Tíminn - 26.09.1980, Blaðsíða 8

8
Föstudagur 26. september 1986
DANSSKOLI
Sigurðar
Hákonarsonar
BÖRN — UNGLINGAR — FULLORÐNIR
Kenndir aliir almennir dansar, svo sem:
BARNADANSAR — SAMKVÆMISDANSAR —
DISCODANSAR — GÖMLU DANSARNIR O. FL.
BRONS-SILFUR og GULLKERFI DSÍ
KENNSLUSTAÐIR:
Reykjavík: Þróttheimar, ný og glæsileg
æskulýðsmiðstöð v/Sæviðarsund
Kópavogur: Félagsh. Kóp. (Kópavogsbíó).
Örstutt frá skiptistöð SVK.
Ath. Barnakennsla laugard. í Kópavogi
Innritun og allar nánari upplýsingar
daglega kl. 10.00—19.00 í síma 41557
DANSKENNARASAMBAND ÍSLANDS DSÍ
Umboðsmenn Tímans Norðurland
Slaður. Nafn og heimili: simi:
Hólmavik Vtgdis Kagnarsdóttir, Hópnesbraut 7 95-3149
Hvammstangi'. Hólmfriöur Bjarnadóttir, Brekkugeröi 9 95-1394
Blönduós Anna Guömundsdóttir, Hvassafelli 95-4316
Skagastrónd Arnar Arnórsson, Sunnuvegi 8,
ab m Asa Jóhannsdóttir 95-4600
Sauöárkrokur: Guttormur Oskarsson, Skagf iröingabr. 25 95-5200
og 95-5144
Siglufjörður Friðfmna Slmonardóttir, Aöalgötu 21 96-71208
Olafsijóröur: Skuli Kriðfinnsson, Aöalgötu 48 96-62251
DaU Ik tírvnjar F'riðleifsson, Asvegi 9 96-61214
Akurev ri: Þóra Hjaltadóttir, 96-2*443
heimasími 22313
Sval'naröseyri: Kristján Ingóifsson (bilstjóri)
llusavlk: Hafliöi Jósteinsson, Garöarsbr 53 96-41444
Kaufarhófn : Arm Heiðar Gylfason, Sólvöllum 96-51258
Þórshöfn : Kristinn Jóhannsson, Austurvegi 1 96-81157

Allur akstur
krefst
varkárni
Ytum ekki barnavagni
á undan okkur við
aðstæður sem þessar
úss
1FERÐAR
Torg Giistafs Adólfs eins og þaö leit lít nálega hálfri öld eftir aö uppreisn Dalakarla var brotin þar á
bak aftur meö blóöugum hætti.
Blóðugur
dagur í sögu
Stokkhólms
Siöasta alþýöuuppreisnin í
Sviþjóð. sem verulega kveöur
að, var gcrð árið 1743. Hún
hófst i hinum stóru fjölmennu
sveitum við Siljan, og henni var
drekkt i blóði, þar sem nú er
torg Gústafs Adólfs I Stokk-
hólmi. Það geröist á heitum og
sóirikum júnidegi.
Dalauppreisnin er alkunnur
atburöur i sögu Svia, er þaö
fyrst nú nýlega, aö fundizt hafa i
hermálaráöuneytinu skjöl, er
sýna, að manntjón Dalakarla
varð miklu meira en látið var i
veöri vaka á sinni tið og loka-
þáttur uppreisnarinnar miklu
blóðugri.
Þegar uppreisnin hófst, voru
Sviar báglega staddir. Sænski
herinn hafði lotið i lægra haldi i
styrjöld i Finnlandi og oröiö að
gefast upp fyrir Rússum. Fjöldi
hermanna dó úr hungri og
vesöld í búðum og á flutninga-
skútum, þar sem herinn hafði
orðið að láta af hendi mest af
birgðum sinum. Vakti það
mikla reiði i Sviþjóð, er fréttir
bárust þangað um manndauð-
ann. Fyrst beindist gremjan
gegn hershöfðingjunum, og
kröfur voru bomar upp um
réttarrannsókn, dóma og refs-
ingu.
Margir, einkum i hópi bænda,
heimtuðu að rikiserfingi, sem
hefði þrek og hyggingi til þess
að stjórna her fengi völd i land-
inu, og augu þeirra beindust
fyrst og fremst, að dönskum
krónprinsi, Friðrik, sem áður
varð Friðrik V. Danakonungur
og tengdafaðir Gustafs III Svia-
konungs. Hugmyndin bak við
þetta var sú að koira á fót sam-
bandi allra Norðurlandaþjóða
undir einum konung:.
Hvergi var jafnheitt i kolun-
um sem i Dölunum, þar sem
uppskerubrestur og dýrtið hafði
magnað reiði fólks. A almennu
landsþingi i Leksand sam-
einuðust bændur um það i april-
mánuði 1743, að enginn maður
úr Dölum skyldi hlýöa her-
kvaðningu fyrr en hershöfð-
ingjunum heföi veriö refsað og
nýr rikiserfingi valinn. Mánuöi
seinna hittust fulltrúar
byggðarlaganna f Dölum i
Mora, og þar ákváðu bændur og
hermenn i sameiningu að halda
til Stokkhólms til þess aö fylgja
kröfum sinum eftir. Markmiðiö
var að þrýsta þingi og rikis-
stjórn til hlýðni með valdi.
