Tíminn - 18.02.1979, Blaðsíða 10

Tíminn - 18.02.1979, Blaðsíða 10
10 Sunnudagur 18. febrúar 1979 Bergsveinn Skúlason ÞAÐ SEM ÉG LASUMJÓLIN Aldrei fer það svo# að ekki berist á f jörur mínar nokkur sprek úr þeim mikla bókareka sem haustflæðar losa úr bókmenntaskóginum og bera á haf út fyrir jólin. — Fáir ráða þvi hvað rekur á fjörur þeirra, en hirða með þökkum það sem á land kemur og virða fyrir sér. gæðin. Fyrst barst á mínar fjörur lítil bók með því rismikla nafni: Regin- f jöll að haustnóttum, eftir Kjartan bónda Júlíusson á Skáldastöðum Efri í Eyjafjarðardölum, með formála eftir Halldór Laxness. Frá- leitt spillir það fyrir bókinni, að stórskaldið mælir með henni. En ekki get ég fundiö, að efni kversíns sé yf irmáta merkilegt: Sagnir um fylgjurog reimleika í Eyjafirði og fleiri kynjasögur Ekki óalgengt umræðuefni um þessar mundir — raunar jafngamalt mannabyggð í landinu. Skemmtilegust þótti mér saganumJórunnarstaða- bolann sem lenti f skjálfheldu í lambhústóftinni, þar koma þó engir reimleikar við sögu, nema að í kálfinn hafi hlaupið römm afturganga. Svo prýða bókina nokkrar frásagnir af reisum höfundarins um f jöll og firnindi í nágrenni Skáldastða Efri. Æriðvirðist vera óhreint niðri í firðinum, og fylgjur tryggar við byggðarmenn og f jöllin ofan hans blásin og hrikaleg. Er það fráleitt neitt einkennandi fyrir þenn landshluta. — Saga Jóns Jónssonar frá Vog- um minnir einna helst á sög- urnar af mestu ógæfumönn- unum sem segir frá i Islend- ingasögunum — útlögunum, skógarmönnunum — fór þvi þó viös fjarri aö meö þeim væri andlegur skyldkeiki, eöa verk þeirra sambæileg. Gylfi Gröndal ritstjóri hefur fært sögu Jóns i þann búning sem hún nú er i, og veröur frá- leitt umbætt. Én upphaflega skrifaöi Jón sögu sina á ensku, sem hann haföi lært af bókum án kennara. Sést á þvi meöal annars, aö Voga-Jón var enginn meöal skussi. — Og svo eru blessuö jólin liöin og geymd úti I geimnum hjá guöi, eins og gamla fólkiö sagöi. Mesta eftirvæntingin og glans- inn af jólabókunum horfin. Og ég fór að blaöa i hinni stóru fs- landssögu, sem Bókmenntafé- lagiö og Sögufélagiö eru aö gefa út aö tilhlutan Þjóðhátföar- nefndar. Mikiö og fritt liö sýnist mér þar samankomiö til starfa, samt viröist verkið ganga heldur seint fram. En þá ber aö hafa þaö i huga, aö til þess skal vanda sem lengi á aö standa. Ef til vill sést fyrir endann á þvi um næstu aldamót. Veröa þeir sem þá lifa margs visari. Mikill kostur er þaö á þessu mikla verki, hversu einstakir efniskaflar sögunnar eru skýrt afmarkaöir, Margir munu þeir vera, sem ekki hafa jafn mikinn áhuga á öllum öldum eöa þátt- um Islandssögunnar, og kemur slik skipting sér vel fyrir þá. Aö þessu sinni byrjaöi ég aö fletta þriðja bindinu aftarlega, sem kom út rétt fyrir jólin, og leit yfir þaö sem dr. Jónas Kristjánsson skrifar þar um ís- lendingasögurnar. Þeim hef ég haft gaman af, siöan ég var litill strákur og heyröi vinnumann fööur mins lesa drjúgan hluta þeirra á kvöldvökum. Margt sýnist mér þar skrifað af „skynsamlegu viti”, var- færni og ærinni ihugun. t innganginum aö kaflanum um íslendingasögur kemst höf- undurinn svo aö orði: — „viö þekkjum ekki meö vissu höfund neinnar sögu, þótt seinni tima menn hafi meö misjöfnum lik- um reynt aö eigna einstakar sögur nafngreindum mönnum. Við vitum ekki heldur hvenær og hvar þær voru færöar i letur, þótt einnig hafi veriö reynt aö leiða getum aö þvi. Viö vitum ekki hvaö af efni þeirra er komið úr munnmælasögum og hvaöer frumsmiö og skáldskap- ur höfunda.” .....