Tíminn - 13.10.1979, Blaðsíða 8

8
Laugardagur 13. október 1979
Tímamótasaga
Elías Mar.
Vögguvísa.
Brot úr ævintýri.
Iöunn.
Vögguvfsa kemur hér i skóla-
útgáfu og hefur Eysteinn Þor-
valdsson annast útgáfuna og
skrifaö formdla.
Vögguvisa er saga frá fyrstu
árum hernáms og striðsgróöa.
Hún gerist á þeim timamötum
er ár kreppu og almennrar fá-
tæktar voru aö baki og margvis-
legir gróðavegir opnuöust.
Þetta er sögubrot af lífsreynslu
unglings i Reykjavik og sú lifs-
reynsla er heldur óglæsileg og
myndu flestirmælaað hún segði
frá slæmum félagsskap, glap-
stigum sem opnast á gróöatim-
um.
Sumir munu vilja setja spill-
ingu þá, sem hér segir frá i
samband viöhernámiö. Þó mun
það sannast sagna að öll hin
dýpri rök sögunnar séu óháö
hersetu en vitanlega gætir þar
mjög framandi og óþjóölegra
strauma, sem að sjálfsögöu ber-
ast meö erlendum her þegar
honum er til að dreifa, þó aö
þeir finni sér þess utan ýmsa
farvegi.
Sagan er kölluö brot úr ævin-
týri, enda tekur hún ekki vfir
nema fáa daga úr sögu ungl-
ingsins. Menn geta hugsað sér
framhaldiö á ýmsa vegu. Svo er
það lika oftast i veruleikanum,
þó aö það sé harla misjafnt
hvernig við metum líkurnar.
Björn Sveinsson stendur á þeim
vegamótum aö framtíö hans er
óráöin og alls ekki gott að sjá
hvaö er liklegast. Einmitt þess
vegna finnur lesandinn hve
mikið er i húfi — hvllik örlaga-
glima hér er háð, allt gæti
bjargast en lika glatast.
Vögguvi'sa er á sinn hátt saga
um tlmamöt. Margt af þvi sem
hún segir frá er veruleiki á lið-
andi stund og hefur sin áhrif.
Rániö er réttlætt meö þvi aö
eigandinn „Karlandskotinn”
eigi fyrir þessu. Hann eigi nóg
eftir og sé ekki svo vel aö sinu
kominn, enda steli hann öðru
eins sjálfur. Tilfinningin fyrir
þvi að skiptin séu ekki réttlát
veröur gerö aö röksemd fyrir
ráni. Útgefandinn heföi mátt
vekja athygli lesenda á þvi, svo
örlagarikt sem það er i reynd.
Fyrst og fremst er þetta saga
um ungling á vegamótum og ég
held hún sé vel til fallin að glæða
ábyrgöartilfinningu og vekja til
alvöru. Hún er fyrst og fremst
saga um mannleg vandamál.
Þvi mun hún alls vegna sóma
sér vel i skólaútgáfu.
H.KR.
Elfas Mar.
Þarna standa þau Poul Jensen bóndi og rellan i garöinum á 12 m
hárri súlu.
A fyrstu áratugum aldarinnar
voru þær kallaöar „appelsinur”
stúlkurnar, er dvöidu sem nem-
endur i Askov lýðháskóla, en þá
var Appel skólastjóri þar og
kópur kvenna hafði vistir i sömu
byggingu og skólastjóri.
Appel var eölisfræðingur að
menntun og lagöi stund á rann-
sóknir varðandi vindmyllur og
nýtingu þeirra, fyrst og fremst
til þess aö mala korn. Um skeiö
voru vindmyllur algengar
viöast um sveitir Danmerkur og
þær nýttar i nefndum tilgangi
fyrst og fremst. Danjkt oröatil-
tæki sagöi m.a.: A Langalandi
eru 13 möller og 13 böller, en
„böller” eru ending bæjanafna
þó að Bölle sem sjálfstætt orö
þýöi ofbeldismaöur eöa bulla á
islenskri tungu. En þetta var nú
bara upphaf aö umtalsveröu
tæknilegu fyrirbæri.
Gisli Kristjánsson
Þarer hiti og ljós
framleitt með
rellu í garðinum
Fjölskyldan notar 19.000 kilóvattstundir
á ári en rellan framleiðir 28.000 kilóvött
A okkar tæknivæöingaröld og
orkusparnaðartimum er mikiö
rætt um orkumál framtiöar-
innar, ekki bara hér á landi
heldur og meðal annarra þjóöa.