Boðaxir voru sendar um
héruð, og allar búðir og birgöa-
stöðvar voru tæmdar aö vopn-
um og skotfærum. Gamlir sókn-
arfánarvoru teknir úr kirkjum,
og menn vopnuðust öllu þvi,
sem þeir náðu til — spjótum, öx-
um, kylfum og sveðjum. Leið-
togar voru kjörnir og siðan hélt
öll hersingin, um fjögur þúsund
bændur og sex hundruö her-
menn, af staö til Falum og
Hedemora og þaðan áfram i átt
til höfuöstaðarins. Dalakarlar
voru vanir miklum göngum, og
þeim voru kunnar leiöir til
Stokkhólms.
Mikil skelfing braust út i
Stokkhólmi, er þetta spurðist,
meðal þingmanna og stjórnar-
herra ekki siður en annarra.
Dalakarlar höfðu áður hrundiö
af stað uppreisnum hvað eftir
annaö, og enginn gat fortekið
nema tiltæki þeirra nú tendraði
uppreisnarhug i öörum hlutum
Sviþjóðar og jafnvel meðal al-
þýðu i Stokkhólmi. Það segir
sina sögu um það, að við öllu
þótti mega búast, að auöug fjöl-
skylda, Lohe, lét grafa i jörðu
peninga sina og dýrgripi. Margt
efnafólk flúði umsvifalaust burt
úr borginni.
19. júni var sveit Dalakarla
komin á næstu grös viö Stokk-
hólm, og sama dag flutti boðberi
þær fréttir, að friður hefði veriö
saminn i Finnlandi með þeim
skilyröum, að til rikis i Sviþjóð
kæmi sá maður, sem Rússar
samþykktu. Mörgum létti viö
þessi tiðindi, og gamli konung-
urinn reiö sjálfur á móti Dala-
körlunum til þess aö sefa þá. En
þegar hann hafði flutt yfir þeim
sáttaræðu og snúið aö þvi búnu
aftur til borgarinnar, ruddust
Dalakarlar inn um tollvarða-
hliöin og héldu þaðan undir
blaktandi fánum eftir
Drottningargötu að torgi
Gústafs Adólfs. Þar fylktu þeir
liði á nyröri hluta torgsins.
Bændur og hermenn hverrar
sóknar mynduðu einingu undir
kirkjufána sína. Höfuðsmaður
úr sænska hernum, Karl
Tersmeden, sem þekkti vel til
Dalakarla, segir svo frá, að
hann hafi riðiö hesti sinum á
milli bænda frá Mora og
Ledsand þarna á torginu og átt
tal við forystumenn þeirra.
Ekki voru bændurnir allir á
torginu. Hópar þeirra,
mismunandi fjölmennir, voru á
næstu torgum, og margir voru á
ferli i götunum i kring, þar sem
þeirkeyptusérmat i búöum, og
töluðu við menn úr borgarvarð-
liðinu og fólk, sem þeir hittu úti
við.
Meðan þessu fór fram réði
rikisstjómin ráðum sinum, og
þau ráð hnigu að þvi að kalla til
herliö, sem henni var tiltækt.
Það kom á vettvang og tók sér
stöðu á torginu gegnt Dalakörl-
um. Þar voru um tvö þúsund
hermenn látnir biða átekta
langa stund andspænis viðlika
mörgum Dalakörlum. Liöiö var
fram yfir hádegi 22. dag júni-
mánaðar og afarheitt i veðri.
Hvers vegna afréð rikis-
stjórnin að skipa herliðinu að
ráðast á Dalakarla? I opinber-
um skjölum frá þessum tima
segir, að yfirvöldin hafi ekki
getað þolað vopnaða upp-
reisnarmenn i sjálfum höfuð-
staðnum. Þar að auki hefðu
Dalakarlar sent boðaxir og her-
kvaðningu til alþýðu manna á
Upplandi og viðar.
Þetta getur rétt veriö. Frá-
sagnir eru til af þvi.að bændur i
grennd við Stokkhólm hafi þeg-
ar verið farnir að ögra aðals-
mönnum og jarðeigendum og
haft við orö, að þeir myndu
ganga i lið með bræðrum sinum
úr Dölunum. Þess vegna er
langlíklegast, að meginor-
sök þess, að rikisstjórnin lét til
skarar skriða hafi verið sú, að
hún átti yfir höfði sér uppreisn
hinna snauðu stétta i og við
höfuðstaðinn sjálfan.
Klukkan þrjú um daginn var
lesin sú skipun konungs, að
Dalakarlar skyldu vera á brott
úr höfuöstaðnum fyrir klukkan
fimm þennan dag. Miklu fyrr