Tíminn - 13.01.1980, Blaðsíða 10

10
Sunnudagurinn 13. janúar 1980.

Dr. Þór Jakobsson:
tina til úr þeim ritgeröum og
skýrslum Friöarrannsókna-
stofnunarinnar, sem ég hef til
lestrar.
Þess skal getiö, aö upplýsing-
arnar eruyfirleittfrátimabilinu
1947-1972. í löndunum 58 búa
80% mannkynsins, en i athugun-
ina vantaði enn Afriku og Aust-
urlönd nær aö undanteknu
Israel. Ýjmislegt hefur á dagana
drifið siðasta áratuginn, sem
færamundisum löndin eitthvaö
upp eöa niöur i lokaeinkunn
sinni, en engar stökkbreytingar
i röðlandanna eiga sér þó staö á
svo stuttum tima aö sögn fræði-
mannanna.
Þeim Alcock lék forvitni á aö
vita, hvort staða þjóöa i' mann-
gæzkustiganum, ef svo mætti
segja, færi eftir heföbundinni
meginflokkun þjóðskipulaga i
kapitalisk eöa sósialisk riki
annars vegar og einræöis — eöa
lýðræðisriki hins vegar. Útkom-
an var sú, aö
sósial-demókratisk lönd, en Is-
land var þar með talið, stóöu
framar rilcjum, sem bjuggu
annaðhvort við kapitalisma eöa
einræöi (eða hvorttveggja).
Efsta þrepið
Eins og áöur var imprað á
gerðu dr. Alcock og félagar at-
hugun á innanlandsmálum ann-
ars vegar og millilandasam-
skiptum þjóðarinnar hins veg-
ar. Island var i ööru sæti i þvi
fyrrnefnda, en þriöja sæti i
utanrikismálum. Að lokum var
gerður allsherjarsamanburöur
þar, sem afstaða innanlands og
utan var tekin meö i útreikning-
ana samtimis. Reyndist sem
fyrr segir gamla Frón hlut-
skarpast og öörum til fyrir-
myndar i mannkærleikanum,
þegnar frjálsir og jafnir.
Kannski heföi fyrirmyndar-
þjóðin gaman af aö vita, hverjir
gætu af henni lært og þyl ég héé
löndin i þeirri röð, sem þau
komu,þau beztu fyrst: Island,
Sviþjóö, Finnland, Sviss, Aust-
urriki, Irland (lýðveldiö)
Kanada, Noregur, Danmörk®
Mexikó, / Japan. Sri Lanka
(Ceylon), V-Þýskaland, Filipps-
eyjar, Júgóslavia / Lúxemborg,
Malaysia, Jamaica, Nýja Sjá-
land, Costa Rica / Burma, Hol-
land, Venezuela, Chile,
Úrúguay / Kolombia, Belgia,
Rúmenia, Perú, E1 Salvador /
Argentina, Astralia, Pólland,
Kina, Ungverjaland / Bretland,
Indónesia, Tékkóslóvakia, Búl-
garia, Bandarikin / Tyrkland,
Israel, Grikkland, Brasilia,
Itali'a / Ecuador, Frakkland,
Hondúras, Panama, Indland /.
Portúgal, Sovétrikin, Bolivia,
Albania, Dóminikanska Lýö-
veldiö / Paraguay, Spánn, Suö-
ur-Afrika. Vafalaust yröu all-
miklarbreytingar á stööu Chile,
Spánar, Portúgal og Frakk-
lands vegna stórviöburöa i
löndunum siðan 1972.
Ekki er gott að vita, tivaö
hvarflaö hefur að lesendum
meöan þeir renndu augum yfir
ofanskráðan lista með Island i
Frelsi og jafnrétti
Þegar fundum okkar Alcocks
hafði fyrst boriö saman, hafði
lyfztá honum brúnin við tiöind-
in um, að ég væri íslendingur.
Sagðihannmér á þeim skamma
tima, sem þá var aflögu, frá Ég vildi óska þess aö viöheföum ekki lent i fyrsta sætinu.
