Tíminn - 11.05.1979, Side 7

Föstudagur 11. mal 1979
7
Helgi
Benónýsson:
arstööum þorskins, þaö stórum
aö hæfileg viökoma veröi fyrir
hendi. Stytta má vetrarvertiö-
ina, miöa hana t.d. viö 25. april,
þvi fiskur sem veiöist á hrygn-
ingarsvæöunum eftir þann tlma
er svo horaöur, aö hann er vart
nýtanlegur, nema til þess aö
skreyta meö honum trönur
haröfiskframleiöenda. Hann
gefur hraöfrystihúsaeigendum
ekki nema ca. 33% nýtingu og
saltfiskframleiöendum ca.
38-39%.
Þaöer ekki fyrr en i júni mán-
uöi, sem hann er oröinn þaö feit-
og haffræöin, sem voru aöalum-
ræöuefni i sjóbúöum landsins, i
vinnustööum og á skipum úti.
Ólafi Jóhannessyni og meö-
stjórnendum hans tókst aö
kveöa niöur umræöur um hag-
fræöina meö lagafrumvarpinu
um efnahagsmál sem samþykkt
var á Alþingi I vetur. Féllu þvi
niöur umræöur um þaö, en
mögnuöust aö sama skapi um
haffræöina, og út yfir tók, þegar
bráöabirgöaráöstafanir rikis-
stjórnarinnar til verndar þorsk-
stofninum voru gefiiar út i vet-
ur. Þá mögnuöust umræöur
gegn þeim í miklum mæli.
Friðun og stórýsa
Þegar skýrlusöfnunum ver-
tiöaraflann fyrir þrjá fyrstu
mánuöi ársins voru birtar, kom
i ljós aö aflinn var oröinn hættu-
lega mikill, svo fiskifræöingar
þeir, sem um þorskveiöar áttu
aö fjalla, snerusér til sjávarút-
vegsráðherraogbáöuum stööv-
un veiöiskaparins með lagaboði,
sem hann framkvæmdi meö sin-
um venjulega skörungsskap.
Þessar ráöstafanir ráöherra
urðu almennt óvinsælar hjá út-
vegsmönnum og sjómönnum,
þar sem ekki var tekið tillit tií
kostnaðar þeirra og fyrirhafn-
ar, en venjulega hafa þessir aö-
ilar tekiö vel öllum ráöstöfunum
til friðunar fiskistofnum.
Fiskifræöingar hafa byggt
friðunartillögur si'nar á röngum
forsendum. Þeir hafa miðaö
afla viö kg, en ekki viö einstakl-
inga sem ber að gera, þvi á ein-
staklingum byggist fiskistofn-
inn. Fiskur var i vetur mjög
feitur, árgangar sem á miðin
gengu hér sunnanlands eldri,
fiskurinn þvf miklu þyngri en
undanfarin ár, svo aö munar
allt aö 20-30%. Svogekk á miöin
hérsuövestanlands mikU mergö
af stórýsu sem hefúr verið talin
meö i vertiöarafla ba'tanna.
Þessi ýsa elst upp f Faxaflóa
og leitar suöur fyrir land i ætis-
leit, einkum þegar von er á
hrygningu sildarinnar.
Hún er mesti ránfiskur I sfld-
1111111111 rénar
Vetrarvertíð
ur, aö hann sé nýtanlegur. Þaö
er á þessum fiski sem hraö-
frystihúsaeigendur tapa, ef þeir
hafa reynt aö frysta hann á vor-
dögum.
SHdin hefir verið vanfriöuö,
vægast sagt. Takmörkuö veiöi-
leyfi hafa veriö veitt til aö veiöa
hana, en ekki hirt um eftirUt.
Afleiöing þess hefur oröið sú aö
veiöimenn hafa sleppt niöur
hálfdauöri sild, kast eftir kast
þar tU fengist hefir hæfilegur
stæröarflokkur. Háhyrningur-
inn liggur i hundraöatali yfir
henni aUan veturinn eöa meðan
hún dvelur f bugtunum aö vetr-
arlagi, og drepur hana I stórum
stfl. Smá sfldarseiöi veiöast i
rikum mæli meö spærlingnum,
sandsili og rækju. Hættulegust
allrar veiöi er dráp á seiðum
fiska. Þaö fara svo mörg i smá-
lestina.
Þessi vertið heföi getaö oröiö
aUsögufræg I stjórnmálum á Is-
landi, ef rflcisstjórnin heföi grip-
iö tækifæriö er gafst meö upp-
lýsingum og kröfu fiskifræðinga
um verndun fiskistofna. Þjóöin
vissi vel aö hættan af miklum
samdrætti fiskveiöa og hafis,
sem jafnhliöa umlukti Noröur-
land, olli geigvænlegri hættu
fyrir Islendinga efnahagslega,
og hlaut aö valda atvinnuleysi I
kringum landiö. Fyrir stór-
skulduga þjóð var hér um geig-
vænlega hluti aö ræöa.
