Fréttablaðið - 27.11.2006, Blaðsíða 22

Me
nn
task
ólin
n í
K
ópa
vog
i
Innritun fyrir vorönn 2007 stendur
yfir á allar brautir skólans.
Nánari upplýsingar á www.mk.is
eða á skrifstofu skólans í síma
594 4000.
Skólameistari
Menntaskólinn
í Kópavogi
FA
B
R
IK
A
N
www.mk.is
Stóra málverkafölsunarmálið er merkilegt um margt. Ekki
aðeins er það eitt dýrasta og
lengsta mál íslenskrar réttarsögu
heldur segir það sína sögu um ald-
arfar á Íslandi. Þrátt fyrir allt tal
um hátt menntunarstig hér á landi
og þannig vísað til meintrar víð-
sýni Íslendinga glittir furðu fljótt
í heykvíslar og kyndla ef mönnum
býður svo við að horfa. Lands-
menn eru furðu fljótir að dæma
þrátt fyrir fárveikar forsendur.
Á sínum tíma dæmdist á mig að
fjalla fyrir Fréttablaðið um föls-
unarmálið sem þá var rekið fyrir
Héraðsdómi Reykjavíkur sem
þingfest var 16. janúar árið 2003.
Sem var mér ljúft og skylt enda
ætíð haft mikinn áhuga á myndlist
og las listasögu í þrjú ár við HÍ.
Ég, líkt og margir aðrir, tók mið af
því sem birst hafði í ýmsum fjöl-
miðlum. Og taldi nánast formsat-
riði að sjá þessa hrappa, Pétur Þór
Gunnarsson og Jónas Freydal,
festa upp í næsta tré af röskum
réttvísinnar mönnum – þeim Jóni
H. B. Snorrasyni saksóknara og
Arnari Jenssyni lögregluforingja.
Hins vegar varð mér það ljóst
smám saman, þar sem ég mætti
vikum saman samviskusamlega
niður í sal 101, til að fylgjast með
málarekstri og vitnaleiðslum, að
það var alls ekki eins klippt og
skorið ætla hefði mátt. Það var
reyndar í henglum og verjendurn-
ir höfðu úr nægu að moða. Svo
virtist sem hlaupið hafi verið til af
ákæruvaldinu og sett fram ákæra
af undirlagi helsta kærandans,
Ólafs Inga Jónssonar forvarðar,
og síðan miðaðist rannsóknin við
að sanna þá kæru. En horft fram
hjá öllu því sem leitt gæti til sýknu
sakborninga. Réttarhöldin snerust
enda ekki um aðalefni ákærunnar,
að sakborningar hefðu falsað og
selt verk, heldur það hvort þau
fjölmörgu verk sem voru til með-
ferðar væru yfirhöfuð fölsuð eða
ekki! Eitt af öðru týndu verkin
sem þóttu tæk sem fölsuð tölunni
og svo fór að sakborningar fengu
skilorðsbundinn dóm fyrir að hafa
selt fimm verk og mátt vita að þau
væru fölsuð. Af 102 verkum sem
voru í upphafi máls. Reyndar tal-
aði helsti kærandinn um að 900
fölsuð verk væru í umferð en
Arnar Jensson, sem sneri við
öllum steinum í bókahaldi Péturs
Þórs, fann aldrei millj-
ónirnar sem ætla hefði
mátt að falsarinn mikli
hefði haft upp úr krafs-
inu við sína vafasömu
iðju. Ekki var svo mikið
sem eitt sönnunargagn í
málinu þess efnis að þeir
hefðu falsað svo mikið
sem eitt verk eða eina
undirskrift sjálfir. Svo
mjög fékk hinn „vægi“
dómur, sem féll í júlí
2003, á ýmsa að talað var
um hneyksli. Samtök
íslenskra myndlistar-
manna mótmæltu dómn-
um! Og hvöttu Jón H. B. til að
áfrýja. Öllum til furðu, nema
kannski þeim sem lesið höfðu um
málið í Fréttablaðinu, voru það
hins vegar sakborningarnir sem
áfrýjuðu málinu.
Makalaus atvik áttu sér stað í
réttarsal. Sérfræðingar ákæru-
valdsins reyndust tengjast málinu
á ýmsa lund á fyrri stigum. Má þar
nefna listfræðinginn Kristínu
Guðnadóttur og forvörðinn Viktor
Smára Sæmundsson. Flest vitnin
sem leidd voru fyrir réttinn voru
greinilega ekki í nokkrum vafa
um sekt sakborninga. Og komin
þangað til að taka þátt í að refsa
ódámum. Til dæmis kom sonur
Svavars Guðnasonar til að vitna
um að verk eftir faðir hans væru
fölsuð. Hann fletti í gegnum stafla
„Svavars-verka“ og úrskurði þau
eitt af öðru fölsuð. En sækjandi
hafði ekki gætt að sér því eitt verk
eftir Svavar óumdeilanlega hafði
óvart slæðst með í bunkann. Og
var af syninum umsvifalaust dæmt
falsað. Allt var þetta á eina lund.
