Tíminn - 11.03.1979, Síða 27

Sunnudagur 11. mars 1979.
27
sakamálasagan...
Aöur en ég tók aö mér ritstjórnina var ég fjári góöur
sakamálafréttaritari. Ég var sannleikanum trúr og
trúöi sjálfur á öll slagoröin. Þar til mál Englers rak á
fjörur mlnar.
Þaö hendir mig enn um miöjar nætur þegar tungl-
skiniö leikur um svefnherbergisgluggann minn aö ég
vakna upp og hugsa um hann. En núna er of seint aö
segja sögu hans. Darrin Engler er dauöur. Hann var
tekinn af llfi fyrir moröiö á Bernard Pattan logreglu-
stjóra. Af þvi getiö þiö ráöiö hversu langt er um liöiö.
Hér hefur enginn veriö tekinn af Hfi I ótal ár. Engler
var raunar sá slöasti sem tekinn var af lifi I þessu riki.
Hann haföi langa granna fingur sem hann kreppti I
sifellu eins og söngvarar stundum gera. En þrátt fyrir
taugaveiklunina voru þessir fingur glæsilegir — fingur
pianista eöa skurölæknis. Eöa moröingja. Hjá Engler
gat það farið á hvern veginn sem var.
1 læknaskóla vann hann fyrir sér meö pianóleik á bar
I Skuggasundi. Ég hlustaöi nokkrum sinnum á hann
leika og hann var mjög góöur, allt of góöur til aö leika á
þessum staö.
Hann virtist lifa i draumi þegar hann lék á planóiö, i
einhverri rómantiskri fjarlægö sem ég skynjaöi ekki.
Ég fann aöeins hvernig tónlistin barst langt aö úr hans
innri heimum. Hann var meira en boölegur sem
konsertpianisti en hann sneri sér aö læknislistinni. Þaö
gat fariö á hvorn veginn sem var hjá honum en þaö fór
I raun illa. Hver veit hvers vegna maður meö tónlistar
hæfileika sem hans og sem auk þess átti mikla framtiö
fyrir sér sem skurölæknir veröur aö moröingja?
Ég vildi fá svör. Réttarhöldin yfir honum var fyrsta
sakamálið mitt hjá blaöinu og mörgum árum seinna
skrifaöiég lika um aftöku hans. Þetta var góöur blaöa-
matur — tilfinningavella um ungan mann meö framtfö
sem fer i hundana — en þó var sagan ekki eins góð og
hún gat verið. Ég skrifaöi aldrei aö sama rómantiska
hvötin sem geröi tólist hans minnisstæöa haföi gert
hann aö moröingja.
Ég haföi lengi verið aö reyna aö fá aö tala viö Engl-
er. Loksins, daginn fyrir aftökuna, hringdi dómskip-
aöur verjandi hans i mig. Engler ætlaöi aö tala viö
mig.
Verjandinn vonaöi aö Engler segöi mér sannleikann,
eitthvað sem hann gæti notað á siöustu stundu til aö fá
Engler náöaöan. Hann trúöi ekki fremur en ég aö
Engler, sem meö fingrum slnum framkallaöi sllka
tónlist, gæti notað þá til að fremja morö.
Ég hitti Engler I litlum heimsóknarklefa I fangels-
inu. Hann kreppti i sifellu og ósjálfrátt hendur sinar.
„Þetta er þitt siðasta tækifæri til aö segja hvaö raun-
verulega geröist”, sagöi ég viö hann.
Hann virtist ekki heyra til min.
Mér var brugðiö viö aö sjá hvaö hann hafði elst. Mér
var enn i fersku minni ljósrautt hár hans i daufu kast-
araskininu á barnum. Viö réttarhöldin haföi ég aöeins
séö hnakkasvip hans og i mesta lagi vangasvipinn
þegar hann ekki huldi andlitiö i höndum sér. Aöeins
þegar hann var leiddur á brott eftir dómsuppkvaöning-
una haföi ég séð brjálæöislegt glott leika um varir hans
og mér fannst eins og hann væri aö hlæja aö okkur öll-
um. En núna, i fangelsinu, var þetta glott meö öllu
horfiö og einnig bjarminn af hári hans. Þrjú ár I greip-
um dauöans er langur timi.
