Þaö er ekki vafi aö veröbólg-
an á sök á mörgum málum, sér-
staklega auögunarafbrotum, og
það er mikiö vandamál. Enda vil
ég aö þessi auögunarafbrot veröi
skoðuö sérstaklega.
— Þá væri kannski ráö aö koma
aö þinum þriöja málaflokki og
ekki þeim sista, sem eru kirkju-
mál.
— Já, ég hef fullan hug á aö
sinna þeim málum og hef þegar
átt ágætan fund meö biskupi
Islands. En þessi mál eru i dálitið
öörum flokki, ekki eins mikiö um-
rædd. Ég hef t.d. ákaflega mikinn
hug á aö kirkjan geti oröiö
langtum virkari aöili i uppeldi
barna og unglinga. Sem betur fer
eru ýmis dæmi þess að prestar
hafi tekið þar forystuhlutverkiö
og unniö gott starf, en meira þarf
til, þvi mér finnst aö kirkjan eigi
aö veröa miklu áhrifarikari og
virkari.
— Gætir þú kannski hugsaö þér
aö hún yröi færö i einhvers konar
poppbúning?
— Ég hef ekkert á móti þvi, ef
hún nær meö þvi betur til ungs
fólks. Ég tel aö hin ytri klæöi
skipti litlu máli, aöalmáliö er aö
hún nái sambandi viö fólk. Ef til
þess þarf breytingar, þá eigum
viö aö gera þær.
Staða okkar i heimi
framtiðarinnar.
— En framtiöarmálin Stein-
grimur, ef lengra er horft?
— Ef maöur byrjar á þvi sem
nær er, þá eru i stjórnarsáttmál-
anum ýmis atriöi sem mér finnst
tvimælalaust spor i rétta átt. Við
búum i litlu þjóðfélagi I stóru
landi, sem fyrir bragöiö er dýrt
land, og þvi þurfum viö áreiöan-
lega aö gæta viss sparnaöar. En
viö eigum lika mikil náttúru-
auöæfi, svo ég er sannfærður um
að viö getum byggt hér upp gott
velferðarþjóöfélag. Meö þvi á ég
ekki við aö allir hafi eins mikið
fjármagn milli handanna eins og
er hjá hinum rikustu þjóöum, en
að öllum geti i rauninni liðiö vek,
veriþ ánægöir og ^innt sinum
hugöarefnum eftir ástæöum.
1 þvi skyni veröum viö að skipa
málum nokkuö á annan veg en
gert er I hinum svokölluöu þjóö-
félögum hinnar frjálsu sam-
keppni. Til þess erum viö ekki
nógu stór þjóö.
Ég nefni t.d. breytingar i orku-
málum, aö koma orkuöfluninni
yfir á eina hönd, þannig aö hag-
ræðing veröi sem mest og jöfn-
uöur meö landsmönnum. Ég nefni
þetta aðeins sem dæmi. Ég held
lika ef viö litum lengra fram aö
viö verðum aö fara aö huga að
áhrifum frá ýmsum breytingum
sem veröa i heiminum i kring um
okkur. Þaö er t.d. ljóst aö það
veröur orkukreppa i heiminum
þegar lengra er litiö og þaö er
enginn vafi, aö hin mikla
fólksfjölgun — þótt úr henni hafi
dregiö — mun valda mjög mikl-
um erfiðleikum i fæöuöflun og á
mörgum öðrum sviöum. Hvernig
föllum við Islendingar inn I þetta?
Hvernig getum viö haldiö okkar
sjálfstæöi og okkar eiginleikum
og samt fallið inn i þetta? Vitan-
lega kemur aö þvi aö okkar orku,
án stóriöju og alls sliks, mun
þrjóta, þótt sem betur
fer endist hún okkur miklu lengur
en flestum öörum. En viö eigum
lika mjög mikla möguleika á þvi
Væri verðbólgan stöövuö skyndi-
lega færu þeir sem mikiö skulda
nánast yfirum.
aö fara aö framleiöa hér vetni og
gætum jafnvel oröiö útflytjendur
pess. Það tel ég aö við ættum aö
fara að hugleiða fyrr en siðar, þvi
þarna er um mjög athyglisverða
framleiöslu fyrir okkur aö ræöa,
sem getur gert okkur mjög mikil-
væga i þessum heimi framtiðar-
innar.
Sem sagt, ég tel aö viö þurfum
mjög fljótlega aö fara aö skoöa
stööu okkar I heimi framtiöarinn-
ar, sem veröur allt annar en hann
hefur veriö á siöustu árum. Þaö
veröur áreiöanlega ekki áfram
þessi heimur ofneyslu og sóunar,
þvi þaö kreppir fljótlega aö á
ýmsum sviöum mjög verulega.
Auöæfi eru aö ganga til þurröar
og menn veröa aö fara aö lita
heiminn allt öörum augum en
veriö hefur. En ég held jafnframt
aö við getum átt mjög glæsilega
framtiö i þeim heimi.
Rikisstjórnin byggir á einu höfuö-
atriði, sem er hiö nána samstarf
viö aðiia vinnumarkaöarins...
...dugi þaö ekki til aö ná
árangursrlkri stefnu I efnahags-
máiunum, á þessi stjórn ekki aö
sitja heidur gefa öörum tækifæri.
Myndir:
TRYGGVI