Vindmylluöld Dana var i
öldudal um skeið en er nú aftur i
umtalsveröri þróun meö millj-
onir danskra króna árlega af
rikisfé til rannsókna og tilrauna
með vindrellur sem orkugjafa.
Þar er veruleg þróun á ferö og
vissar geröir vindmylla viöur-
kenndar sem lánahæfar.
Miklar umræður og jafnvel
deilur eru um raungildi þessa
orkuejafa þar I landi, en meö ört
hækkandi oliuverði eflist
„hagur strympu” á þessu sviði.
Hér skal svo stuttlega sagt frá
athöfnum dansks bónda, sem
reist hefur vindrellu til þess aö
fá orku handa heimilinu. Hann
heitir Poul Jensen og sú gerö
rellu, sem hann notar, hefur
hlotiö viöurkenningu og nefnist
„Lasby-mölien”.
Þaö er um þaö bil halft ár
siöan myllan var tekin i notkun
og auövitaö er þaö háö veöri og
vindum hve stöðugt hún fram-
leiðir raforku. Af hálfs árs
reynslunni má reikna að árs-
framleiöslan muni nema um
28.000 kwt, en þá má stöngin, er
ber relluna, ekki brotn a né
rellan ofkeyrast og ofhitna, en
þau fyrirbæri hafa veriö til-
tölulega algeng á vindrellu-
timum liöinna ára. Auövitaö
snýst rellan ekki I logni,
ákveöinn minnsta gust þarf til
aö hún fari i gang, og hins vegar
veröur aö setja bremsu á til
þess aö snúningshraöinn verði
ekki of mikill i roki og veöur-
ofsa, en aöferöir til hins siðar-
nefnda eru fundnar.
A 12 m hárri stöng er rellu-
búnaöi komið fyrir en sjálf
rellan hefur hringfara, sem er
10 m að þvermáli.
Rafallinn, sem rellan knýr,
getur framleitt 11 kilówött og
hún gengur á vindhraða frá 3 —
20 sekúndumetrum, en viö þaö
hámark_siöðvast hún sjálfkrafa,
svo aö henni veröi ekki misboöiö
né stönginni, sem hún er fest á.
Jensen bóndi tjáir aö fyrir-
tækiö hafi kostaö 70.000 danskar
krónur en meö núverandi gengi
eru þaö rúmlega 5 milljónir
islenskar krónur. Meö
núverandi verölagi mundi hún
kosta hátt á sjöundu milljón
Islenskar eftir mati bónda. En
hún getur framleitt orku til
heimilisþarfa fyrir um hálfa
milljón islenskra króna á ári,
segir hann.
Þessi gerö er ný og vonandi
uppfyllir hún allar tæknilegar
styrkleikakröfur, þá borgar
þetta sig, bætir hann við.
Gisli Kristjánsson
Lákvagn með tengivagni
Eftir að Reynir
Hugason, Vilmundur
Gylfason og Kristján
Pétursson, tollvörður
byrjuðu að stjórna
landinu fyrir alvöru,
höfum við wðið að
kyngja ýmsu. Sumu
bragðvondu, en lika
góðgæti, og þótt sum
meðul þeirra hafi ekki
verkað vel á kerfið
hafa sum reynst ágæt-
lega, einkum á gömlu
flokkana, sem nú virð-
ast ekki aðeins hræddir
við kjósendur, heldur
eru beinlinis skelfingin
uppmáluð.
Ný orö og nýjar hugsanir hafa
oröiö til i pólitikinni, en þaö
veröur aö játa, að maöur skilur
þær ekki allar.
Ný orð nýir menn
Aö visu er nýja fólkiö i' pólitik-
inni dálitiöð reynslulaust, eink-
um i alvarlegri málum. Til
dæmis verölagningu búvara,
togarakaupum og til þingrofs
kunna þeir litiö, en meiningin er
sjálfsagt góö, þeir vilja nýtt
kerfi.
Samt hefur vinstri stjórn átt
öröugt uppdráttar.
Mörgum fannst t.d. athyglis-
vert, þegar Svavar Gestsson,
viöskiptaráöherra benti á þaö i
Þjóöviljanum, aö sósialistar
yröuaö geta unniö aö praktisk-
um málum, og ættu aö sinna
þeim, en væru ekki aöeins ráö-
herrar til þess aö hlýöa kalli
miönefndarinnar, sem er ein-
hvers konar bænafélag sem
stendur fyrir göngum.
