Tíminn - 23.09.1978, Blaðsíða 9

Laugardagur 23. september 1978
9
Einar Ólafsson:
Ævimenntun
á íslandi
Er byggðastefnan rek-
in án nokkurrar stefnu i
mennta- og menning-
armálum?
Þegar rætt er um byggða-
stefnu, virftist svo sem oftast sé
höfð i huga efnahagsleg og at-
vinnuleg uppbygging Uti á
landsbyggöinni, en flest annað
litils metið. Þó veröur aö játa
það, að aðstaða dreifbýlisins til
margs konar skólanáms i
heimabyggö eða nágranna-
byggöalögum hefur batnað
verulega siðustu árin. En les-
andinn gæti að þvi, að viðast
hva r er um aö ræöa skólanám er
veitir réttindi, gefur njótandan-
um fyrr eða siðar beinharöa
peninga i aöra hönd. Sem sagt
menntun (nám ),sem ekki malar
gull, er óþörf.
Þetta virist mér vera sU hugs-
un, sem víðast hvar er rikjandi
hér á landi, þegar rætt er um
fuUorðinsfræðslu.
Ástandið í fullorð'
insfræðslumálum er
okkur til stórskammar.
Fyrir framtakssemi nokkurra
bæjarfélaga eða einstaklinga
fyrirfinnst hér á landi fuUorð-
insfræðsla á vegum náms-
flokka, sem u.þ.b. 60%-65%
landsmanna hafa aðgang að.
(Hér á ég aðeins við námsf tokka
en hvorki „öldungadeildirnar”
né málaskólana i Reykjavik).
Námsflokkarnir eru reknir meö
fjárframlögum bæjarfélaganna
og kerinslugjöldum þátttakend-
anna i námskeiðunum.
Framlag rikissjóðs bl náms-
flokka er svo óverulegt að varla
tekur þvi að minnast á það.
Vegna þessa er fámennum
byggðarlögum fyrirmunað að
koma á fót og relá námsflokka.
Ekki má það og heldur gleym-
ast að i þéttbýlinu, þar sem
námsflokkar eru starfandi,
kemurþað oftfyrirað láglauna-
fólk, sem langar til þess að
sækja námskeið, verður aö
neita sérum það, vegna þess að
kennslugjöldin eru of há. Þetta
er þó fólkið, sem vinnur oftast
erfiðustu störfin i þjóðfélaginu
fyrir lægstu laun og hefur flest
notiö lágmarksskólagöngu.
Ég dreg enga dul á þá skoðun
mina, að þetta ástand er til há-
borinnar skammar sem og
hvert annað þjóðfélagslegt mis-
rétti, enda þótt flestir láti sér
fáttum finnast, aöþ.vi er manni
virðist.
Fullorðinsfræðslu-
frumvarpið.
Hafi það fariö fram hjá ein-
hverjum, vil ég benda á, að árið
1974 lá fyrir fullsamið frumvarp
tillagaum fullorðinsfræðslu hér
álandi.Þettafrumvarp var lagt
fyrir Alþingi (tvisvar) á sl.
kjörtimabili af þáverandi
menntamálaráðherra, sem mér
er kunnugt um að hefur áhuga á
að koma þessum málum i við-
unandi horf.
Það er skemmst frá þvi aö
segja, að undirtektir Alþingis
voru slikar að mér vitanlega
var ekki einusinnilhaft fyrir þvi
að svæfa þaö-formlega með þvi
að setja þaö i nefnd.
Ef afsökunin fyrir þessari
málsmeöferð er sil, að frum-
varpið sé svo gallað, að ekki
verði á þvi byggt, getur hún
varla staðist. Þetta frumvarp
var samiö með hliðsjón af lög-
um nágrannalanda um fullorð-
insfræðslu (einkum Noregs, aö
þvi er mér virðist) sem i gildi
voru um 1970, og sem slikt var
þaö hvorki betra eða verra en
hráefnið sem það var unnið Ur.
