Tíminn - 28.03.1980, Síða 6

6
Föstudagur 28. mars 1980
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson, Jón Helgason og Jón Sigurðsson. Ritstjórnarfull-
trúi: Oddur ólafsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmdastjórn og auglýsingar Síðu-
múla 15. Simi 86300. — Kvöidsimar biaðamanna: 86562, 86495.
Eftir kl. 20.00: 86387. Verð I lausasölu kr. 230.- Askriftargjald kr.
4.500 á mánuði. Blaðaprent.
Stórídómur
Þeir eru margir orðnir dómstólarnir, og það er
margt bréfið. En reyndin er sú að það er aðeins
hluti dómstólanna sem fjallar um þau efni sem
venjulega eru kölluð „dómsmál”.
Við höfum komið okkur upp fjölskrúðugu safni
hvers konar dómstóla, nefnda og ráða, sem alls ekki
fjalla um dómsmál i venjulegum skilningi orðsins.
Þessir alvitru setudómar.þessi æðstu ráð, eru settir
til þess að fjalla um mál sem betur væru fengin
fólkinu sjálfu i hendur.
Við höfum til dæmis eitt æðsta ráð sem kveður á
um það að rekstrarkostnaður verslunarinnar af
þessari vöru sé svona mikill, en svona miklu meiri
eða minni af hinni vörunni. Og má svo lengi telja
allan þann bálk.
Með þessu er að sönnu talsvert erfiði tekið af
starfsmönnum verslunarinnar. Viðast er það ann-
ars staðar álitið hlutskipti verslunarinnar sjálfrar
að hafa áhyggjur af rekstrarkostnaðinum, — sem
hérlendis er oftast kallaður áróðursorðinu „álagn-
ing” —. Þá er skattborgarinn ekki látinn bera
skyldugur kostnaðinn af ákvörðunum um þetta,
heldur velur fólkið vöruna eftir þvi sem reynslan
kennir þvi hver býður vöru sem næst sannvirði.
Við þær aðstæður geta starfsmenn verslunarinn-
ar ekki skotið sér á bak við neinn stóradóm rikisins,
heldur verða að leggja sig sjálfir fram. Rikið ein-
beitir sér hins vegar að þvi að gefa almenningi upp-
lýsingar um verðsamanburð og gæði, vaka yfir þvi
að heilbrigðir rekstrarhættir og samkeppni eigi sér
stað og skilyrðum um hreinlæti og vöruvöndun sé
sinnt.
Slikt er eðlilegt hlutverk rikisvaldsins og þannig
getur rikið veitt versluninni eðlilegt aðhald fyrir
hönd almennings, fremur en að halda uppi starf-
semi sem á að réttu lagi að hvila á starfsmönnum
fyrirtækjanna sjálfra. Auk þessa væri það eðlileg
krafa á hendur rikinu að það reyndi að greiða fyrir
heilbrigðum viðskiptum en ekki tefja þau með
nefndafargani þar sem enginn virðist ábyrgur fyrir
nokkurri afgreiðslu og engum virðist liggja á að
koma neinu frá sér.
Stóridómur rikisins i verslunarmálum hefur fellt
þann úrskurð að það sé harla illt ef islenskir menn
fá góðan arð af viðskiptum, en það sé heldur skárra
að hagnaður fari út úr landinu til útlendinga með
þvi að keypt sé dýrt inn frá útlöndum.
Á svipaðan hátt er sami Stóridómur með þann úr-
skurð i undirbúningi, ef fram heldur sem horfir, að
skárra sé að verslanir á landsbyggðinni fari á haus-
inn en að þær fái rekstrarmöguleika til að skrimta.
Samvinnuhreyfingin er burðarás verslunarinnar á
landsbyggðinni, og neytendur munu komast að raun
um það hvert tillit verður tekið til viðhorfa þeirra ef
verslun samvinnumanna verður fyrir alvarlegu
áfalli.
Allir vita hve erfitt veitist að vinda ofan af
skekkjum rikjandi verðlags- og innflutningskerfis i
óðaverðbólgunni miðri. Þeim mun meira riður á þvi
að árangur náist i baráttunni við hana.
Kjartan Jónasson:
Erlent yfirlit
Getur brugðiö tíl beggja
vona um þróun máia í Kóreu
Chon. Herinn tók völdin I S-Kóreu undir hans stjórn.
Framtíö Kóreu er um þessar
mundir bundin ýmsum spurn-
ingamerkjum og kemur þar
margt til. Raunar eru Kóreurlk-
in tvö eins og kunnugt er, en ný-
lega hafa þó fariö fram viöræö-
ur um grundvöll til sameiningar
rikjanna og voru þetta fyrstu
viöræöurnar þessa efnis siöan
1972 og mjög ólikar þeim aö þvi
leytiaö viömót samningamanna
var nú allt annaö og hlýlegra.
í S-Kóreu dró til tiöinda siö-
astliöiö haust er Park forseti
var myrtur, en hann haföi nán-
ast veriö einvaldur í landinu um
margra ára skeiö. Ný stjórn var
mynduö í kjölfariö án þess aö til
alvarlegra óeiröa kæmi, en um
miöjan desember tók herinn til
sinna ráöa undir stjórn Chon
hershöföingja og ræöur hann nú
þvi sem hann vill ráöa i krafti
herlaga og vopnavalds, en þó
þykist hann ekki ætla aö hafa
afskipti af borgaralegum mál-
efnum heldur láta lögformleg
stjórnvöldum hituna í þeim efn-
um. Enaö treysta herforingjum
i slikum efnum hefur löngum
valdiö vonbrigöum.
