Tíminn - 14.10.1978, Blaðsíða 13

Laugardagur 14. október 1978
13
r—1
Til Halldóru Bjarna-
dóttur 105 ára
Kæra Halldóra.
Heimilisiönaöarfélag Islands
sendir þér innilegustu afmælis-
óskir á þessum merkisdegi „5
ára afmælinu”, — svo og hug-
heilar þakkir fyrir þitt mikla
framlag til heimilisiðnaðar-
mála.
Aö ógleymdum hinum ágætu
og framsýnu stofnendum félags
okkar fyrir65árum, — þá hefur
þú samt orðið merkisberi þeirra
sjónarmiða er voru undirstaða
stofnunar félagsins: Að ekki
rofnuðu tengslin við fortiðina,
hin forna verklega og listræna
menning heimilanna gleymdist
ekki í ölduróti og vélatækni nýs
tima.heldur ætti erindi i nútima-
þjóðfélagi, — aðhæfð kröfum
nýs tima en með rót sina i hin-
um gamla þjóðlega menningar-
arfi.
Það má kalla þig fulltrúa
þessara sjónarmiða og þeirra
mörgu er trúað hafa á þau og
lagt þeim lið sitt.
Þú hefur þannig orðið tengi-
liður tveggja alda eða raunar
tveggja menningarskeiða, —
1000 ára bændamenningar og
hins nýja tima. Hlutverkiö er
leiðandi: Að gæta þess að sem
minnst glataöist af fornum
dyggðum.að ekki rýrnaði arfur
liðins tima, — en yrði til
stuðningsi þróun breytinga hinu
nýja „landnámi 20. aldar.” Við
vonum að þér finnist sem okkur
að nokkuð hafi áunnist i þvi að
skila þessum arfi fortiðar á
margar ungar hendur. Við von-
um að þú njótir þess rikulega að
þú hafir getað gert vonir og
drauma aö veruleika til gagns
fyrir þjóð þina.
Við þökkum þér þitt mikla
framlag og óbilandi trú og
áhuga i ræðu,riti og starfi, svo
og með bréfum og viðræöum allt
fram á þennan dag.
Með slikri lifslöngun og gleð-
inni yfir þvi að lifa og hafa enn
hlutverki að gegna, — má vel
óska þér langra lifdaga i viðbót
— aö þú verðirallrakvenna elst,
þeirra sem lifað hafa i þessu
landi.
.. .StjórnHeimilisiönaðarfélags
tslands
NG
Þórdís Egílsdóttír
100 ára minning
Gunnar Þorsteinsson og Elis Ólafsson
Mér hefur verið bent á það að
ástæða væri til að minnast
aldarafmælis Þórdisar Egils-
dóttur. Það færi illa á þvi að
hennar sé hvergi getið svo að
ganga megi að nokkrum
heimildum um það, hver hún
var.
Arið 1903 flutti til ísafjarðar
Þorsteinn Guðmundsson
skraddari 32 ára, Þórdis Egils-
dóttir kona hans, 23 ára og Elis
Ólafsson skraddarasveinn, 28
ára. Þetta fólk átti eftir að setja
svip á ísafjarðarkaupstað á
fyrri hluta aldarinnar.
Þórdis var fædd 14. október
1878. Foreldrar hennar voru Eg-
ill Þórðarson sem lengst bjó á
Kjóastöðum i Biskupstungum
og kona hans Hildur Sveinsdótt-
ir. Þorsteinn klæðskeri maður
Þórdisar var lika Tungna-
maður, fæddur á Bergsstöðum.
Þeir Þorsteinn Guðmundsson
og Elis Ólafsson voru saman við
klæðskeranámið og skildu
aldrei eftir það. Elis var svo lit-
ill vexti að kalla mátti dverg-
vaxinn oghefur sá vöxtur komið
fram viöar i ætt hans. Honum
var raun að þvi hve lágvaxinn
hann varog þoldi alla ævi illa að
1 dag, laugardaginn 14. október
verðurtil moldar borin I Ólafsvik
Svanborg Maria Jónsdóttir er
andaðist i Sjúk'rahúsi Akraness 4.
október s.l.
Svanborg fæddist i Bakkabúð á
Brimilsvöllum i Fróðárhreppi 14.
júni 1891 og var þvi á 88. aldursári
er hún lést. Foreldrar hennar
voru þau hjónin Hólmfriður
Magnúsdóttir og Jón Jónsson bú-
endur þar — bæði af snæfellskum
bændaæittum.Systkini Svanborgar
voru fjögur, Steinunn, Þorgils,
Valdimar og Björn,en Svanborg
var þeirra yngst.
Ekki hafði Svanborg slitið
barnsskónum er hún varð fyrir
þeirri þungu raun aö missa föður
sinn og tvo eldri brasður, Þorgils
og Valdimar. Þeir fóru I fiski-
róðurviðfjórða manná nýársdag
1901 á fjögramannafari Jóns
Þórdis Egilsdóttir.
vera minntur á það. Við heimili
Þorsteins og fjölskyldu batt
hann órofatryggð, en maðurinn
var fastur i lundog tryggðatröll.
Þau Þorsteinn og Þórdis eign-
uðust tvö börn sem þau misstu I
frumbernsku, en einkasonur
þeirra sem upp komst var
Gunnar, sem fæddur var 1911.
Hann nam iðn föður sins og rak
bónda og áttu ekki afturkvæmt úr
þeim róðri.
