Tíminn - 25.03.1979, Blaðsíða 25

Sunnudagur 25. mars 1979.
25
f
Ingólfur Davíðsson:
GRÓDUR OG
GARDAR
Flestir Reykvikingar kannast
viö gamla kirkjugaröinn
(Bæjarfógetagaröinn) viö Aöal-
stræti, en i honum stóö öldum
saman eina kirkjan i Reykjavik.
Tvö stór tré, þ.e. gljáviöir rétt
viö strætóstööulinn og silfur-
reynir fjær. Ennfremur minni
hri'slur ogblóm. Stóru trén mun
Schierbeck landlæknir hafa
gróöursett. Hann var mjög
áhugasamur garöyrkjumaöur
og geröi umfangsmiklar rækt-
unartilraunir. Tilraunirnar, rit-
ar Schierbeck i „Skýrslu um
nokkrar tilraunir til jurtarækt-
unar á Islandi” (Sjá Timarit
Bókmenntafélagsins áriö 1886)
— eru gjöröar i garöinum min-
um, sem er luktur þriggja álna
háum skiögaröi Ur plönkum og
er milli þrjú og fjögur þúsund
ferálnir aö stærö. Garöurinn
hefur veriö kirkjugaröur, en
hefuri' nálega 40 ár veriö hirtur
eins og tún, þangaö ég tók hann '
fyrir sáögarö. Megniö af fræteg-
undum til tilraunanna fékk
Schierbeck frá prófessor
Schubeler i Kristianiu (Oslo),
eöa alls 702 tegundir. En mikiö
af trjám og runnum er lika
fengiö frá Kaupmannahöfn.
Flutti Sameinaöa gufuskipafé-
lagiö plönturnar ókeypis.
Tilraunum sinum skiptir
Schierbecki fjóra flokka: 1, Til-
raunir meö tré og runna. 2. til-
raunir meö matjurtir, 3. blóma-
rækt og4. kornog nokkrar aörar
ræktaöi ýms laukblóm t.d. túli-
pana, páskaliljur, dvergliljur,
vetrargosa, hyacintur og keis-
arakrónu. Þakreyr gróöursetti
hann i 3 vatnslaupa i Tjörninni,
en þakreyrinn liföi aöeins fyrsta
sumariö. Schierbeck ræktaöi
mikinn rabarbara og segist á
árunum 1885-1890 hafa sent nær
þúsund rabarbaraplöntur viös
vegar um landiö. Ýmsar fleiri
tegundir dreiföust frá honum.
Enginn vafi er á þvi aö tilraunir
og hvatningar Schierbecks
höföu mjög örvandi áhrif. Menn
t.v. (19/7 ’77)
sáu betur en áöur aö margt gat
þrifist i islenskri mold, ef rétt
var aö fariö. Veröur Schier-
hleypingarnir og vorhretin þar,
sé liklega aöalorsök þess, aö
trjávöxtur heppnist illa. 1 görö-
um i Reykjavik séu nokkrir
ribsrunnarog einstöku reynitré,
sem eigi liti út fyrir aö þrifast
vel. Mikill fjöldi trjátegunda,
sem ég hef fengiö hingaö frá
Danmörku eöa Noregi (skrifar
hann), hafa þolaö veturinn.
Voriö eftir spretta nýir frjóang-
ar, en deyja flestir næsta vetur.
Reyniviöur þrifst langtum betur
á Akureyri. Saltir, norölægir
hafvindar blása lika oft innyfir
Reykjavik. (Geta má þess, aö
vetrátta mun lengi hafa veriö
mun mildarien á dögum Schier-
i gamla kirkjugarðinum viö Aöaistræti. Silfurreynir t.h., gljávföir
Ræktunartílraunir í
kirkjugarði
gagnjurtir. Hannreyndi nær 100
tegundir trjáa og runna, um 40
matjurtategundir, og fjölda
skrautjurta. Höröu árin 1884 og
1885 uxu i garöi hans 128 teg-
undir einærra jurta (sumar-
blóm) og 108 tegundir fjölærra
skrautjurta. Af hinum einæru
báru 78 tegundir blóm. Sáö var
til jurtanna beint i garöinn, án
vermireits . Fræiö var frá
prófessor Schubeler i Noregi.
Nefhir Schierbeck sáningardag
og blómgunartima og tilfærir
becksjafnanminnstsem eins af
brautryöjendum islenskrar
garöyrkju. Hann hóf tilraunir
sinar á haröviöris- og hallæris-
árum. Þarf ekki að undra þótt
ekkiþrifist alltsem hann reyndi
við, jafnvel jurtir, sem nú þykir
ekki erfitt aö rækta. Og mörg
tré og runnar týndu fljótt töl-
unni, ekki sist barrtré.
