Tíminn - 18.02.1979, Blaðsíða 7

Sunnudagur 18. febriiar 1979
7
Wwmm
Þórarínn Þórarinsson:
Vísitölugrundvöllurinn er
ósanngjam og stórhættulegur
Staöan i islenzkum efnahags-
málum er nú á ýmsan hátt lik og
voriö 1974. Þvi er ekki úr vegi aö
rifja upp efni efnahagsfrum-
varps sem var lagt fyrir Alþingi
i april 1974 af þáverandi vinstri
stjórn. Meginatriöi frumvarps-
ins voru þessi:
Verölagshömlur veröi mjög
hertar og öll leyfi til veröhækk-
ana verða aö hljóta staöfestingu
rikisstjórnarinnar.
Niðurgreiöslur mega ekki
vera lægri en þær voru i marz-
mánuöi 1974 og fjölskyldubætur
meö barni skulu hækka úr 12
þúsund krónum i 15 þús. krónur.
Fjár til þessara ráðstafana
skyldi aflaö meö þvi aö lækka
fjárveitingar úr rikissjóöi um
l. 500 milljónir króna en öll út-
gjöld fjárlaga voru þá áætluð
29.4 milljaröar króna.
Verölagsuppbætur á laun má
ekki greiða hærri en þær voru 1.
marz 1974. Þó mátti undan-
þiggja lægstu laun þannig, aö
greidd yrði hærri veröuppbót á
þau. Slik veröuppbót skyldi
ákveðin sem föst krónutala,en
ekki sem hlutfall af launum.
Vinnuveitendum var gert
óheimilt aö greiöa hærri grunn-
laun en sem svaraði 20% grunn-
launahækkunar frá 31. desem-
ber 1973, en samkvæmt kjara-
samningunum, sem voru gerðir
i febrúar 1974, haföi oröiö meiri
en 20% grunnkaupshækkun hjá
mörgum stéttum. Þetta
skerðingarákvæði skyldi þó ekki
ná til lægstu launa.
Lög þessi skyldu gilda i sjö
mánuöi eöa til 30. nóvember
1974.
Lúðvik Jósepsson skýröi þaö
vel i ræöu, sem hann flutti i
þinginu 3. mai 1974, hver væri
aöalástæða þess, aö vinstri
stjórnin heföi taliö óhjákvæmi-
legt að leggja framangreindar
tillögur fyrir þingiö. Hann sagöi
m. a.:
„Þaö er enginn vafi á þvi, aö
sá vandi, sem viö stöndum nú
frammi fyrir I efnahagsmálum,
snýst öðru fremur um þaö,
hvernig skuli fara meö þá
hækkun á kaupgjaldsvlsitölu
semsýnilegteraöveröa muni 1.
júni n.k. og aftur 1. sept. aö
hausti. Eins og fram hefur kom-
iö i umr. hér, er reiknað meö
þvi, að kaupgjaldsvísitalan
muni hækka 1. júnl n.k. um
13-15% og ef sú hækkun verður
látin ganga yfir án aðgeröa
mundi kaupgjaldsvisitalan aft-
ur hækka senniiega um 7-8% eða
jafnvel meira 1. sept. Þaö eru
afleiðingarnar af þessum
hækkunum, sem fyrst og fremst
þarfaðglima viö. Og égheld, aö
allir hljóti að veröa sammála
um, að þaö þarf I rauninni aö
koma I veg fyrir þaö aö þessar
hækkanir gangi yfir og út i' efna-
hagskerfið”.
„Viöreisnarráöin”
1 umræðum, sem uröu um
frumvarpiö, hélt Gunnar
Thoroddsen fram kosti þeirra
aögeröa viöreisnarstjómarinn-
ar 1960 aö lækka gengiö og
banna visitöluhækkanir,en bæöi
Framsóknarflokkurinn og Al-
þýöubandalagiö beittu sér gegn
þvi. Rétt þykir aö rifja hér upp
svar Lúövíks Jósepssonar viö
þessum fullyröingum Gunnars:
,,Ég tókeftir þvi að hv. 5. þm.
Reykv., Gunnar Thoroddsen.
sagöi, að ööruvisi heföi verið
tekiö á þessum málum I tið viö-
reisnarstjórnarinnar áriö 1960
og þá hefði i rauninni tekist aö
ná jafnvægi i islenskum þjóðar-
búskap á árunum 1960-1962. En
hvernig var þetta jafnvægi?
