Tíminn - 08.10.1980, Blaðsíða 8

8
mmm
Miðvikudagur 8. október 1980
Jón Jónsson, listmálari, við nokkrar af myndumsinum, en myndin var tekin árið 1970
Jón Jónsson, listmálari
Lifshlaup listamanna er ákaf-
lega margbreytilegt, og fer þá
ekki einvörðungu eftir hæfileik-
um á listasviðinu, inn f þau mál
biandast ótal hlutir.
Sumir eru mikils metnir af
samtið sinni, hljóta frægð og
frama og njóta hæfileika sinna
til fulls i lffinu, aðrir verða
merkilegir listamenn löngu eftir
að þeir hafa yfirgefið þennan
heim, þvi hvað sem allri baráttu
fyrirframa og frægð liður, þá er
það sagan sem kveöur upp hinn
endanlega dóm.
Hlédrægur verkamað-
ur í myndlist
Sem dæmi um þetta má nefna
marga menn og listaverk. Til
dæmis voru Passlusálmar Hall-
grims Péturssonar fyrst
prentaðir aftan við bók eftir eitt
af „stórskáldum” samtiöarinn-
ar, að þvi aö mér hefur verið
sagt, en hafa slðan verið gefnir
ilt oftar en fimmtiu sinnum hér
á landi og verið þýddir á ótal
tungumál, og önnur verk hans
hafa einnig verið gefin ilt ótal
sinnum og I mörgum löndum.
„Stórskáldið” er gleymt.
Mér kom þetta i hug, þegar
Alfreð Guðmundsson, forstöðu-
maður Kjarvalsstaöa hringdi í
mig og sagði mér að Jón Jóns-
son listmálari hefði oröið niræð-
ur á sunnudaginn annan er var,
eða nánar tiltekiö 28. septem-
ber, siöastliðinn, en Jón Jónsson
er sérstakt dæmi um hógværan
listamann, sem án efa hefði get-
að náð meiri „frama” með þvi
aðberja trumbur, en hann kaus
fremur aö lifa I kyrrþey.
Ýmsir telja þó, að ástæðan
hafi verið sú, að hann er albróð-
ir Ásgrlms Jónssonar, listmál-
ara, sem bar á vissan hátt,
ægishjálm yfir samtið sina i
málverki og myndlist, enda
þessutan brautryðjandi í þess-
ari listgrein, eða einn af þeim.
Hvort sem þetta er rétt kenn-
ing eða ekki, þá er það eigi að
siður staðreynd, aö þaö leggur
vissar hömlur á listamenn að
vera nákomnir frægum mönn-
Vibeke Engelstad:
Riki mannsins.
Drög að geöheilsufræöi.
Iöunn.
Þessi bók er kynnt á kápu
sinni með þessum orðum:
„Um listina aö lifa. Um heil-
brigði og geðvernd. Um öflin
sem búa i sálarlifi okkar. Um
raunsæja og óraunsæja ást. Um
þörfina fyrir náin tengsl, fyrir
sjálfstæöi og öryggi.”
Það er fljótsagt að hér er rétt
sagt til um efni bókarinnar.
Höfundurinn er norskur læknir,
fædd 1919. Bókin hlaut fyrstu
verölaun I norrænni samkeppni
um alþýðleg fræðirit.
Skúli Magnússon hefur þýtt
bókina. Vera má aöfinna megi
einhvers staöar á máli og stil að
um þýðingu sé að ræöa svo aö
kenni hnökra á þræðinum. Hitt
mun tvlmælalaust að bókin er
vel valin, fróðleg og aögengileg.
Þegar telja skal einkenni
höfundar verður mér fyrst fyrir
aö nefna hófsemi. Hún tekur
fram aö menn megi ekki ofmeta
sérfræöina. ,,í flestum ef ekki
öllum bókum er eitthvað sem
ekki er hægt að vera sammála.’ ’
Þó held ég aö sjálf fari Vibeke
Engelstad svo hóflega að tor-
fundið sé þaö I þessari bók henn-
ar sem ekki má vera sammála.