Sósialistar yröu aö sýna aö
þeir gætu sinnt praktiskum
málum, væru færir um aö vinna
öll störf viö rekstur og útgerð
þjóðarskútunnar, en þaö þýöir I
raun og veru þaö aö menn verða
aö einbeita sér aö veröbólgu og
útgerö, iönaöi, landbúnaöi og
öllu mögulegu. Miklar hugs jónir
veröa aö biöa betri tima.
Segja má aö þetta hafi þó
gengiö allt á afturfótunum,
a.m.k. hvaö hag heimilanna
viðviliur. Rússar helltu oliu á
veröbólgubáliö, lika benslni og
öörum Rotterdamvörum.
Þannig magnaöist veröbólgu-
bálið, og þótt svo hafi fariö, þá
er ekki þar meö sagt aö vinstri
flokkarnir geti ekki stjórnaö
landinu jafn illa og hver annar
Alþýðubandalagið
-og”
Viö, fólkiö i landinu, fáum aö
visu aldrei nákvæmar fréttir af
þvisemeraögerastihinu raun-
verulega stjórnartafli.Fáum
aöallega afturgálgafréttir úr
siödegisblööunum, og svo eru
það flokksblööin og sjónvarpiö.
Samt hefur maöur tekiö ef tir þvi
aö nýr tónn viröist vera aö kom-
ast 1 hina pólitlsku umræðu.
Nú eiga kjósendur t.d. allt I
einu aö fara aö ráöa fram úr
málum, eöa aö stjórna landinu,
þaö er aö segja sá hluti hennar,
sem hefur kosningarétt, og
sumir eru jafnvel orönir svo
miklir framúrstefnumenn, aö
þeir vilja láta alla þjóöina kjósa
þingiö og kalla þaö kjördæma-
máliö, hvaö sem þaö á nú að
þýöa. Þannig skjóta ný orö og
nýjar hugmyndir upp kollinum,
og viö heyrum orö eins og þing-
rof, möppudýr, nýjar kosn-
ingar. Samningana i gildi, ls-
land úr Nató, herinn burt. Þetta
skilur maöur allt, en þó er eitt
orö, sem undirritaöur skilur
ekki til fulls,en þaö ersmáorðiö
,,og”, og viröist þaö þó auð-
skildasta oröiö i landinu, aö
minnsta kosti miöaö viö lengd.
Ég hef tekiö eftir, aö t.d. Al-
þýöubandalagsforingjarnir
nefna nú aldrei flokk sinn án
þess aö bæta við oröinu „og”.
Þeir segja ekki Alþýöubanda-
lagið, heldur Alþýöubandalagiö
„og” verkalýöshreyfingin, eöa
Alþýöubandalagiö „og” laun-
þegasamtökin i landinu, og
maöur spyr, er þetta skip búiö
aö setja út báta, er þaö aö
sökkva? Eöa hvers konar „og”
er þetta si og æ þegar Alþýðu-
bandalagsmenn nefna flokk
sinn? Alþýöubandalagiö á ekki
verkalýöshreyfinguna. Til
dæmis er Björn Jónsson forseti
ASt þingmaöur i Alþýöuflokkn-
um. Allir stjórnmálaflokkar
landsins tengjast launþegasam-
tökunum, en enginn þeirra
notar samt oröið „og”.
Hefur kannski eitthvaö nýtt
skeö? Viö hvern er átt?
Þjóöviljinn segir okkur aö
Sóknarkonur séu meö blá læri
og æöahnúta og geti þvi ekki
búist viö ástarlifi. Varla á oröiö
„og” þvi viö um þær. Ragnar
Arnalds er nýbúinn aö setja lög-
regluna fyir Grindavlkurskóla.
Jónas
Guðmundsson:
Varla á þetta þvi viö um samtök
barnakennaranna. Kanski er
það lögreglan, sem þeir eiga
viö? Eöa þa flugmenn, en um-
ræddur ráöherra tók aö sér aö
breyta öllu flugi i landinu út af
tveim flugmönnum á meðan
Kristinn Finnbogason var aö
koma Sóknarkonum og mönn-
um sem bera töskur og þung
stykki i vinnu annaö. En þrátt
fyrir þetta, notar Ragnar
Arnalds oröiö „og” nú manna
Framhald á bls. 19