Þetta jafnvægi fékkst meö þvi
að gera fyrst stórkostlega
gengislækkun áriö 1960 og
banna alla visitölutengingu á
laun og siðan þegar launþega-
samtökin i landinu reyndu aö
rétta hlut sinn að nokkru áriö
1961, þá var brugöiö strax viö
aftur og gengið lækkaö aftur.
Þaðer auövitaö afskaplega ein-
föld aöferö, þegar maöur mætir
vandamálum af þessu tagi, aö
knýja bara fram almenna
launalækkun frá þeim launa-
grundvelli sem verið hefur. Þaö
eru gömlu viöreisnarráöin. Þau
eru afar einföld og þaö leyndi
sér ekki á þvi.sem hv. 5. þm.,
Reykv., Gunnar Thoroddsen
sagði hér,aö hann er enn hrifinn
af þessum ráöum og enn mundi
hann vilja beita þeim og ná
jafnvægi á þennan hátt. Þaö
væri einfalt aö lækka gengiö um
20-30%, — Þaö var reyndar
miklu meira 1960,og bánna siðan
allar visitöluhækkanir á kaupog
ná jafnvægi á þann hátt. Þá
væri ekki mikill vandi aö lifa ef
á þann hátt væri fariö aö. En ég
er afar hræddur um það,aö jafn-
vel þó aö viöreisnarflokkarnir
reyndu aö fara þessa leiö aftur
viö núv. kringumstæöur, kæmust
þeir ekki ýkjalangt, enda fór svo
að þeir uröu á sinum tíma aö
gefast upp á þessari leiö. Þeir
uröu aö samþykkja aö taka upp
visitöluna á nýjan leik, m.a. til
þess að fá meiri friö á vinnu-
markaöienoröinn var, en þá var
oröinn sá háttur á,aö launþega-
samtökin fengjust ekki til að
semja um kaupgjaldsmál nema
til 6 mánaða i senn. Þaö er
vitanlega engin leið út úr slikum
vanda sem þessum aö lenda I
sliku”.
Ósanngjarn og
stórhættulegur
En jafnframt þvi og Lúövik
taldi veröbótavisitölubann
óhæfu tók hann skýrt fram, að
hann teldi mikla þörf fyrir
breytingar á þágildandi verð-
bótavísitölu. Hann sagði orörétt
i framhaldi af svarinu til
Gunnars:
„Hitt er rétt, aö þaö er mikil
þörf á þvi aö breyta þeim visi-
tölugrundvelli sem notaður er
úl þess aö vernda kaupmátt
launa. Sá visitölugrundvöllur,
sem viö búum við i dag er i eöli
sinu ósanngjarn og hann er auk
þess stórhættulegur í efnahags-
kerfinu. Þaðerrétt, þaö er ekk-
ert vit I þvi aö visitölukerfiö
skuli vera þannig uppbyggt, aö
þegar þjóðin verður fyrir stór-
áföllum,eins og viö mikla hækk-
un á oliuvörum, þá skuli allar
launastéttir I landinu fá kaup-
hækkun út á slík óhöpp, en það
er þaö sem gerist nú i dag. Ég
tel, að það sé launþegasamtök-
unum i landinu nauðsynlegt og
einnig gagnlegt fyrir vinnu-
markaðinn almennt séö aö hafa
vissa visitölutryggingu á laun-
um, en það þarf aö miöa þá
tryggingu viö allt annaöen visi-
talan er miöuö við i dag. Nú er
hún látin mæla margvíslegar
veröbreytingar, sem koma I
rauninni litið viö hinn almenna
launamann. Þaö þarf þvi aö
endurskoöa allt þaö kerfi,þvi aö
veröi það ekki endurskoöaö, er
hætt við þvi, aö það verði tekin
upp gamla viöreisnaraöferöin
aö skera vfsitöluna niöur meö
öllu, en þaö hefur lika i för meö
sér margs konar vandkvæði”.
