Tíminn - 08.10.1980, Blaðsíða 6

6
Miðvikudagur 8. október 1980
Þórarínn Þórarínsson:
SAMKVÆMT skoðana-
könnunum, sem voru birtar i
Bandarikjunum um helgina,
hefði Ronald Reagan verið kjör-
inn forseti Bandarikjanna, ef
kosið hefði verið þá. Hann hefði
fengið fleiri kjörmenn kosna en
Carter og unnið þannig, jafnvel
þó hann í heild fengi færri at-
kvæði.
Samkvæmt skoðanakönnun-
um var Carter á hraðri uppleið,
miðaö við Reagan, frá þvi, að
flokksþing demókrata var
haldið um miðjan ágúst og
þangað til sjónvarpsfundur
þeirra Reagans og Andersons fór
fram 21. september. Siðan hefur
þetta snúizt við.
Carter hefur bersýnilega
tapað á þvi að hafna þátttöku i
fundinum, en Reagan hins
vegar unnið á með þátttöku
sinni.
Carter stefndi að þvi, að heyja
sjónvarpseinvigi við Reagan og
telja margir fréttaskýrendur,
að þar hefði Carter borið sigur af
hólmi, sökum meiri málefna-
legrar þekkingar og minni
hættu á, að hann hefði talað af
sér. Það myndi Reagan hafa
getað gert.
Nú eru þessar vonir Carters
úr sögunni. Reagan mun hafna
einvfgi við hann, en bjóðast til
að taka þátt i viðræðum við þá
Carter og Anderson. Carter
getúr hins vegar ekki fallizt á
það sökum fyrri afstöðu.
Carter hafnaði þátttöku i
fundinum með þeim Reagan og
Anderson sökum þess, að ráðu-
nautar hans töldu, að það yrði of
mikil auglýsing fyrir Anderson.
Margir fréttaskýrendur telja,
að þetta hafi verið mjög mis-
ráðið. Anderson fékk eftir sem
áður svipaða auglýsingu með
þvi að keppa við Reagan.
Carter tapaði hins vegar af
tækifæri til að sýna að hann
heföi bæði meiri þekkingu en
keppinautarnir og svaraði
greinilegar en þeir. Yfirleitt er
talið, aö Carter taki að þessu
leyti fram bæði Reagan og
Anderson, þegar hann svarar
spurningum.
FLEIRA en þetta á vafalitið
þátt f því, að hallað hefur undan
fæti hjá Carter sfðasta hálfan
mánuðinn. Styrjöldin í Iran
hefur áreiðanlega ekki styrkt
hann.
Að vísu verður honum ekki
beint kennt um hana, en hún
dregur athygli að afskiptum
hans af málefnum Irans. Slfk
upprifjun er siður en svo ávinn-
ingur fyrir hann.
Þessi upprifjun er sérstaklega
það leyti, sem verið var að
koma hinni skammlifu stjórn
Baktiars á laggirnar, hafi hann
varað við þvf, en lagt til að utan-
rikisráðuneytið sendi mann á
fund Khomeinis og reyndi að ná
samkomulagi um að styðja
stjórn, sem herinn gæti einnig
stutt, t.d. undir forustu
Bazargans, sem Khomeini gerði
siðar að forsætisráðherra. Ef til
vill hefði þetta ekki borið
árangur, en getað breytt og
mildað afstöðu Khomeinis til
Bandarikjanna.
Keisarinn var meðmæltur
þessari tilraun og Vance féllst á
hana. Búið var að velja sendi-
mann, Theodore Eliot, sem var
kunnugur málum Irans, til að
fara á fund Khomeinis. A sið-
ustu stundu stöðvaði Carter för
hans að ráðum Brzezinskis.
Það eru fleirien Sullivan, sem
nú beina spjótum aö Brzezinski.
Margir telja, að hann hafi verið
og sé hinn illi andi Carters.
EN þótt Carter standi illa nú
samkvæmt skoðanakönnunum,
er engan veginn rétt að telja
hann úr leik. Reynslan hefur
sýnt, aö oft verða snöggar
breytingar á afstöðu kjósenda
siðustu vikurnar fyrir kosn-
ingar. Ef Reagan talar af sér,
getur dæmið snúizt við.
Margir trúa þvi einnig, að
Georgiu-strákarnir hans
Carters eigi enn eftir sitthvað i
pokahorninu og notfæri sér það,
þegar réttur timi þykir kominn.
Ibigniev Brzezinski
óheppileg fyrir hann nú, þvi að
skoðanakannanir hafa sýnt, að
Reagan væri álitinn enn óheppi-
legri en Carter til að fást við
utanrikismál. Stefna hans gæti
beinlinis aukið striöshættuna.
En nú er hafið strið, sem eng-
inn veit hvernig endar, og
margir rekja það til óheppilegra
afskipta Bandarikjanna af mál-
um írans I stjórnartið Carters.
I þessu sambandi beinist
athyglin mjög að Ibigniev
Brzezinski, aðalráðgjafa
Carters i utanrikis- og öryggis-
málum. Það virðist ljóst, að
Carter hafi oft farið meira eftir
ráðum hans en utanrikisráð-
herranna Vances og Muskies i
utanrikismálum og þó einkum
varðandi mál Irans. Ráð Brzez-
inskis hafi yfirleitt reynzt
óheppileg.