Og þar meö eru vandamál S-
Kóreu ekki upp talin. Eitt alvar-
legasta vandamáliö þar i landi
um þessar mundir er verulegur
afturkippur i efnahagsuppbygg-
ingu landsins. Á þessum áratug
hefur ör hagvöxtur veriö ein-
kenni á efnahagslifi S-Kóreu,en
slikt viröist nú heyra sögunni til
og fjármagn flýr nú landiö i
stríöum straumum, veröbólgan
er um 30%. vaxandi atvinnu-
leysi, fjölmörg fyrirtæki hafa
oröiö gjaldþrota og erlent fjár-
festingarfjármagn leitar ekki
lengur tiIS-Kóreu svo sem veriö
hefur.
Astæöur afturkippsins eru
einkum óvissan i stjórnmálum,
hækkaö olluverö og skortur á
oliu, auk þess sem samkeppni I
helstu atvinnugreinum Kóreu-
manna hefur farið vaxandi, og
þá ekki síst viö nálæg Asiurlki.
Eru áhrif samdráttarins þegar
farin aö sýna sig i hækkuöu
vöruveröi og minnkandi kaup-
getu. Hinir verst settu búa oröiö
viö alvarlegan skort sem aö
mestu haföi tekist aö útrýma á
uppgangsárunum.
Þaö er þvi ekki aö ástæöú-
lausu aö menn velta þvi fyrir
sér hvort búast megi viö óeirö-
um og upplausn i landinu, ekki
sist meö tilliti til þess aö hinn
„sterki” Park forseti er nú fall-
inn frá. Til aö firra slikum
vandræöum hafa Chon og koll-
egar hans f hernum vafalaust
talið rétt aö sýna hvar valdiö
lægi, en vopnavaldiö er þó
aldrei einhlitt. S-Kóreumenn
hafa löngum notiö órofa stuön-
ings Bandarlkjanna, sem þó
hafa hvatt til lý.öræöislegri
stjórnarhátta og hafa meðal
annars mótmælt „valdaráni”
hersins. En þvi er llka fleygt i S-
Kóreu, aö herinn hafi einmitt
ætlaö aö tryggja stuöning
Bandarikjanna og foröast að
„Iran-harmleikurinn” endur-
tæki sig, en samkvæmt þeim
skilningi hershöföingjanna þarf
ekki nema vaxandi andóf og
uppþot til þess aö bandarisk
stjórnvöld dragi sig inn i skel
slna og gefi stjórnir eins og
Seoul-stjórnina upp á bátinn.
Enn ein spurningin er þaö,
hvort siðustu atburöir i S-Kóreu
muni stuöla aö framgangi sam-
einingarviöræðna af alvöru og
hvort pólitiskur þrýstingur
kunni aö skapasti' landinu i þá
átt.
Svo er aö sjá sem innrás
Sovétmanna f Afganistan hafi
enn fært Kim II Sung leiðt. N-
Kóreu, nær Kinverjum, en þeir
hafa einmitt hvatt hann ein-
dregið til sameiningarviöræön-
anna. Raunar hefur miklu siöur
þurft aö hvetja Kim en leiðtog-
ana sunnanmegin.
Eins og áöur segir fóru ekki
alls fyrir löngu fram samninga-
viöræöur milli landanna og var
andrúmsloftiö á þeim fundum
mjög gott og allt annaö en árið
1972, þegar svipuö tilraun var
gerö til samningaviöræðna.
Einn árangur fundarhaldanna
var, aö komiö yröi á ný á beinu
simasambandimilli stjórnvalda
ihöfuðborgunum tveimur, Seoul
ogPyongyang. En hins vegar er
varla við þvi aö búast, þrátt fyr-
ir vinsamlegar viöræöur, aö rik-
in tvö hlaupi saman I eina sæng
eftir 35 ára aöskilnaö og
grimmileg striösátök sin á
milli.
Ráöamenn sunnanmegin hafa
raunar látiö hafa eftir sér, aö
þaö mundi taka aö minnsta
kosti þrjá áratugi I viðbót aö
sameina löndin fullkomlega,
jafnvel þó samkomulag yrði um
slika sameiningu. Hins vegar
telja þeir aö fljótlega væri hægt
aö taka upp samvinnu á ýmsum
sviöum, leyfa heimsóknir milli
landanna, iþróttakappleiki og
fleira þess háttar.
N-Kóreumenn hafa látiö uppi
hugmyndir sem ganga miklu
lengra. Þeir segjast sem fyrst
vilja mynda sambandsstjórn
með sameiginlegum her og
utanrikisþjónustu, en efnahags-
leg og pólitisk skipan rlkjanna
hvors um sig fengi aö halda sér
og þróast hliö viö hliö. Hafa þeir
lagt til, aö sameinaö héti rikiö
Koryo eftir fyrsta konungsrlk-
inu á Kóreu. Eftir Kim II Sung
var nýlega haft: „Viö erum af
sama kynsto&ii, tölum sama
tungumál, búum að sömu
menningu og þurfum ekki annaö
en stofna sambandsriki. Onnur
vadamál leysa sig svo sjálf”.
Ekkert skal um þaö sagt i
hvaöa tilgangi Kim einfaldar
svona hlutina fyrir sér, en þó
verður ekki annaö séö en aö
honum og þjóö hans sé þetta full
alvara þar sem hiö sterka áróö-
urskerfi N-Kóreu er heltekiö af
þessari kenningu um þessar
mundir. En á meöan menn
dreymir um sameiningu og
reyna að semja um sameiningu
standa svo 500.000 N- og S-
Kóreanskir hermenn andspænis
hverjir öðrum viö landamæri
rikjanna, viö öllu búnir.
Gott andrúmsloft á sameiningarviöræöufundum N- og S-Kóreumanna.