„Langsamlega
stærsta
vandamáliö”
Illu heilli náði efnahagsfrum-
varp vinstri stjórnarinnar ekki
fram að ganga. Sjálfstæðis-
flokkurinn og Alþýöuflokkurinn
gátu með aðstoö liöhlaupa úr
Samtökunum stöðvaö framgang
þess. Þaö tókst þvi ekki aö veita
nægilégt viðnám gegn veröbólg-
unni og varö þvl aö grípa til
gengisfellingar í ágústmánuöi
1974. lumræöunum, sem þá fóru
fram um efnahagsmál á Al-
þingi, hélt Lúövik Jósepsson
fram óbreyttri skoöun á göllum
vlsitölugrundvallarins, en hann
átti þá ekki lengur sæti I rikis-
stjórn. Hinn 30. ágúst fórust
honum svo orð á Alþingi:
,,Ég viöurkenni,aö hér er viö
viss vandamál aöglima. 1 okkar
efnahagsmálum þarf að gera
tilteknar aðgeröir, og ég skal
koma aö þvþhvaö þaö er,sem ég
legg þar á höfuðáherslu. Ég tel,
að þaö.sem er þýðingarmest og
við veröum að leysa, er aö
stööva þann skrúfugang, sem á
sér staö á milli verölags og
kaupgjalds.koma i veg fyrir þær
margföldunarveröhækkanir og
kauphækkanir.sem eiga sér staö
ámiklum veröbólgutlmum eins
og þeim.sem viö lifum á nú. Þaö
þarf aö koma i veg fyrir þaö aö
kaupið eftir einhverjum visi-
tölureglum eins og þeim, sem
við höfu'm búiö viö, æði upp á
eftir verölagi, þvi aö það kippir
vitanlega fótunum undan eöli-
legum rekstri eins og nú er
ástatt. Þetta var gert I tiö fyrrv.
rikisstj. meö brbl. frá þvl i mal
s.l. Þá átti aö réttu lagi
kaupgjald aö hækka um 14,5%
eða um 15.5 K-vIsitölustig 1. júni
og eftir slika hækkun heföu
landbúnaöarvörurnar hækkaö
glfurlega strax á eftir, útséld
vinna heföi hækkaö gifurlega og
siöan oröiö önnur kollsteypa þar
á eftir. Mér er alveg ljóst.að viö
þær aöstæður sem viö búum viö
i dag, er engin leiö aö halda at-
vinnurekstrinum hér gangandi
af fullum krafti, eins og verið
hefur, ef þessi skrúfugangur
yröi látinn ganga áfram. Þaö
vísitölukerfi sem viö búum við
hefur vissa kosti. Það getur
skapaö meiri kyrrö á vinnu-
markaöi undir vissum kringum-
stæöum er launþegarnir vita aö
þeir hafa vissa tryggingu fyrir
kaupmætti launa sinna. En þaö
sjá allir.aöef t.d. er um aö ræöa
að erlendar veröhækkanir eru
mjög miklar og hafa viðtæk
áhrif, sem leiða til hækkunar á
mörgum sviðum, ogþaö gerist á
þeim tima.sem útflutningsverö
okkar hækkar ekki, stendur i
staö eöa jafnvel fer lækkandi,
þá fær svona skrúfugangur ekki
staöist og þá er aö reyna aö
finna ráö til þess aö koma i veg
fyrir þennan vanda, þannig aö
launafólkið i landinu fái viö un-
aö, en atvinnurekstrinum sé
fort>að frá afleiðingum þessara
sifelldu hækkana. Þetta er aö
mínum dómi langsamlega
stærsta vandamáliö.
Mér dettur ekki í hug aö halda
þvi fram, aö ég sé meö ein-
hverja patentlausn á þessu og
ég kunni ráö við þvi aö leysa
þetta á einfaldan hátt. Þaetta er
vandasamt úrlausnarefni en
sem verður aö vera hægt að
leysa”.
Viðskiptakjörin
Lúövik Jósepsson vék aftur aö
vísitölukerfinu i ræöu sinni og
minntist i þvi sambandi á við-
skiptakjörin. Hann sagöi m.a.:
„Ég tel fyrir mitt leyti, aö
megineöli þess vanda, sem við
eigum nú viö aö glima I efna-
hagsmálum, séu hin breyttu
viðskiptakjör okkar, sem nú
hafa orðið snögglega, þ.e.a.s.
mjög margar innflutningsvörur
okkar hafa stórhækkað í veröi,
en þó nokkuð þýðingarmiklar
útflutningsvörur hafa heldur
lækkað í verði.þó aö þar sé ekki,
þegarlitiöerá heildina.um neitt
stórt aö ræöa.