„Höfundar sagnánna veröa nafnlausir um aldur og ævi, en þó getum viö með gaumgæfilegum lestri og athugun sagnanna oröiö margs visari um þá ósýnilegu menn sem skapað hafa þessi meistaraverk, hugmyndir þeirra og viöhorf til lifsins,” (bls. 271). Þetta þykir mér viturlega mælt. Og mætti nú gjarnan linna hinum tilgangslausu og heimskulegu getgátum um höf- unda einstakra sagna. — Þaö skiptir sjaldnast miklu máli hvaö maðurinn heitir, heldur hitt, hvað hann lætur eftir sig, þegar hann lýkur ævidegi sinum hér á jöröinni. Ekki skiptir þaö heldur meginmáli, hvort sögurnar eru settar saman suður I Odda eöa Haukadal, uppi i Borgarfiröi Bergsveinn Skúlason eöa vestur við Breiöafjörö. En I þeim landshluta eöa nágrenni hans, má ætla aö allar bestu sögurnar séu skrifaöar i þeirri gerö sem við þekkjum þær. Fer það aö likum. Þetta er sá hluti landsins sem fegurstur er aö flestra dómi og byggilegastur, og hefur svo veriö frá land- námsöld. En hvaö sem þvi liöur, eru íslendingasögurnar eign allrar þjóðarinnar, og mega allir vel við það una. — Styttri sögurnar — ts- lendingaþættirnir — fá þennan dóm hjá Jónasi Kristjánssyni. „Bestu þættirnir eru meistara- verk i litilli umgjörö, og má skipa þeim I flokk meö ágætustu smásögum veraldar.” (bls. 344). Ekki er nú þunnt smurt smjörinu á kökuna. En Jónas er ekki einn um það. Eftir dr. Sig- urði Nordal er haft: — „Hrafn- katla er, þegar á allt er litið, ein hin fullkomnasta stutt bóksaga (shortnovel), sem til er I heims- bókmenntunum ” (bls. 307). Hrafnkötlu mætti sem best flokka með Þáttunum. Og ekki eru þeir lærdóms- mennirnir og starfsbræöurnir, Siguröur Nordal og Jónas Kristjánsson, einir um aö smyrja þykkt lofinu á tslend- ingasögurnar. Eftir frægum enskum bók- menntafræöingi, W.P. Ker aö nafni, er haft, að Njála sé „eitt hinna mestu lausmálsverka sem til væru i allri veröldu”. (bls. 342). Og hinn aldni bóndi, Helgi Haraldsson á Hrafnkelsstööum, hnykkir heldur betur á sem vænta mátti. Eftir honum er haft, að i Njálu „megi finna svör viö öllum vandamálum mann- legs lifs.” Minna gat þaö ekki veriö, eftir þaö sem á undan var gengiö. Einn er öörum fund- visari. Eins og nærri má geta, hef ég hvorki löngun eða snefil af þekkingu til aö hrekja þessa glæsilegu dóma. Maöur sem litiö hefur lesiö annaö en hrafl af Islendingasögunum, og þekkir álika mikið til heimsbókmennt- anna og landslagsins á tunglinu. En óneitanlega hvarflaði aö mér meöan ég las ummælin, aö hefðu einhverjir minni menn en Bókin miölar enn þann dag f dag meiri þekkingu en flestir aörir þekk ingarbrunnar.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.