„Ætlarðu virkilega aö láta minnast þin þannig?”
sagöi ég viö hann. „Segöu mér heldur sögu þina —
sanhleikann, ekki þá sögu'sem verjandi þinn sagði”.
En hann kreppti aöeins fingurna I sifellu. Mér lá viö aö
æpa — fá hann til aö hætta aö kreppa fingurna þannig i
sifellu en horfa á mig. „Ég hef hlustaö á þig leika á
pianóiö. Þú lékst „Lorelei” og fleiri lög sem ég þekkti
ekki. Ég haföi alltaf á tilfinningunni aö þú heföir samiö
þau sjálfur.”
Þá leit hann á mig. Augu hans höföu jafnvel elst
meira en aörir hlutar andlitsins.
„Já, það voru lögin mín, flest þeirra. Lög án oröa,
lög án nafna.” Hann brosti fánalega. „Láttu þaö veröa
sögumina. Höfundur laga án oröa sem gengur til móts
viö dauöa sinn án skýringa”.
„Voru þau öll oröalaus?”
„Til aö byrja meö. En svo kom hún inn á barinn og
ljóðin uröu öll um hana.”
„Hana?”
„Hún var i ljósbláum kjól. Ég sá hana aldrei I ööru.
Hún sagöi mér aö blátt væri uppáhaldsliturinn hennar.
Hann var I sláandi ósamræmi viö kolsvart hár hennar.
Hún sat alltaf viö litiö borö nálægt barnum. Pantaöi
drykki sem hún snerti ekki. Þaö var sem hún væri aö-
eins aö borga fyrir stólinn sinn. Hún fékk sér aldrei
sopa. Ég vissi ekki þá aö hún gat þaö ekki.”
Engler var alls ekki aö tala viö mig. Hann tók ekki
einu sinni eftir þvi aö ég skrifaöi hjá mér þaö sem hann
varaö segja. Hann var á valdi minninga sinna og rugl-
uö augu hans sáu mig ekki lengur.
„Flestar stúlkur koma inn á bari til aö tala viö
einhvern. Hún talaöi aldrei viö neinn. Ég fann aö hún
vildi aöeins vera þar sem fólk var, eins og hún væri
einmana,en vissi ekki hvaö skyldi gera. Mér var
óskiljanlegt að svo fögur stúlka gæti verið einmana.en
sjálfur vissi ég hvernig þaö er aö geta aldrei án
erfiðleika talaö viö fólk. Þannig var ég lika - þangaö til
ég kynntist henni.”
Þegar ég hlustaði á hann fann ég aö hún hlaut aö
hafa verið mjög sérstök. I rödd hans fólst eins konar
lotning sem sagöi meira en þúsund orö.
Eitt laugardagskvöld er hann haföi lokiö vinnu beiö
hún fyrir utan barinn. „Ekki eftir mér”, sagöi hann.
„Ég rakst bara út um þetta leyti og þar stóö hún eins
og hún vissi ekki hvert hún ætti aö fara”.
Hann bauöst til aö kaupa handa henni kaffibolla.en
hún haföi svaraö aö hún kysi fremur aö ganga. I daufu
mánaskininu virtist kjóll hennar hér um bil vera hvitur
og göngulag hennar var svo létt aö hún virtist næstum
svífa.
Henni brá er Engler spuröi hana aö nafni. „Hún hló
og sagðist heita Katrln. Hún var hissa á þvi aö ég vissi
ekki hvað hún héti. Hún var fræg. Hún haföi einu sinni
veriö I öllum blööunum.’’ Hann þagnaöi og þaö var eins
og hann hlustaði eftir einhverju.
Þau höföu gengið i vestur I áttina aö Hrafnalundi og
HENDUR
skininu eins og þaö heföi veriö púöraö meö silfri. Hún
haföi veriö dáin I fimm ár.” Engler leit á mig og andlit
hans bar greinileg merki þjáningar.