Helstu gallar þessa frum-
varps sýnast mér vera þeir, að
það er ekki sniðiö nægjanlega að
islenskum aöstæöum til þess að
gagnast okkur sem skyldi. Auk
þess er þar gert ráð fyrir allt of
viöamikilli yfirbyggingu til
stjórnunar og eftirlits, sem
mundi kosta mikið fé. — En ég
held, aö áhuga þingmanna hafi
greinlega vantaði þessum mál-
um e.t.v. vegna þess aö allan
þrýsting vantaöi utanfrá (sbr.
eftirfarandi kafla). Þvi fór sem
fór.
, Einar
Olafsson
Er hægt að nota al-
mannafé til atkvæða-
kaupa og stuðnings við
„hreppapólitik”?
Þegar ég var að hugleiða efni
þessarar greinar fór svo að ég
gat ekki komist framhjá spurn-
ingunni, sem ég hefi sett hér
sem fyrirsögn.
Það Alþingi, sem hundsaði
svo eftirminnilega frumvarpið
um fullorðinsfræðslu á sl. kjör-
timabili, endaði setu sina með
þvi að samþykkja lög um sér-
stakar fræðsluskrifstofur fyrir
kaupstaði með yfir 10.000 ibUa.
Þetta gerðist fyrir þrýsting
frá einum þeirra þriggja kaup-
staða, sem munu koma til með
að njóta góðs af þessari laga-
setningu. Ahugi ráöamanna
þessa kaupstaðar fyrir mennta-
málum almennt endurspeglast
e.t.v. i þvi að kennslugjöld i
námsftokkum þar hafa til þessa
veriö þó nokkuð hærri en t.d. i
Reykjavík og Kópavogi.
Ég get ekki betur séð en aö
kostnaður viö rekstur þessara
nýju fræösluskrifstofa muni
nema a.m.k. 35-40 millj.króna á
ári. Það er u.þ.b. sama upphæð
og hlutur rikissjóðs mundi
veröa i kostnaði við rekstur
þeirra námsflokka, sem nú eru
starfandi i landinu.
Hér miða ég við að hlutdeild
rikissjóðs yrði um 50%-60% af
heildarkostnaðinum. Af þessu
má sjá að ekki hefur það verið
vegna kostnaðarauka rikis-
sjóðs, sem fullorðinsfræðslu-
frumvarpið fékkhinar fáheyröu
móttökur.
Byggðastefnan og
„öldungadeildir”
menntaskólanna.
Þegar litið er til öldungadeilda -
menntaskólanna, sjáum viö I
framkvæmd fullorðinsfræöslu,
sem stenst fyllilega samanburð
við samskonar fræðslustofnanir
i nágrannalöndunum og þær eru
sennilega þaö eina i fullorðins-
fræöslumálum okkar, sem viö
getum státað af Ut á við. Þessir
kvöldskólar eru kostaðir af
rikissjóði og þátttakendurnir
þurfa aöeins að greiöa óveruleg
skráningargjöld.
— En þarna kemur fram eitt
hrikalegasta misréttið I
fræðslumálum sem fyrirfinnst
hér á landi. Aöeins helmingur
landsmanna fær vegna búsetu
notið þessarar fræöslu. Hinn
helmingurinnfær aðeins ,,leyfi”
til þess aö taka þátt i að greiða
kostnaðinn af menntun þeirra,
sem hafa áhuga á þessu námi og
eru svo heppnir að búa i grennd
við „öldungadeildirnar”.
Ekki getur verið ætlast til
þess, að fólk Uti á landi taki sig
upp með börn og bú og flytji til
Reykjavik ur eöa Akureyrar, ef
það hefur áhuga á að
stunda menntaskólanám i
kvöldskóla.
A meöan skipan fullorðins-
fræðslu er ekki komin i viöun-
andi horf meö setningu laga um
fulloröinsfræðslu, ætti það að
vera réttlætiskrafa aö nemend-
ur og bæjarfélög, þar sem boöið
er upp á kvöld-menntaskóla,
greiði verulegan hluta af kostn-
aði við rekstur þeirra. En auö-
vitað skiptir það meginmáli, að
allir landsmenn geti án tillits til
búsetu eöa starfs, öðlast þau
réttindierprófveita meðaöstoð
námsflokkainámshringa, bréfa-
skóla og meðskipulegri kennslu
i Utvarpi og sjónvarpi.