Þegar svo málinu var hent út úr
Hæstarétti kvað svo rammt að fyr-
irframdómum að það hrökk upp úr
löglærðum menntamálaráðherra í
sjónvarpsviðtali eitthvað á þá leið
að ljóst væri að þessir menn fengju
ekki að höndla með listaverk eftir-
leiðis. Þó sýknaðir væru.
Nýverið tók ég viðtal við Pétur
Þór og í kjölfarið poppar enn upp
þetta þráláta viðhorf fyrirfram-
dæmenda. Menn vilja ekki una
niðurstöðunni. Og er það sjónar-
mið furðulega algengt en hollast
er mönnum að sætta sig við að
þeir höfðu einfaldlega á röngu að
standa. Kannski voru það aðrir en
Pétur og Jónas sem bera á því
ábyrgð að málverkamarkaðurinn
fór í niðursveiflu í kjölfar þess að
málið kom upp. Í viðtalinu við
Pétur kom meðal annars fram að
nú er gríðarlegt
framboð íslenskra
verka í Danmörku.
Sem þótti röksemd
fyrir því þá, við
upphaf málverka-
fölsunarmálsins,
að fiskur lægi
undir steini.
Í grein sem list-
munasalinn
Jóhann Ágúst
Hansen skrifar og
birtist í Frétta-
blaðinu 17. nóvem-
ber kallar hann
viðtalið „auglýs-
ingakynningu“ og í niðurlagi
veigrar hann sér ekki við því að
vega harkalega að starfsheiðri
mínum. Þannig að varla verður
við unað:
„Menn ættu að hafa það í huga
í framtíðinni að Pétur og Jónas
voru sýknaðir í seinna fölsunar-
málinu af tæknilegum ástæðum
og finnst mörgum að eiginleg nið-
urstaða hafi aldrei komið fram,
hvort um falsanir hafi verið að
ræða. Blaðamenn verða einnig að
sýna þá ábyrgð að fjalla um málið
á hlutlausan hátt og ekki sleppa
þeim atriðum sem þeim finnst
ekki henta sínum málstað.“
Vert er að benda á algenga rök-
villu í því sem þarna kemur fram.
Að málinu hafi verið hent út úr
Hæstarétti vegna þess að sér-
fræðingar ákæruvaldsins þóttu
ekki í lagi þýðir ekki að restin af
málatilbúnaðinum hafi að öðru
leyti verið skotheldur. Því fer
reyndar fjarri.
Ég varð fljótlega var við, eftir
að fréttir mínar af málinu fóru að
birtast, dylgjur þess efnis að
skrifin hlytu að vera á annarleg-
um forsendum. Svo vanir voru
menn einstefnu í fréttaflutningi.
Eitt og annað var reynt til að
tengja mig við sakborninga en
menn höfðu ekki erindi sem erf-
iði. Enda kom ég að þessu máli
algerlega kaldur, hafði hvorki
heyrt né séð sakborninga og fjall-
aði um það samkvæmt bestu sam-
visku. Dómarnir sem féllu eru
eiginlega því til staðfestingar að
skrifin voru í lagi. Og ég hlýt sem
blaðamaður að gera alvarlegar
athugsemdir við málflutning á
borð við þennan þar sem talað er
um að eitthvað henti ekki mínum
„málstað“. Hvaða málstaður ætti
það að vera?
Höfundur er blaðamaður.
Um meinta annarlega hagsmuni Léttvínsbann
hinna siðmenn-
ingarlausu
SÁÁ er einn af hornsteinum
íslenzks samfélags.
Því áfengissýki er
einn skæðasti sjúk-
dómur manna og í
áratugi hafa samtök-
in bjargað þúsundum
úr klóm hans. En
færa má rök fyrir því
að ofstopafull afstaða
sumra Íslendinga til
áfengis í gegnum tíðina hafi
gert illt verra í baráttunni við
áfengisdrauginn.
Fjórtán alþingimenn, með
Guðlaug Þór Þórðarsson í broddi
fylkingar, lögðu 10. nóvember í
fyrra fram frumvarp til breyt-
inga á einkasölu ríkisins á létt-
víni og bjór. Tillaga þessara
heimsborgaralega þenkjandi
stjórnmálamanna er sú að aðrir
en ríkið geti tekið að sér sölu á
léttvíni og bjór og að hægt verði
að nálgast þessa vöru í verzlun-
um einkaaðila.