Þaö er auövitaö vegna þess aö
hún gerir grein fyrir kenningum
án þess að leggja dóm á rétt-
mæti þeirra.
níræður
um I sömu grein, þvlmenn losna
aldrei við samanburðinn.
Jón Jónsson, listmálari
Jón Jónsson mun fæddur i
Rútsstaöahjáleigu I Gaulverja-
bæ og voru foreldrar hans „Jón
Guönason i Suður-Rútsstaðakoti
I Flóa (úr Bárðardal) og kona
hans Guðlaug Gisladóttir I
Vatnsholti i Flóa, Helgasonar”
(Æviskrár), en þau voru bláfá-
tæk.
Jón Jónsson var 14 árum
yngri en Asgrimur, sem fór
snemma aðheiman til aö freista
gæfunnar og nam sem kunnugt
er fyrst húsa- og húsgagnamál-
un iKaupmannahöfn, en hóf sið-
an myndlistarnám við listaaka-
demiuna þar í borg.
Það var Ásgrimur Jónsson,
sem varö til þess aö Jón Jóns-
Aö sjálfsögðu gerir þessi bók
grein fyrir sálgreiningu og
kenningum Freud um hið þri-
eina eðli mannsins, þaöið, sjálf-
ið og yfirsjálfið. Vera má aö sú
aðgreining sé aö vissu leyti
gagnleg til skilnings á vissum
fyrirbærum sálarlffsins en auð-
vitaö er það engin lausn að
skipta manneskjunni i þrjár
persónur.
Þaö væru stór orð aö segja að
hér væri komin kennslubók I
umgengni en þó má vissulega
taka svo til oröa. Og þar sem
menn vilja yfirleitt reynast vel
ogkoma fram til góðsmun vera
óhætt að segja að þeir séu betur
undir það búnir en ella sem
þekkja þessi fræöi.
„Ef viö sýndum hver öörum
ögn meiri áhuga og hlýleika
mundi draga mjög úr þörfinni á
sérfræðingum i geð- og tauga-
sjúkdómum”, segir höfundur.
son, bróöir hans, fór að fást við
málun, og slna fyrstu tilsögn i
myndlist mun hann hafa hlotið
hjá honum.
Jón Jónsson hóf almenna
verkamannavinnu er hann hafði
aldur til, en hann fór þó fljótlega
að vinna að húsamálun, en til
þess hafði hann fengið nokkra
tilsögn, m.a. hjá Sumarliða
Sveinssyni. Við húsamálun
vann hann siðan alla ævi meöan
þrek leyfði, eða til ársins 1969.
Af þvl hafði hann framfæri sitt,
en samhliöa stundaði hann list-
málun og var lærður í því verki.
Jón Jónsson sigldi til Kaup-
mannahafnar árið 1919 og læröi
hjá Viggo Brant (f. 1882), en
Jónas Guðmundsson
MYNDLIST
Þetta nálgast aö vera kjarni
málsins og er komið eftir ýms-
um leiðum I nánd þessarar
niðurstöðu.
Ég get ekki fundiö neitt aö
þessu riti vegna þess sem I þvi
er sagt. Aöfinnslurnar yrðu þá
aö vera vegna þess að meiri
áherslu mætti leggja á viss
atriði sem misjafnlega mikið er
rætt um.
Meö ýmsu móti nálgast
hann var þekktur landslags- og
mannamyndamálari. Kenndi
hann um þessar mundir I Lista-
safninu viö Sölvgade.
Jón kom heim um sumarið, en
alls var hann þrjú ár við nám i
listmálun I Kaupmannahöfn,
m.a. I Akademíunni hjá Einari
Nielsen (f. 1872) sem er einn af
þekktari málurum sinnar sam-
tiðar, dönskum.
Þótt Jón Jónsson hefði þannig
hlotiö ágæta skólun sem lista-
maður, þá hélt hann málverkinu
alla tið sem aukabúgrein ef
þannig má oröa þaö. Og hann
hélt ekki sýningu á verkum sín-
um fyrr en hann hafði náð sjö-
tugsaldri. Alls hefurhann haldið
þrjár sýningar um dagana, og
hann tók þátt í sýningu, sem 10
islenskir myndlistarmenn héldu
i Charlottenborg i Kaupmanna-
höfn.