Þjóöin hefði tekiö allri viö-
leitni stjórnvalda vel ef þau
heföu gripiö tækifæriö og sett
lög, sem bönnuöu allar kaup-
hækkanir, heföu jafnhliða kom-
iö meö tillögur um aö hækka
ekki rafmagn, sima, og sýnt
meiri viðleitni til aö stöðva
hækkun á vöruverði innan
lands, og fengiö frest til að
kanna möguleika i vinnuhag-
ræöingu i þessum atvinnugrein-
um, þar til búiö væriaö ná fiski-
stofnunum upp. Þaö siöast talda
er auövelt, og þá yrðu mögu-
leikar á kauphækkun. En undir
núverandi ástandi veröa þeir
engir, nema með gengislækkun,
erlendum lántökum og skulda-
söfnun.
Allar þjóöir, stórar sem smá-
ar, missa tiltrú til þeirra
stjórnenda sem ráfa eins og
ráövilltir vesalingar ef vanda
ber aö höndum.
Veturinn mun vera meö þeim
köldustu á öldinni, eöa svo segja
þeir, sem skýrslum safna og um
fjafla.
Veður hafa verið bæöi góö og
vond, stór vindar meö f bland,
s.s. öræfaveðriö er bilar fuku
sunnan jökla ogrúöur brotnuöu,
svo Axaríjaröarveöriö.þegar
sjóslysin urðu, en þaö kom mjög
snöggt, meö engum fyrirvara.
Stundum hafa veriö góðviöri
dögum saman, einkum til lands-
ins. Þó hafa veriö vindar meiri á
miöunum, svo að dögum skiptir,
— logn og bliöa i landi, en kaldi
eða stormur á miöunum dag eft-
ir dag.
Afli á loðnumiöunum var meö
afbrigöum góöur, svo aö topp-
vertið varö. Þorskveiöar hafa
verið taldar góöar miöað viö
siðastliöin ár. Var gripiö til sér-
stakra friöunaraðgerða fyrir
þorsk, vegna ofveiöi. Snjó-
þyngsli voru allmikil sums staö-
ar á landinu, svo aö mun meira
varö aö eyöa af fjármunum til
aö halda þjóðvegum færum
byggöa milli.
Hafis kom aö Noröurlandi á
miöjum vetri, svo hafnir lokuö-
ust viða. Veiöarfæratjón hrogn-
kelsaveiöimanna varð allmikiö,
og afli til þessa sáralitill.
Mergjaðar sögur
I verbúöum til foma gengu
sögur manna á milli um viö-
buröi innan lands sem utan.
Þessar munnmælasögur voru
fjölmiðla|- þeirra tima, þar sem
ekkert var um blaöamennsku.
Oft voru sögur þessar úr heima-
slóðum, s.s. draugasögur, sann-
ar eöa lognar, — tilefni þeirra
ekki mikiö i fyrstu, en þær
mögnuöust vel i sjóbúöunum,
uröu ofurefli þeirra sem upp-
haflega settu þær af staö, —
jafnvel höfundar þeirra þekktu
þær ekki þegar fram liöu stund-
ir. Þær voru svo breyttar i með-
förum manna milli.
I vetur voru i verbúðum
kringum landið allmergjaöar
sögur og fluttar af mikilli list.
Þaö voru landsmálin, hagfræðin
1979
arhrygningunni. Megin hluti
vertiöarafla togbátanna I Vest-
mannaeyjum og viðar var ýsa.
Auk þess var verulegur hluti
afla netabáta stórýsa.
Þorskur og síld
Þorskstofiiinn má vernda meö
friöuöum svæöum á hrygning-
HVERNIG
VERDUR
STJÓRNAÐ?
Svo viröist nú flestum sem
rflcisstjórnin hafiekkisvo traust
tök á efnahagsmálum sem hún
vildi og flestir telja þurfa. Ekki
næst samkomulag um að fresta
grunnkaupshækkunum. Ekki
næstheldursamkomulagum aö
slita hin sjálfvirku visitöluáhrif
til hækkunar. Enn blasir þaö við
augum aö áfram veröi haldið
meö veröhækkanir, kaup-
hækkanir og gengisfall.
Verðbólgan heldur velli. Hún
blómstrar.
Menn geta leyft sér að deila
um orsök og afleiöingu. Við höf-
um heyrt sagt að kauphækkanir
séu bara afleiðing, háir vextir
sömuleiðis aö þvi ógleymdu aö
allar gengislækkanir eru bara
afleiðing þess sem á undan fór.