Schierbeck ber saman veör-
áttuna i Reykjavik og i norðan-
veröum Noregi og telur ekki aö
marka þótt meöalhiti ársins sé
becks, og aö Reykjavik er nú
oröin borg sem nær yfir stórt
svæöi — svo nú er þar mun
skjólsamraog hlýrra, enda sést
þaö á trjágróðrinum). Schier-
becksegir: ,,A Islandi þar sem
eigi getur komiö til skoöunar
nokkur regluleg kornyrkja, þar
hlýtur garöyrkjan aö geta oröiö
þeim mun þýöingarmeiri, þar
eðhana má stunda talsvertfyrir
noröan þau takmörk er náttúran
setur kornyrkjunni. Einnig væri
það mjög æskilegt, aö þvi er
heilbrigöi manna snertir, að
þær matjurtur, er geta þrifist
hér á landi, væru ræktaöar hér
miklu meira en gjört er, þar eö
þær eru bæöi heilnæm og munn-
töm fæöa, og séu þær almennt
haföar til manneldis, munu þær
eflaust eiga mikinn þátt i aö
minnka skyrbjuginn, sem þvi
miður kemur alltof oft fyrir á
íslandi”.
Ennfremur ritar hann: ,,A Is-
landi mætti koma upp ágætum
gróðurhúsum, effé væri til þess,
með þvi aö veita heitu vatni frá
hverunum eftir ræsum niðri i
jörðinni og reisa hús yfir, þá
væri bæöi hitinn fenginn og rak-
inn”.
Þeir Schierbeckog Arni Thor-
steinsson landfógeti voru hvata-
menn aö stofnun Hins isienzka
garöyrkjufélagsáriö 1885. Voru
þeir landlæknirinnoglandfóget-
inn mjög samhentir I þvi aö efla
garöyrkjuna og skipa henni þaö
rúm, er henni bar meðal áhuga-
mála þjóöarinnar, ritar Einar
Helgasongaröyrkjustjóri. Hann
var um þriggja mánaöa skeið
hjá Schierbeck 1890 aö læra
garöyrkjustörf, og telur sér
hafa oröiö til mikils láns. Árni
landfógeti geröi mikinn til-
rauna- og skrúögarö bakviö
„Hressingarskálann” (sem nú
er) á árunum 1862-1865. Gamli
kirkjugarðurinn viö Aöalstræti
er núopiö svæöi meö grasblett-
um, blómum og nokkrum hrisl-
um milli leiöa. „Tilkomumesti
garöurinn, sem til er hér á
landi” ritar Einar Helgason
áriö 1914.
Margt er breytt siöan.
Undir silfurreyni i Hressingarskálanum (11/7 1976)
einnig noröurtakmörk tegund-
anna I Noregi. Bygg fékk hann
frá Alten prestssetri á 70.
breiddargráðu i Noregi, og
einnig frá Bodö og Danmörku.
Telur bygg geta þrifist hér.
Hafra, rúg og sumarhveiti
reyndi hann einnig. Sömuleiöis
fóöurflækjur, rauðsmára, bók-
hveiti, hör og hamp. Af mat-
jurtategundum reyndi hann kál-
tegundir, Þrándheimsrófur,
kartöflur, salat, spfnat, gulræt-
ur, rauörófur, piparrót, lauk,
ertur, baunir, jaröarber, rabar-
bara o.fl. og i vermireitum
gúrkur og grasker o.fl. Hann
svipaöur. Veturinn sé aö visuoft
tiltölulega mildur i Reykjavik,
en hin stuttu svölu sumur, um-
Undir siifurreyni I gamia
kirkjugaröinum viö Aöalstræti
Rvik (11. júli 1976)
VORUBILA
fTURTUR
Merki sem fflesiir
wörubílsfffórar þekkfa ffyrir
öryggi og góda þfónusffu
Lyffffigeffa
ffrá 10—IO ffonnum
KRISTINN GUÐNASON HF.
SUÐURLANDSBRAUT 20, SÍMI 86633
Hjólbarðasólun, hjólbarðasala
v og öll hjólbarða-þjónusta
sólaöa oo
Mjög
gott
verð
Nu er rétti timinn til
að senda okkur
hjólbarða til
sólningar
Eiiium fyrirligfijandi
jlestar stœröir
hjólbaröa,
F/jót og góð
þjónusta
PÓSTSENDUM UM LAND ALLT
GÚMMÍ
MVrWfwiE
VINNU
STOFAN
HF
Skiphott 35
105 REYKJAVÍK
sími 31055
Verslunarmannafélag
Reykjavfkur
Aðalfundur Verslunarmannafélags
Reykjavikur verður haldinn að Hótel Esju
mánudaginn 26. mars kl. 20:30.
Dagskrá samkvæmt félagslögum.
Verslunarmannafélag Reykjavíkur