Það sagði Svanborg mér sjálf
aðerfitt hefði hún átt með að trúa
þvi að pabbi og bræðurnir kæmu
ekki afturtil hennar Borgu sinnar
en hún, yngsta barnið var mikiö
eftirlæti þeirra allra. Og lengi á
eftir er hún sá til mannaferða,
hljóp hún á móti i von um að þar
væru feðgarnir á heimleið. En sú
von brást eins og svo margra er
áttu allt undir sjónum á timum
opinna áraskipa. Þeir voru svo
margir sjómennirnir sem aldrei
komu aftur úr róðri.
Hólmfriður brá búi vorið 1901
og fluttist með börnin þrjú til
Ólafsvíkur. Bjó hún þar við kröpp
kjör þótt börnin byrjuðu strax að
hjálpa til með vinnu sinni.
Fjórtán ára að aldri ræðst Svan-
borg i vist að Höll I Haukadal i
Þorsteinn Guðmundsson
saumastofuna með honum en
féU frá á besta aldri árið 1953.
Þórdi's Egilsdóttir vann sér
frægð sem frábær hannyrða-
kona aðlistfengi og vöndun. Það
orð fór þó af henni að listfengi
og vöndun hafi engu síður verið
einkenni á persónunni sjálfri.
Mun ekki fjarri að ýmsir, sem
kynntust henni segi sem svo að
Dýrafirði til Guðmundar útvegs-
bónda og kaupmanns þar og konu
hans Sigríðar. A þvi glæsilega og
mannmarga heimili var Svan-
borg i tvö ár. Oft minntist hún
með hlýleika áranna i Höll og
þess myndarbrags sem þar ein-
kenndi heimilishætti. Var vistin
þar hennar „húsmæðraskóli” og
hefur vafalaust haft áhrif á henn-
ar heimilishald er hún sjálf fór að
búa.
Arið 1910 giftist hún Stefáni
Kristjánssyni frá Hjarðarfelli,
sjómanni og siðar vegaverk-
stjóra fæddum 1884—glæsilegum
manni er bar höfuðið hátt — átti
sér hugsjónir aldamótamann-
anna og lét fátæktina aldrei
beygja sig. Það sögðu mér eldri
Ólsarar að þau hefðu verið glæsi-
legt par,þvi Svanborg var mikil
friðleikskona og bar sig vel.
henni vildu þeirhelstlikjast. Má
þar nefna til dæmis að stúlka
sem hjá henni var i vetrarvist
lét siöar minnast hennar með
þessum orðum:
Ég kom til þin forðum einn
vetur i vist.
Þar vann ég það lán, sem ég
aldrei hef misst.
Þar kynntist ég ýmsu er mann-
aði mig,
en mest var og dýrast að
kynnastvið þig.
Þar fann ég það allt sem var
fegurst og best.
Þar fsnn ég það líf sem ég
undraðistmest.
Og heim þótt um vorið ég
hraðaði mér
minnhugurog aðdáun
voru hjá þér.
Stóð heimili þeirra að Uppsöl-
um I Ólafsvik alla tið siðan eða
þar til Stefán dó 1968 og sex árum
betur. Heimilið var rómað fyrir
gestrisni og myndarbrag og kom
það sér vel,ekki sist vegna verk-
stjórastarfs Stefáns. Þurfti oft
margan að hýsa og mörgum að
veita beina og var hlutur hús-
freyjunnar þar stór — að gera
mikið úr litlu — þvi framan af ár-
um voru efnin ekki mikil.
Svo varð mér það ljúfast að
vitja á þinn fund
að vera sem barn þitt á
hamingjustund.
Hvert einasta sinn,er ég undi
hjá þér,
varð eitthvað til lærdóms og
fagnaðar mér.
Með þessum orðum er raunar
sagt það sem segja þarf.
Heimili Þorsteins klæðskera
var kunnugt að rausn og ýmis-
konar umsvifum sem fylgdu
gestagangi og atvinnurekstri.
En þeim.sem þekktu það best
fannst að friður og tign ein-
kenndu það öðru fremur og þar
giltu áhrif húsmóðurinnar.
Þórdis Egilsdóttir missti
mann sinn 10. mai 1956 en sjálf
andaðist hún 11. mai 1961.H.Kr.
Þau Svanborg og Stefán
eignuðust 6 börn sem öll eruá lif i
mannkostamanneskjur. Þau eru,
Sigriður er lengi var kennari i
Ólafsvik, ógift. Friöa lengst af
iþróttakennari við M.R., gift
Friðrik Eyfjörð verslunarmanni i
Reykjavik. Þorgils kennari á
Akranesi kvæntur Ingibjörgu F.
Hjartar. Alexander alþingis-
maður kvæntur Björgu Finn-
bogadóttur i Ólafsvik. Heiöa hús-
freyja gift Elinbergi Sveinssyni
vélstjórai Ólafsvik. Erla kennari
i Reykjavik, fráskilin.
Barnabörnin eru 16 og barna-
barnabörnin 20. Þau Svanborg og
Stefán voru samhent um að koma
börnum sinum til mennta,en það
var mikið átak á kreppuárunum
milli 1930-40. Gekk það fyrir þörf-
um þeirra hjóna til þægúegra lifs
enda sagði Stefán jafnan : „Börn-
in eru okkar auður.”
Ung að árum lærði Svanborg
karlmannafatasaum hjá Sigriði
er kennd var við Flateyjarhús i
Ólafsvik. Var Svanborg um langt
árabil aðalsaumakona þorpsins.
Tók hún á heimili sitt yfir haust-
mánuðina ungarstúlkur til náms
i fatasaumi. Vandvirkni hennar
og smekkvisi var mjög rómuð.
Framhald á bls. 19.
Svanborg María Jónsdóttir
— frá Ólafsvík