M
Dr. Þór Jakobsson
og menntamála svo sem meöal-
æfi þegnanna, læknafjöldi,
sjúkrahúsmál, barnadauöi,
skólamál, listir og æðri mennt-
un, og margt fleira i þeim dúr.
Tekjumunur innan lands var
kannaður og ennfremur laun
miöuð við þjöðartekjur. Enn
aðrir atriðaflokkar upplýstu um
öryggismál og löggæzlu í lönd-
unum, herafla og alvarlegar
millrikjadeilur. Valdatilhneig-
ing rikja i efnahagsmálum var
metin eftir margskyns gögnum,
en einnig áhugi og viðleitni til
eflingar samstarfi þjóöa á milli.
Upplýsingar um prentfrelsi og
málfrelsi almennt voru ,,mat-
aöar i' tölvuna” og fleira mætti
Paradísareyjan
ísland
Ég sel það ekki dýrar en ég
kevpti. En þarna stóð þaö svart
á hvitu, svo að ekki var um að
villast: Islendingar voru efstir á
blaði, dæmdir fremstir eða öllu
heldur beztir allra þjóða, dúxinn
i bekknum. Var þá vaxtar-
broddur mannkynsins þrátt fyr-
ir allt á tslandi eins og Helgi
Pjeturss vildi vera láta?! Ég
hét þvi með sjálfum mér að
gleöja landa mina með þvi að
flytja þeim þessi tiöindi við
tækifæri.
Friðarrannsóknir
Ég hafði kunnað vel notalegri
hitabylgjunni undanfarið, en
samt sem áður fannst mér sið-
degisgolan af vatninu svalandi
tilbreyting. Sól skein i heiði og
borgarbúar höfðu bersýnilega
ekki beðið boðanna eftir svita-
kóf vinnuvikunnar. Úti fyrir
höfninni mátti sjá friðan flota
báta sigla þöndum seglum út á
vatnið. Það grillir i einn úti við
sjóndeildarhringinn nú þegar.
Stæðilegur hlynurinn hér á
bakkanum laðar til sin fuglana
og sprettharðir Ikornar þeytast
um á greinum hans. Þetta er
gróðursæll garður og litskrúð-
ugur, en fundvi'sar vespurnar
láta þó glepjast, hvarfla frá
angan blómanna og hringsóla
suðandi yfir köldum bjórnum á
boröinu.
Gestgjafi okkar hjónanna er
dr. Norman Alcock, eðlisfræö-
ingur að mennt, en þekktastur
fyrir ævistarf sitt á sviði rann-
sókna á orsökum millirikja-
deilna og styrjalda. Dr. Alcock
er forstjóri stofnunar, sem kall-
ast „Canadian Peace Research
Institute” eða Kanadiska Friö-
arrannsóknastofnunin, sem er
staðsett i einni útborga Toronto
i Ontario. Ég hef nú látið veröa
af þvi' að sækja dr. Alcock heim,
en við höfðum upphaflega hitzt
á fundi i alþjóðlegum samtökum
um eflingu alþjóðahyggju og
bættrar sambúöar i heiminum.
Allviða um heim, bæði viö há-
skóla og sérstofnanir, kanna
fræðimenn hugmyndir um
haganlegt fyrirkomulag á sam-
skiptum þjóða næstu áratugi og
iafnvel aldir. Hugmyndir þess-
,.r um mannfélagið eru ólikar
sin á milli og mæla með mis-
miklum breytingum á núver-
andi skipan. Þeir, sem lengst
ganga, vilja eina miöstjórn
veigameiri mála fyrir mann-
kynið allt. Nefni ég til viðbótar
við f yrrnefnda stofnun i Kanada
„Center of International
Studies”, eöa Miðstöð Alþjóða-
fræða, við Princeton-háskóla I
Bandarikjunum.
Þjóðfélagafræði þessi eru
stunduð á hlutlægan hátt eins og
vera ber um visindi, en af sömu
rótum eru félög hugsjóna-
manna, sem vinna aö gagn-
kvæmum skilningi þjóða á milli.
