Tíminn - 30.03.1980, Blaðsíða 16

■AV.’AVWiW.W.W.VkV.WV
24
Sunnudagur 30. mars 1980
RUGGUHESTAR
5 gerðir
Fisher-Price leikföng
Grát dúkkur — Barbie brúður
Sindy brúður — Ævintýramaðurinn
Playmobil leikföng
Stignir bilar — Þrihjól
Hoppuboltar
Tonkaleikföng
Traktorár stignir
Bílabrautir
Póstsendum
Leikfanga
húsið Sími 14806
SkólavörðustíglO

Heildíirútgáfa Jóhanns G.
— 10 ára tímabil —
Tilvalin fermingargjöf
~A1
: * ■ ■

Póst- 5 LP plötur á 15.900.—
sendum
l’úntunarsimi 53203 kl. 10-12
N 0 f il .
Heimili .
■■ Sólspil & Á.Á.
.."
Hraunkambi 1,
Hafnarfirði

V.V.V.V.V.V.V.V.V/AV.W/.V.V.V.
RAFSTÖÐVAR
allar stærðir
/ Garðastræti 6
MWIMWWVTWWWSímar 1-54-01 & 1-63-41
• ' grunnafl
• varaafl
• flytjanlegar
• verktakastöðvar
HliOarendi i Fljótshliö
Ingólfur Davíðsson:
Byggt og búið í
gamla daga 290
„Þá er til feröar fákum snúiö
tveim, úr rausnargaröi háum
undir Hliö”, segir Jónas Hall-
grimsson i kvæöinu Gunnars-
hólmi er lýkur þannig: ,,en lág-
um hlifir hulinn verndarkraftur
hólmanum, þar sem Gunnar
sneri aftur”.
Yrkisefniö er sótt i Njálu, en
þar eru hermd orö Gunnars á
Hliöarenda á leiö til skips:
„Fögur er hliöin, svo aö mér
hefur hún aldrei jafnfögur
sýnst, bleikir akrar, en slegin
tún, og mun ég riöa heim aftur
og fara hvergi”.
Gunnar var uppi á síöari hluta
10. aldar. Hlföarendi er talinn.
fyrsta byggt ból i Fljótshliö og
nam þar land Baugur langafi
Gunnars. Bærinn stendur hátt
og er þaöan útsýn viö og fögur.
A Hliöarenda bjuggu stór-
menni og höföingjar lengi fram
eftir öldum, td. Arni Gislason,
sýslumaöur og Visi-<"Hsli, þ.e.
GIsli Magnússon, storauöugur
og mikilsmetinn höföingi, sem
haföi áhuga á öllu er varöaöi
viöreisn Islands, geröi m.a. til-
raunir meö kornrækt á siöari
hluta 17. aldar. Frá ræktun hans
mun kúmen hafa breiöst út um
Fljótshllöina og litar nú bæöi
tún og haga hvita.
Siguröur landþingsskrifari
Sigurösson hinn yngri ræktaöi
korn, hamp, kál o.fl. matjurtir á
Hliöarenda eftir miöja 18. öld.
Vigfús Þórarinsson sýslu-
maöur, fæddur 1756, bjó á
Hliöarenda og ólst sonur hans,
Bjarni Thorarensen skáld, þar
upp. Mun fegurö og sögufrægö
Hliöarinnar hafa haft mikil
áhrif á hann I æsku, sbr. t.d.
„Merkjá er bregöur I bugöur,
bláar fegurst áa”, i kvæöinu
Fljótshliö.
A Hliöarenda er kirkja, byggö
1899, þaö ár voru sameinaöar
Teigs- og Eyvindarmúlasóknir.
Þverá braut um skeið mikiö
land neðan viö Hliöina. „Þar
sem aö áöur akrar huldu völl,
ólgandi Þverá veltur yfir
sanda” hvað Jónas. Landbrotið
hefur veriö heft meö fyrir-
hleöslu Þverár. En þetta er allt
innar meö Hliöinni, en þar er
hún brattari en úti við Hliöar-
enda. Myndina af Hliðarenda
hefur Helgi Arnason gefið út á
,bréfspjaldi.
Bregöum okkur norður I land
og litum heim aö gamla stórbýl-
inu Grenjaöarstað i Suður-Þing-
eyjarsýslu, kennt viö Grenjaö
landnámsmann. Þarna eru