Þaö er ekki fyrr en búiö er aö
koma þessu I framkvæmd, sem
hægt er aö réttlæta rekstur
„öldungadeildanna” i núver-
andi mynd.
Lenging skólaskyld-
unnar i 9 ár.
Ég er e.t.v. búinn að skrifa
nóg um þessi mál aö sinni, en ég
get ekki látið hjá liða að minn-
ast á grunnskólann og væntan-
legt 9 ára skyldunám.
Fyrir fáum árum heyröi ég á
það minnst að lenging skóla-
skyldunnar Ur 8 árum i 9 ár
mundi kosta 200-300 millj. kr. Ef
þetta er staðreynd sýnist mér,
að réttara væri að nota þá fjár-
muni sem sparast með þvi aö
halda sig við 8 ára skyldunám,
til þess að koma hér á fót full-
orðinsfræðslu, er næði til alls
landsins. Þá getur fólk, þegar
þroski þess og efni standa tíl,
bætt sér upp það, sem grunn-
skólanum mistókst aö veita því
eða þaðbar ekki gæfu til þess að
tileinka sér á skólaskyldualdri.
NU er einnig, með tilkomu
fjölbrautanáms tekin upp sú
stefna að loka ekki dyrum fyrir
unglingunum aö margs konar
framhaldsnámi snemma á
námsbrautinni. En á sama ti'ma
neyöist fjöldi unglinga til þess
aðfara Ut á vinnumarkaðinn að
loknu skyldunámi og loka þar
með dyrunum að frekara námi
vegna skorts á skipulagöri full-
orðinsfræðslu.
Þetta veröur áfram hlutskipti
fjölda fólks viða um land á meö-
an hið háa Alþingi má ekki einu
sinni vera að þvi aö ræða um
fulloröinsfræðslu.
Ég hefi aðeins stíklað hér á
stóru og sl eppt þvi að minnast á
mörgatriði sem lesandinnhefur
vafalaust saknaö i skrifum
þessum. Ég vonast til þess, að
mér gefist siðar tækifæri til
þess aö skrifa ýtarlegar um ein-
staka þætti þessa mikla máls.
Ég vona líka, að ég eigi eftir
aö sjá „æviskólann” verða að
ráunveruleika. Skóla sem bygg-
ist á skynsamlegum lögum um
grunnskóla, framhaldsskóla og
fuUorðinsfræðslu.
BÍLAPARTA-
SALAN
auglýsir
NYKOMNIR VARAHLUTIR I:
Taunus 17M árg. '67
V.W. 1300 '71
Cortina '68
Escort '68
Wi/ly's \1-8
Land Rover
BÍLAPARTASALAN
Höföatúni 10 — Simi 1-13-97
3 kranabílar 1 — BYERS
2 - MICHIGAN
Verða seldir til niöurrifs. Upplýsingar I slma 19726-7.
Togaraafgreiðslan h/f.
•••% s *•
. \..s lA.
\
***•• *•*
Safnid öllum
fjórum ABBA
dúkkunum
Leikfangahúsið
Skólavörðustíg 10, sími 14806
HAROVIOARVAL HF
Skemmuvegi <40 KÓPAVQGI sl7’‘41/)1
Gnensásveg 5 REYKJAViK s;847 27
Harðviðarklæðningar Spónlagðar spónaplötur
Furu & Grenipanell Spónaplötur
Gólfparkett Veggkrossviður
Plasthúðaðar spónaplötur
Sólbekkir
Smiðum sólbekki eftir máli, álimda með
harðplasti. Mikið litaúrval.
Stuttur afgreiðslufrestur.
Trésmiðjan Kvistur
Súðarvogi 42 (Kænuvogsmegin)
Simi 33177
Hjólbaxðasólun, hjólbarðasala
og öll hjólbarða-þjónusta
Nú er rétti timinn til
að senda okkur
hjólbarða til
sólningar
Eigum fyrirliggjanili
flestar stœrdir
hjólbarða,
sólaða og
nýja
Mjög
gott
verð
GUMMI
VINNU
Fljót og góð STOFAN
þjónusta HF
PÓSTSENDUM UM LAND ALLT
Skiphott 35
105 REYKiAVÍK
simi 31055