Telja mörg þeirra, að ekki sé
vonum fyrr að bregöast viö og
vinna af alefli að grundvallar-
breytingum á skipulagi alþjóöa-
samskipta. Vandamál á heims-
mælikvarða, svo sem alþjóölegt
öryggi á atómöld, hungur, fá-
tækt, ófrelsi, offjölgun mann-
kyns og mengun jaröar, enn-
fremur verzlun og viðskipti, allt
þetta krefst altækra lausna I æ
rikara mæli.
Þannig vekur ástundun fræði-
manna og atorka hugsjóna-
manna vonir um friö og viðun-
andi framtið mannkynsins.
helztu niðurstöðum viðamikillar
rannsóknar,sem gerð haföi ver-
ið af starfsmönnum stofnunar
hans nokkrum árum áöur.
Samanburður hafði verið
gerður á frelsi og jafnrétti i' 58
löndum og hafði mikil mergö
atriða og upplýsinga verið tekin
til greina. Sum atriðanna gáfu
til kynna, hvernig stjórnarfari
var háttað innan lands, en önnur
vitnuðu um afstöðu og viðbrögð
I utanrikismálum. Um 60 slikir
þættir voru athugaðir og hlutur
hvers og eins i' heildarmyndinni
veginn og metinn. Fanga var
leitað viða i sérfræðiritum hag-
fræðinga, þjóöfélagsfræðinga og
sálfræðinga og einnig i opinber-
um skýrslum frá einstökum
löndum og alþjóðasamtökum.
Að lokinni flokkun og útreikn-
ingum eftir settum reglum og
forsendum fengu löndin einkunn
sina. Sagði dr. Alcock mér., að
Islendingar hefðu reynst sú
þjóö, sem gæti státað af mesta
frelsinu samfara jafnrétti, og
orðið númer eitt.
Égeinsetti mér aö kynna mér
nánar, hvernig íslendingar
hefðu verið dæmdir heims-
meistarar i manngæzku og bar
nú vel i veiði þar, sem ég var
hingað kominn aö ræða friðar-
rannsóknir og alþjóðasamskipti
við dr. Alcock. Verður frásögn
af þvi siðarnefnda að biöa betri
tima, en hins vegar verður
greint li'tillega frá ofangreind-
um samanburði á löndunum og
ekki þó nóg til að fullnægja
þeim, sem malda vilja i móinn.
Alcock og starfsbræður hans,
sem sumir hverjir eru þekktir
þjóðfélagsfræðingar og stjórn-
málafræðingar, og enn aðrir
sérfræðingar I tölfræði, beita
ýmsum hlutlægum aðferöum
við mat sitt á upplýsingunum.
Markmiðið er að ákvarða,
hversu mikils samúð, ástriki
eða manngæzka (compassion)
má sin i landinu og er þá eðli-
lega átt við, hve vel menn ann-
ast um aðra, sem og sjálfa sig.
En manngæzku þjóðar dæma
þeir félagar eftir þeirri virð-
ingu, sem borin er fyrir frelsi og
jafnrétti (samtímis) i þjóð-
félaginu.
Helztu atriðaflokkar, sem at-
hugaðir voru innanlands i' hin-
um ýmsu löndum, voru i fyrsta
lagi mótmæli af ýmsu tagi, sem
beint er gegn rikisstjórn, kröfu-
göngur, uppþot, uppreisnir og
borgarastyrjaldir. Tiöni, um-
fang, manntjón og aðrar afleið-
ingar mótmælanna voru
ákveðnar. Ennfremur voru
teknar til greina aðgeröir vald-
hafa til að losna við eða þagga
niður I pólitiskum andstæðing-
um, einnig skýrslur um ofbeldi
og pyndingar, og annað, sem
gaf tilkynna, hvernig valdi væri
beitt.
Annar atriðaflokkur var
ástand h fei lb r igði smál a