„Pattan sat I gæsluvaröhaldi I 30 daga. Byssuglaður
lögreglumaöur drepur einstaklega fallega og fjöruga
stúlku og situr inni i þrjátiu daga. Hún var ekki heldur
fyrsti unglingurinn sem hann haföi skotiö. Nokkrum
árum fyrr haföi hann skotiö á dreng en hann liföi skotiö
af.”
Engler tók ekki eftir þvi aö ég var hættur aö skrifa
niöur. Ég gat ekki notaö neitt af þessu. Og þó, ef ég
heföi gert þaö, heföi verjandinn kannski getaö fengiö
hann náðaöan? Kannski væri hann á lifi enn I dag ef ég
heföi skrifaö sannleikann eins og hann sagöi hann.
En hvernig heföi lif hans oröiö? Læknisframi hans I
rúst. Og kannski mundi hann hafa heyrt sannleikann
um ástina sina.
Sjálfur vissi ég ýmislegt um Katrinu Kirbie sem
hann vissi ekki. Kærulaus var betri lýsing á henni held-
ur en fjörug. Astæðan fyrir þvi aö hún reyndi aö hlaupa
kvöldið sem slysiö varö var einfaldlega sú aö öku-
skírteini hennar haföi veriö tekið af henni fyrir fjöl-
mörg tilfelli of hraös aksturs. Hún var sjálfselsk og
spillt en bjó þó yfir miklum þokka. Foreldrar hennar
dýrkuöu hana. Systir hennar, Karól, komst aldrei yfir
áfallið sem hún varö fyrir er Katrin dó. Kærasti
Katrinar úr skóla lagöi enn blómsveig á leiði hennar á
hverjum afmælisdegi hennar.
Karól, systir hennar tók upp sönvu siöi er hún varö
eldri. Aö veröa ástfanginn af annarri Kirbiesysturinni
var aö veröa ástfanginn fyrir lifstiö.
„Þaö var morö”, hrópaöi Engler. „Pattan komst
upp með morö af þvi hann var lögga”. Hann var aftur
farinn aö kreppa fingurna. „Stundum grét hún og þaö
kvaldi mig. Ég þoldi ekki tilhugsunina um hana 1 þess-
um stað, svo köldum og óttalegum og hún svo
óhamingjusöm.” Hann stóö á fætur og fór aö ganga um
gólfin. Svo sneri hann sér aö mér. „Hvað mundir þú
hafa gert?”
Mig langaöi til aö segja honum aö hann væri bölv-
aöur kjáni, aö þessar hendur ætti ekki aö nota til aö
fremja morö meö. En sjálfur vissi ég ekki hvaö ég
heföi gert ef hún hefði valiö mig sem verkfæri til
hefnda.
„Hvaö mundir þú hafa gert?” spuröi hann aftur. Ég
gat ekki svaraö. Sjálfur haföi ég oröiö ástfanginn af
yngri dóttur Kirbie á meöan á réttarhöldunum yfir
Engler stóö. Hún haföi setið aftarlega I áheyrnarstúk-
unni meö stóran hatt og flekkótt hár eftir litun og faldi
mestan hluta andlits sins. Þaö er stundum erfitt aö vita
hvaö er réttast.
Þegar Karól Kirbie var aö þvi spurö i brúökaupi
hennar, hvaö henni fyndist um Darrin Engler máliö,
hafði hún svarað aö réttlætinu heföi veriö fullnægt.
Hvort hún meinti Engler eða Pattan vissi enginn fyrii
MORÐINGJANS
sneru síöan i noröur. Hann þráspuröi hana um eft-
irnafn hennar en hún svaraði ekki og talaöi um fjöl-
skyldu sina. Hversu sorgbitin faðir hennar og moöir
höföu oröiö eftir aö þaö geröist... og hversu hún sakn-
aði yngri systur sinnar. Nálægt kirkjugaröinum nam
hún staöar og þakkaöi honum fyrir aö fylgja sér heim.
Síöan opnaöi hún ryögaö járnhliöiö og hvarf inn i
myrkviöi kirkjugarösins. Hann beiö um stund, hélt aö
þetta ætti aö vera einhvers konar brandari, en hún köm
ekki aftur.
