Fréttablaðið - 06.09.2006, Síða 25

MIÐVIKUDAGUR 6. september 2006 3
HVAÐ ERU... BREMSUR?
Þú ert að keyra, barn hleypur út á göt-
una, þú stígur á bremsuna og bíllinn
stoppar. Einfalt, ekki satt? Við megum
samt ekki gleyma því að þegar þú
stígur á bremsuna fer keðjuverkun
af stað sem loks verður til þess að
bíllinn stoppar. Kíkjum aðeins á einfalt
bremsukerfi.
Ef þú getur ímyndað þér hvernig
það er að stoppa bíl með því einu að
spyrna fæti niður í götuna, þá getur þú
líklega ímyndað þér að það þarf meiri
kraft til að stoppa bíl en býr í einum
fæti. Það er reyndar ekki alveg rétt
því bílum sem eru með skálabremsur
á öllum hjólum dugar sá kraftur, en
flestir bílar í dag eru hinsvegar með
diskabremsur, að minnsta kosti að
framan. Þær bremsa betur en þurfa
líka meira afl.
Þegar þú stígur fæti á bremsu-
fótstigið byrjar fyrsta margföldunin
á aflinu. Við getum ímyndað okkur
vegasalt sem er með annan arminn
helmingi lengri en hinn. Sætið á lengri
arminum væri þá fótstigið og ekki
langt frá ásnum sem saltið vegur á
kæmi stimpill sem fer inn í höfuðdælu
bremsukerfisins.
Þegar þú stígur á fótstigið marg-
faldast krafturinn sem fer inn í dæluna
3-4 sinnum. Á leiðinni fer vakúmdæla
sem léttir fótstigið og margfaldar kraft-
inn aftur. Hún vinnur með neikvæð-
um þrýstingi, eða sogi, frá vélinni.
Undirþrýstingi er haldið öðru megin í
dælunni þannig að þegar þrýstings frá
fótstiginu gætir hinu megin í henni má
ímynda sér að ryksuga sogi stimpilinn
úr dælunni yfir í höfuðdæluna.
Frá höfuðdælunni liggja bremsu-
rörin. Í þeim er bremsuökvi sem
minnkar ekki að rúmmáli undir
þrýstingi, ólíkt til dæmis lofttegundum.
Áður en vökvinn flytur þrýsting frá
höfuðdælunni til hjólanna fer hann í
gegnum búnað sem dregur úr krafti
til afturhjólanna, þar sem framhjólin
þurfa í öllum tilfellum að bremsa
betur en afturhjólin.
Sömuleiðis er sérstakur búnaður
í bílum sem eru bæði með diska- og
skálabremsur, sem er mjög algengt,
sem setur skálabremsurnar aðeins
fyrr af stað, því búnaðurinn í þeim
þarf að hreyfast aðeins meira til að
byrja að bremsa en búnaðurinn í
diskabremsum. Loks fer allt klabbið
í gegnum þrýstingsnema sem kveikir
aðvörunarljós ef þrýstingur á kerfinu
fellur, til dæmis ef bremsurör lekur.
Það þarf þó ekki að þýða að bíllinn
verði bremsulaus því flestir bílar hafa
tvöfalt bremsukerfi til að bregðast við
þessháttar aðstæðum.
Frá öllu þessu heldur vökvinn í sitt
ferðalag yfir í bremsudælurnar sjálfar
sem eru við hvert hjól. Í skálabrems-
um ýta bremsudælur bremsuborðum
út í bremsuskálina en í diskabremsum
ýta þær bremsuklossum sitthvoru-
megin utan um bremsudisk. Til að
margfalda kraftinn enn frekar eru
bremsudælurnar styttri en breiðari
en höfuðdælan, sé horft til þess að
ein höfuðdæla knýr í flestum tilfellum
fjórar bremsudælur. Sama magn af
vökva, og þrýstingi, ýtir stimplunum í
þeim dælum því styttri vegalengd, en
af meira afli.
Margföldun á kraftinum sem fer
í að stíga á fótstigið á sér því stað
þrisvar sinnum á leiðinni, í hvert ein-
asta skipti sem þú stígur á bremsuna.
Bremsukerfi margfalda kraftinn frá
fótstiginu á leiðinni út í hjól.
Verkefnið þótti takast vel í
sumar. Nýlega undirrituðu
þeir Ólafur Kr. Guðmundsson
verkefnisstjóri fyrir hönd FÍB
og Karl Ragnars forstjóri fyrir
hönd Umferðarstofu samning
um að halda áfram samstarfi
um EuroRAP-vegrýni á Íslandi.
EuroRAP er vegrýni þar sem
vegir eru skoðaðir og metnir út
frá öryggi þeirra fyrir vegfarend-
ur. Sjálf skoðunin og úrvinnsla
gagna fer fram samkvæmt stöðl-
uðum aðferðum sem eru þær sömu
allsstaðar í Evrópu og víðar í
heiminum. EuroRAP er til orðið að
frumkvæði alþjóðasamtaka bif-
reiðaeigenda, FIA. Félögin innan
FIA sjá um framkvæmd EuroRAP
hvert í sínu heimalandi. Hér er
það því FÍB sem annast fram-
kvæmd EuroRAP-verkefnisins en
með fjárhagslegum stuðningi
Umferðarstofu fyrir hönd sam-
gönguráðuneytisins. Auk þess
styrkja eftirtalin fyrirtæki verk-
efnið með því að leggja því til bif-
reið og rekstur hennar: Bifreiða-
umboðið Askja, Goodyear á
Íslandi, Lýsing hf, Olíufélagið hf
(Esso), Vátryggingafélag Íslands -
VÍS og Landflutningar - Samskip.
Tæknilega aðstoð veita Vegagerð-
in, Loftmyndir ehf og Tölvuráð
ehf.
Undanfarna mánuði hefur farið
fram mikil undirbúningsvinna og
tilraunir og prófanir á tækjabún-
aði hafa farið fram undir stjórn
sænskra verkfræðinga sem hafa
yfirumsjón með framkvæmd Euro-
RAP í þeirra heimalandi. Þá hafa
vegarkaflar út frá höfuðborgar-
svæðinu, til dæmis austur yfir
fjall, til Borgarness og að Leifs-
stöð á Keflavíkurflugvelli, verið
skoðaðir og metnir og komin er út
skýrsla um þá vinnu.
Skýrslan var kynnt á blaða-
mannafundi hinn 15. ágúst sl. Þar
lýstu Sturla Böðvarsson sam-
gönguráðherra og Karl Ragnars,
forstjóri Umferðarstofu, yfir vilja
sínum til þess að halda verkefninu
áfram. Það hefur nú verið staðfest
með undirritun samnings Ólafs
Guðmundssonar, verkefnastjóra
EuroRap á Íslandi, og Karls Ragn-
ars, forstjóra Umferðarstofu.
Áframhald á EuroRAP á Íslandi
Hlutverk EuroRAP-vegrýninnar er að skoða og meta vegi út frá öryggi þeirra fyrir vegfarendur. FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
Krafturinn til að stöðva bíl
Stærri
en þig grunar! Krókhálsi 16
Sími 588 2600
www.velaver.is