tveir fornir kirkjustaöir meö
stuttu millibili, Múli og
Grenjaðarstaður.
1 bókinni „Land og lýður”
eftir Jón Sigurösson á Yztafelli
áriö 1933 segir svo m.a.:
„Fyrir miöju undirlendinu,
ofan viö engjarnar, i lágum
múlafætinum, horfa bæirnir á
„Stööunum” yfir engisléttuna
og ána (Laxá), sem liður I
breiöum bugum eða liöast um
hólma. „Staöir” eru Grenjaðar-
staöur og Múli. Eru þaö ein-
hverjar mestu og beztu hey-
skaparjaröir á Norðurlandi.
Báöum fylgdu áöur margar hjá-
leigur. A báöum „stööunum”
voru prestsetur fram aö alda-
■ mótum, en nú býr bóndi i Múla.
Grenjaöarstaöur þótti annaö
besta brauöið á landinu. Staðar-
landsetar voru æöi margir og
var fyrrum skylt aö inna af
höndum ýmsar kvaðir fyrir
prestinn, t.d. slá vissan hluta af
Grenjaöarstaða túni. Þessir
blettir voru nefndir „slættir”.
Grenjaðarstaður mun nú vera
best húsaður i fornum stil allra
jaröa á landinu. Væri þaö
gaman aö halda þessum reisu-
lega og stærsta torfbæ landsins
viö sem sögumenjum, er sýni
hversu höföinglegt og fagurt var
að lita heim aö gömlu stórbýl-
unum. Nú hefur Grenjaðarstaö
aftur veriö skipt I fimmtunga,
er prestssetriö aöeins 1/5, og er
þó væn jörö. Risa steinhús hinna
nýju jaröa óöum kring um staö-
inn”.
Þetta er ritað fyrir um hálfri
öld. Gamli bærinn er friöaöur og
honum haldiö við eins og Lauf-
ási viö Eyjafjörö, Glaumbæ I
Skagafiröi, Burstafelli i Vopna-
firöi o.fl. reisulegum torfbæj-
um, áþekkum Grenjaðarstað.
Margir nafnkenndir menn
hafa búiö á Gr.enjaöarstað, t.d.
Kolbeinn Sighvatsson (bróöur-
son Snorra) á Sturlungaöld. A
15. öld hélt Jón Pálsson Mariu-
skáld lengi staöinn. Siguröur
Jónsson biskups Arasonar hélt
staöinn 1533-1595, friösamur
kirkjuhöföingi, stórauöugur.
Hjá honumvoru oft synir tiginna
manna til kennslu. Magnús
Markússon á Grenjaöarstaö
1708-Í733 þótti fyrirmyndar
kennimaöur. Sonur hans GIsli
biskup lét byggja Hóladóm-
kirkju. Benedikt Kristjánsson
var staðarhaldari 1876-1911.
Hann lét byggja bæinn, sem þar
stendur nú.
Núverandi prestur og staöar-
haldari er Siguröur Guömunds-
son prófastur. Nú eru bújarö-
irnar orönar 6 og hefur prests-
setrið aöeins sjöttung hins forna
staðar.
Gamli bærinn var byggður aö
mestu á slðasta tug siöustu
aldar og þótti þá bera af flestum
slikum bæjum. Bærinn er nú I
vörslu þjóðminjavaröar. Þar er
varöveitt byggðasafn
Suöur-Þingeyinga oger til sýnis
á sumrin.
Prestssetriö var byggt 1936
(og stækkað 1956). Aöur bjó
presturinn i gamla bænum.
Kirkjan er timburkirkja
byggð 1865 I prestskapartiö
Magnúsar Jónssonar. Altaris-
taflan er máluð af Arngrimi
Gislasyni málara, en hann
málaöi altaristöflur viöar, t.d. I
Stærra-Árskógskirk ju.
Myndin af Grenjaöarstað er
tekin eftir bréfspjaldi Helga
Arnasonar Reykjavik, eins og
myndin af Hliðarenda.
Hvenær skyldu þær hafa veriö
teknar?
„Sverrir Runólfsson hefur léö
myndirnar.
Grenjaðarstaöur