Fáar þjóðir eru jafn forpok-
aðar og Íslendingar á sviði
áfengismála. Lengi vel treystu
sumir alþingismenn ekki þjóð-
inni til að drekka vægasta form
áfengra drykkja – bjór. Og bjór
var bannvara eins og eiturlyf.
En í staðinn hefur engum verið
treyst til að selja þessa vöru
hingað til nema embættismönn-
um ríkisins ásamt her starfs-
manna á launum hjá fjármála-
ráðuneytinu!
Það er orðið svo löngu tíma-
bært að hrófla við stalínízkri
einokun hinnar grímuklæddu
Vínbúðar, eða Áfengis og tób-
aksverzlunar ríkisins, til bjór –
og léttvínssölu að ég vil hvetja
hugsandi fólk á Alþingi að veita
þessari lífsstíls – og frelsishug-
mynd brautargengi. Það er í
raun skammarlegt að þetta
sjálfsagða litla frelsisspor hafi
ekki löngu verið stigið.
Sumir stjórnmálamenn
treysta fólkinu í landinu til að
kjósa sjálfan sig á þing. En svo
þegar þeir eru komnir á þing
fara þeir að meðhöndla þetta
sama fullorðna fólk eins og börn
eða skríl. Bann við sölu á létt-
víni og bjór annars staðar en á
vegum ríkisins er því eins og
angi af þeirri seindrepandi
plágu á Alþingi Íslendinga að
koma fram við fullorðið fólk
eins og óvita. Fjórtánmenning-
arnir vilja með frumvarpi sínu
hvetja aðra alþingismenn til að
koma fram við Íslendinga eins
og fullorðið og siðmenntað fólk.
Ef sú hugmynd sem felzt í
frumvarpi fjórtánmenninganna
fæst samþykkt verður það fljót-
lega talið jafn forneskjulegt og
forpokað að líta til baka til
einkasölu ríkisbáknsins á léttu
áfengi og þeirra
tíma þegar opnun-
artími verzlana
var ekki frjáls,
Ríkisútvarpið ein-
okaði öldur ljós-
vakans og bjór
var bannaður.
Enda finnst flest-
um Íslendingum í
dag ef til vill jafn
fáránlegt að
banna bjór og að
banna bækur. Það
er orðið beinlínis
móðgandi og nið-
urlægjandi að bjóða upplýstum
og siðmenntuðum Íslendingum
upp á að kaupa þessa sjálfsögðu
nútímavöru í einhverjum ríkis-
búðum.
Hver vill ekki sjá beztu vín-
sérfræðinga og matgæðinga
landsins opna sérverzlanir með
sérstök léttvín og sælkerabjór
eins og hefð er fyrir í flestum
löndum Evrópu? Vínmenning er
hluti af fjölbreyttri flóru menn-
ingarlegra lífsgæða eins og
matarmenning, myndlist, arki-
tektúr, tónlist, tízka, leikhús og
bækur. Hinir óþroskuðu og sið-
menningarlausu eiga vafalaust
erfitt með að skilja slík sjónar-
mið en heimsborgarar landsins
eiga ekki að gefast upp fyrir
þeim heldur reyna að útskýra
þessi einföldu sannindi fyrir
þeim í rólegheitum. Og til að
kallast alvöru menningarríki
þarf Ísland einfaldlega að kosta
því til sem þarf. Þessi einokun
hefur stuðlað að siðmenningar-
leysi og gert Ísland að fábreytt-
ara og leiðinlegra landi en það
þyrfti að vera.
Til eru þeir sem vilja banna
öllum allt afþví tvö prósent fólks
gæti valdið sjálfu sér skaða ef
það væri leyft. Útskýra má fyrir
þessu lata og hugmyndasnauða
fólki að þótt bönn séu einföld og
fljótleg lausn á blæbrigðaríkum
úrlausnarefnum mannlífsins
gera þau oft meiri skaða en
gagn. Það eru óteljandi hlutar
tilverunnar sem læra þarf að
umgangast með gætni. Áfengi
er einn þeirra. Íslendingar þurfa
einfaldlega að læra að lifa með
gæðum þessa heims á siðmennt-
aðan máta. Og það verður ekki
gert með taugaveikluðum áfeng-
isbönnum í tengslum við væg-
ustu og siðmenntuðustu form
áfengra drykkja. Þar sem traust
elur af sér traust vil ég hvetja
alla vel gefna alþingismenn til
að styðja þá hugmynd sem felzt
í frumvarpi fjórtánmenning-
anna. Þroskuð, frjálslynd og
ábyrg afstaða til léttvíns og
bjórs gæti jafnvel með tímanum
minnkað skaðlegustu notkun
áfengis og létt róðurinn í ómet-
anlegu starfi S.Á.Á.
Höfundur er kvikmyndagerðar-
maður
Upplýsingar,
viðburðir,
afþreying og fréttir