1 ööru lagi tel ég aö okkar visi-
tölukerfi, eins og þaö er nú.fái
ekki staöist á sllkum verö-
sveiflutimum eins og nú ganga
yfir. Þaö þarf að endurskoöa
þaö og tryggja launþegana eftir
öðrum leiöum, þvl aö þaö gefiir
alveg auga leið eins og ég hef
sagt i ræðustól hér á Alþ., áöur,
aö undir þeim kringumstæöum,
sem viöbúum viö i dag, er engin
leiö aö láta landsmenn fá al-
menna kauphækkun eftir visi-
tölu út á stórhækkaö oliuverö,
sem þjóöarbúiö verður fyrir. En
okkar visitölukerfi er þannig aö
menn heföu átt að fá
kauphækkun út á þessa olíu-
verðhækkun.
Og i þriðja lagi tel ég, aö eöli
þess vanda sem viö er aö glíma
sé aö talsverðu leyti fólgiö I þvi,
,aö kaupgjaldssamningarnir
sem geröir voru i lok febr. I vet-
ur, voru i ýmsum tilfellum al-
veg óraunhæfir. Þar var farið i
ýmsum greinum langt út fyrir
eölileg takmörk, þó aö þaö ætti
ekki viö hina lægst launuðu aö
mlnumati. Þvierekkiheldur að
neita, aö þarna er stór þáttur I
okkar vanda gifurleg þensla á
öllum sviöum”.
Hættan
framundan
A þeim tima, sem er liöinn
siðan Lúðvik Jósepsson hélt
áöurgreindar ræöur slnar, hafe
orðiö þær einar breytingar á
visitölugrundvellinum, sem
ganga i öfuga átt viö það.sem
hann taldi nauösynlegt. VIxl-
hækkanirnareru t.d. orðnarenn
hraöari en áöur. Svo rétt sem
það var sumariö 1974, aö vísi-
tölumálið væri langsamlega
stærsta vandamáliö, þá á þaö
enn frekar við nú. Veröi vlsi-
tölukerfiö látiö haldast óbreytt
áfram, biöur ekki annaö fram-
undan en veröbólguflóö og stór-
fellt atvinnuleysi. Ef kaupgjald
hækkar um rúm 7% f marz
næstkomandi vegna veröbóta-
vlsitölunnar og þaö leiddi svo til
enn meiri kauphækkana 1. júnl
og 1. september hljóta allir, sem
hafa opin augun að gera sér
ljóst að verðbólgan veröur
óviðráðanleg og atvinnuvegirn-.
ir stöðvast. Þeir eru þegar
komnir á yztu nöf. Þau samtök,
sem taka á sig þá ábyrgö aö
stööva allar leiöréttingar á visi-
tölukerfinu, taka jafnframt á
sig ábyrgö þess, að veröbólgan
verður óstWvandi og atvinnu-
leysi heldur innreið sina i stór-
um stfl.
Þegar rikissyórnin fjallaöi
um ráöstafanir þær, sem geröar
voru 1. desember slöastl., voru
stjórnarflokkarnir allir sam-
mála um, að ætti aö ná þvi
marki að tryggja atvinnuöryggi
og halda áfram hjöðnun verö-
bólgunnar, mætti kaup ekki
hækka meira en 5% 1. marz og
sama mark þyrfti aö haldast
fyrir önnur kaupbreytingatlma-
bil á árinu 1979. Verðbótakaflinn
i frumvarpi forsætisráöherra er
byggöur á þessu samkomulagi.
Veröi þvi raskað stefnir I hreint
óefni.
Þetta veröa forustumenn
launþegasamtakanna aö gera
sér ljóst. Það gefúr nokkrar
vonir um, aö til þess komi, þvl
að ályktun stjórnar Alþýöusam-
bands Islands um brotthlaupiö
úr visitölunefndinni lýkur meö
þeim orðum, að hún sé reiðubú-
in til viðræðna um einstöc at-
riði i frumvarpi forsætisráö-
herra, þar með talin veröbóta-
ákvæöi kjarasamninga. Þ.Þ
menn og málefni