Brzezinski varð fyrir sérstöku
áfalli i siðasta mánuði, þegar
William H. Sullivan, fyrrum
sendiherra Bandarikjanna I
Teheran, birti grein i timaritinu
Foreign Policy. Sullivan var
sendiherra Bandarikjanna i
Teheran, þegar þeir atburðir
voru að gerast sem leiddu til
falls keisarans og valdatöku
Khomeinis.
I greininni heldur Sullivan þvi
fram, að Brzezinski beri mikla
ábyrgð á þvi, hvernig fór i Iran.
Hann hafi hvorki farið að ráðum
sinum eða Vances utanrikisráð-
herra, heldur gefiö Carter önnur
ráö, sem reyndust illa.
Þannig segir Sullivan, að um
Wmmwm
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson, Jón Heigason og Jón Sigurðsson. Ristjórnarfull-
trúi: Oddur ólafsson. Fréttastjóri Kristinn Hallgrimsson. Aug-
lýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur,
framkvæmdastjórn og auglýsingar Siðumúla 15. Slmi 86300. —
Kvöldslmar blaðamanna: 86562, 86495. Eftir kl. 20: 86387. Verð I
lausasölu kr. 280. Askriftargjald kr. 5500 á mánuði. Prentun:
Blaðaprent.
Að vinna fyrir því
Eins og allir vita er vandaverk að standa að
skoðanakönnunum svo að mark verði að, og kunn-
áttumenn ala með sér efasemdir um þær skoðana-
kannanir sem hérlendis hafa verið gerðar fram til
þessa.
Hitt er ennþá meira efunarmál hvaða lærdóma
má draga af jafnvel hinum vönduðustu skoðana-
könnunum, eða hvort þær hafa yfirleitt teljandi
áhrif. Oft virðast áhrifin „öfug” ef svo má segja, og
þannig telja t.d. Verkamannaflokksmenn i Bret-
landi einatt gott að fá vonda útkomu úr skoðana-
könnun—vegna þess að hún þjappi flokksmönnum
fastar saman.
Það mesta sem sagt verður um skoðanakönnun
er að hún sýnir hvernig tiltekinn hópur svaraði til-
teknum spurningum á tilteknum degi. Hvort hópur-
inn er fulltrúi annarra hópa verður ekki fullyrt,
hvort spurningarnar hittu i mark verður sjaldnast
fullyrt heldur, og sist af öllu verður staðhæft að
þetta sama fólk hafi sömu afstöðu að nokkrum vik-
um liðnum,hvað þá mánuðum.
í þessu efni er sérstaklega á það að lita að skoð-
anakönnunum er yfirleitt beint að þvi fólki sem litil
eða engin bein afskipti hefur af opinberum málum,
er „óháð”, „óbundið” eða svonefndur „þögull
meirihluti”. Og kannanirnar sjálfar ýta undir það
eðli sinu samkvæmt að sveiflur geti orðið, menn
skipti um skoðun eða afstöðu — hvort sem ástæður
koma fram fyrir þvi eða ekki, enda er nafnlaus al-
menningur sú eina höfuðskepna i þjóðfélaginu sem
aldrei verður krafin skýringa.
Hvað sem um þessi mál verður sagt fram eða
aftur er það þó staðreynd að skoðanakannanir hér-
lendis hafa farið furðu nálægt niðurstöðum kosn-
inga skömmu siðar, enn sem komið er. Nú hefur
Dagblaðið nýlega birt niðurstöður skyndikönnunar
á fylgi rikisstjórnar dr. Gunnars Thoroddsen, og
kemur þar i ljós að rikisstjórnin nýtur atfylgis um
það bil tveggja þriðjunga þeirra sem afstöðu tóku
á annað borð, auk þess sem hún sýnir yfirburði dr.
Gunnars meðal Sjálfstæðisfólks.
Samkvæmt þessari skyndikönnun nýtur stjórnin
helmingi meira fylgis en stjómarandstaðan, og má
misvisunin vera mikil ef rikisstjórnin getur ekki vel
við unað. Það er stundum sagt að rikisstjórnir sigri
aldrei i kosningum, heldur eigi stjórnarandstaða
það til að tapa i kosningum, og svo mikið er vist að
útreið stjórnarandstæðinga i þessari skyndikönnun
er álika vesaldarleg og stjórnarandstaðan er sjálf.
Af samanburði við fyrri skoðanakönnun sama
blaðs verður hins vegar að taka undir þau ummæli
aðstandenda könnunarinnar að „hveitibrauðs-
dagar” stjómarinnar em liðnir. Stjórnin lifir ekki á
þeirri samúð sem mætti henni i upphafi. Nú liður að
þvi að stjórnin vinni til traustsins með róttækum
aðgerðum i efnahagsmálum, enda hlaut hún i byrj-
un mikla velvild fólksins vegna niðurtalningar-
stefnunnar.
JS.
Erlent yfirlit
Verður Brzezinskí til
þess að fella Carter?
Styrjöldin í íran er óhagstæö Carter