Sannleikurinn er sá aö þar
sem skrúfugangurinn er lög-
bundinn veröur sérhver afleið-
ing orsök nýrrar sveiflu, og þaö
gildir jafnt um verölag, kaup-
gjald og gengi. Þaö er heimska
aö mótmæla þvi.
Skriðan að falla
Kosningar voru unnar undir
kjöroröinu: Samninga i gildi.
Þvi fylgir óskert, hlutfallsleg
visitöluhækkuná öll laun. Svo er
svariö og sárt viö lagt aö gera
ekkert i launamálum umfram
þaö sem stéttafélög fallist á og
geri se'f aö góöu. Þaö viröist
næsta takmarkað I reynd.
Yfirmenn á farskipum eru i
verkfalli. Undirmenn þeirra
fylgja i slóðina meö sinar kröf-
ur. Mjólkurfræöingar hafa boö-
aö verkfall. Flugvirkjar búa sig
undir verkfall. Ganga má aö þvi
gefnu aö fleiri komi á eftir.
Stefnt er aö almennri kaup-
hækkun. Almenningur segir að
siöferöilegur réttur til meiri
tekna sé ekki bundinn viö flug-
menn eina, enda þótt þeirra
hækkun væri öll i þvi að hafa
samninga I gildi.
i,,,— 1 '
HALLDÓR
KRISTJÁNSSON
Sú rflcisstjórn sem mynduö er
til aö hafa farsæla stjórn á efna-
hagsmálum getur auövitaö ekki
setiö viö öll þessi ósköp.
Stéttafélögin eru búin aö sjá
fyrirþvi. Nú erspurningin hvort
stjórnin eigi nokkra möguleika
aöra en aö biðjast lausnar.
Hér skal ekkert rætt um þaö
hvaðbiði þjóöarinnar ef stjórnin
fer frá. Sjálfsagt kosningar,
stjórnleysi meöan á þvi striöi
stendur, stjórnarkreppa aö
kosningum loknum. Sleppum
þvi aö sinni.
Launaráð stéttarfélag-
anna
Þess mun veröa skammt aö
blöa aö stjórnin svari fyrir sig
meö einhver jum hætti. Hér skal
engu spáö um þau svör. Hins
vegar skal nú bent á þaö sem
mér sýnist aö sé nánast eina úr-
ræöi sem gagn er aö.
St jórnarflokkarnir geta
samþykkt lög um þaö aö öllum
verkföllum sér frestað um sinn.
Jafiiframt mætti fresta visi-
töluhækkunum aö meira eöa
minna leyti ef svo sýndist. Þessi
frestun skal aöeins gilda meöan
launþegasamtökin sjálf eru aö
koma sét saman um launakjör i
landinu. Þau skulu þegar i staö
setja menn tfl aö ákveöa öll
launakjör meö þjóöinni Þvi
verki má ljúka svo fljótt sem
vill, en verkföllum og öllum
breytingum erfrestaö á meöan.
Þegar stéttarfélögin eða launa-
ráö þeirra hafa þannig ákveöiö
launin i einu lagi fyrir alla skal
þaö gilda ákveöinn tfma, — 1
eöa 2 ár tfl dæmis.
Þetta tryggir vinnufrið. Best
er aö tala varlega um rettlæti,
en þar finnstnú sumum aöekki
sé mikið aö missa.
Meö þessu er vald stéttafél-
aga viöurkennt. Ef menn vilja
mega þeir oröa þetta svo aö
þeim sé fengiö vald. Þó munu
sumir telja aö þau hafi valdiö nú
þegar En meö þessu er þeim
fengin ábyrgöin. Meö þessu' er
þaö gert óvéfengjanlegt og
augljóst aö vald og ábyrgö f ylg-
ist aö.
Kannski þarf nokkrar hliöar-
ráðstafanir svo sem aö setja
stéttarfélög yfir útgerö, fiskiöju
o.s.frv. aö ekki sé nú talaö um
verslunina.
Launaráð stéttarfélaganna
yröi auövitaö aö hafa skoöun um
launahlutfall i landinu. Þaö yröi
lika aö meta hverju sinni hver
grundvöllur sé fyrir launakjör-
um. Allt yröi þetta aö vera undir
stööugri endurskoöun. En þetta
væri tilraun i þá átt aö taka
skynsamlega á málum og skipa
þeim aö siðaðra manna hætti.
Hiö vinnandi fólk fær aö verö-
legga vinnu sina. Launþega-
samtökin sýna einhug sinn
og stéttarþroska i verki.
Alþýöuvöldin veröa veruleiki.