Um hverja helgi kom hún á barinn en hún leyföi hon-
um ekki framar aö fylgja sér heim. Hún sagöist búa á
svo óttalegum staö og hún vildi fremur aö hann fylgdi
henni aðeins að járnbrautarstööinni. Það væri betra
fyrir hana að fara ein heim.
„Hún spuröi einu sinni hvort ég heföi ekki lesiö um
hana og þaö særöi hana er ég svaraöi neitandi”, sagöi
Engler. „En hún hélt áfram aö koma á barinn. Staröi á
mig meö sinum fögru augum á meöan ég lék. Hún vissi
aö ég lék aöeins fyrir hana, um hana. Einhvern veginn
skildum viö og uppfylltum einsemd hvors annars. Og
eitt kvöldiö sagöist hún eiga afmæli, 27. júni. Fyrir
nákvæmlega fimm árum haföi hún veriö I öllum blöö-
unum”.
Hann haföi flett upp blööunum I háskólabókasafninu.
Tveggja dálka mynd var af henni á forsiöum blaöanna.
Katrin Kirbie. Nitján ára gömul. Drepin af lögreglu-
manni. Lögreglumaöurinn Pattan haföi stöövaö hana
fyrir of hraðan akstur. Hún reyndi aö flýja og skot
hljóp úr byssu hans er hann greip til stúlkunnar. Kúlan
úr byssunni endurkastaðist af byggingu þar hjá og hitti
Katrinu i höfuöiö.
„Ég elskaöi hana og hún var draugur”, sagöi Engl-
er. „Þaö rann upp fyrir mér hvers vegna rödd hennar
var stundum svo veik og andadrátturinn varla
merkjanlegur eba hvernig andlit hennar lýsti i tungl-
vlst. Ekki veit ég hvort Engler sá fréttina I blaöinu en
myndin af henni var óskýr.
Ég velti því fyrir mér hvers vegna Engler haföi ekki
sagt neinum öörum sannleikann um Katrinu. „Heföi ég
sagt aö ég hefði drepið hann vegna einhvers draugs
heföu þeir álitiö mig ruglaöan. Frekar vil ég deyja en
vera lokaður inni á geöveikrahæli allt mitt lif. Ég geröi
það sem varð að gera. Núna langar einnig mig aö fá
friö. Kannski hjá henni”. Og þá skildi ég hvaö fólst I
brosi hans við dómsuppkvaöninguna.
Dyrunum var lokiö upp og fangavöröur sagöi aö timi
okkar væri liöinn. Ég óttaðist aö Engler mundi rétta
mér hönd sina I kveðjuskyni. t staö þess greip hann
saman fingrunum og kreppti þá og sneri sér undan. 1
dyragættinni nam hann staöar.
„Ég á nokkrar upptökur — ekki af Lorelei, en önnur
lög sem ég lék oft og svo nokkur lög eftir sjálfan mig.
Ég skal biöja vörðinn aö fá þér þær.”
Ég held hann hafi vitað aö ég mundi ekki skrifa um
drauginn hans. Þess i staö skrifaöi ég á þá leiö sem
hann haföi sjálfur lagt til — um manninn sem samdi
lög án oröa og dó án þess aö upplýsa hvaö haföi rekiö
hann til aö fremja hefndarmorö. Hvernig gat ég líka
skrifaö annan sannleika?
Ég gat ekki skrifað aö kona min — svo ótrúlega lik
eldri systur sinni á myndum fyrir utan hárlitinn —
heföi komið manni til aö fremja morö.
Ég þykist aö minnsta kosti viss um aö þaö hefur ver-
iö Karól I ljósbláa kjólnum meö silfurfaröann I andlit-
inu. En ég hef aldrei spurt hana. Ég hef heldur aldrei
þoraö aö leika upptökurnar hans Englers þegar hún
hefur veriö heima. Þaö er þægilegra aö trúa þvi aö
andi Katrinar Kirbie hafi krafist réttlætisins.
En stundum, um miðjar nætur, minnist ég handa
Englers og get ekki sofnaö aftur. Og i huganum skrifa
ég þá hina raunverulegu sögu — þessa sögu.
Þýtt/KEJ