Ariö 1926kvæntist hann Soffíu
höfundur þaö hversu mikilvægt
það er fyrir sálarfrið mannsins
að vita sig vera öðrum einhvers
viröi, finna þörf þeirra og vita
sig uppfylla hana. A þetta verð-
ur seint of mikil áhersla lögð.
Þaö er þessu skylt hve fast
menn sækja eftir þvi aö njóta
trúnaðar annarra. Segja mætti
mér t.d. að til grundvallar ást-
leitni ýmiss konar liggi stundum
þráin að njóta trúnaðar, jafnvel
að vera trúað fyrir öörum, þvi
aö þaö er sönnun þess að hafa
hlutverk, vera einhverjum ein-
hvers virði, bera ábyrgð á öör-
um.Menn finna og vita hið innra
með sér að slikt er staöfesting
þess að lif þeirra hafi eildi.
Þá finnst mér að bók um geð-
heilsufræöi mætti taka betur en
hér er gert á gildi baráttunnar.
Það er mörgum heilsufarsleg
nauðsyn aö tefla með einhverj-
um hætti á tvisýnu, njóta þess
spennings sem fylgir tvísýnni
Friðriksdóttur, sem var viðlesin
kona og listræn. Attu þau skap
saman, en Soffia er nú látin.
Lifsverkið — málverk-
ið
Þaö er skiljanlega örðugt aö
gjöra grein fyrir lifsverki Jóns
Jónssonar sem myndlistar-
manns. Til þess hefur sá er
þetta ritar séð of fáar mynda
hans.
Það hefði því verið mikilsvert
ef haldin hefði verið yfirlitssýn-
ing á verkum þessa hljóðláta
myndlistarmanns I tilefni af
þessu afmæli, en það var nú
ekki gjört.
Þær myndir, sem undirritaö-
ur hefur séö eru á heimilum og I
einkasöfnum, og þær bera vott
um mikla alúö og viröingu fyrir
verkinu. Jón Jónsson málar
einkum landslagsmyndir og
uppstillingar, ennfremur þorp
og bæi. Þá mun hann einnig
hafa málað mannamyndir, en
þær hefi ég ekki séð.
Þeir eru eflaust margir, sem
telja að Jón Jónsson heföi átt að
mála minna af veggjum en
meira af myndum, og menn
með góð augu, eins og tíl að
mynda Þorvaldur Guömunds-
son I Sild og fiski, telja Jón
Jónsson vera stórlega vanmet-
inn myndlistarmann og þvi
sama hefur Guðmundur Arna-
son, listaverkasali haldið fram.
Undir þetta er auövelt að taka.
Þd má segja að á efri árum
hafi Jón Jónsson hlotíð vissa
viðurkenningu sem myndlistar-
maður. Málverk hans eru nú
eftirsótt og seljast á háu verði,
til dæmis á uppboðum.
Þær hafa komið sér á fram-
færi sjálfar.
Jón Jónsson, listmálari hefur
gengiö hljóður gegnum lífiö.
Þrátt fyrir háan aldur, ber hann
sig vel. Hann málar enn. Bæði
úti við og eins í vinnustofu sinni.
Lengst af hefur hann búið á
Njálsgötunni, en þar reistí hann
sér hús fýrir háifri öld.
Timinn sendir hinum aldna
listamanni góðar kveðjur.
keppni. Keppnisleikir iþrótta-
lifsins gegna þar miklu upp-
eldishlutverki, — á sinn hátt likt
og skyldustörf smalanna áður.
En baráttan getur verið margs
konar og hún getur verið hörð og
tvisýn enda þótt hún hafi li'tinn
keppnisblæ á yfirboröi. Það er
alvaran og kappiö sem úrslitum
ræöur, áhuginn sem gildir og
gerir gæfumun.
Þessi llfssannindi ber að
leggja sérstaka áherslu á eins
og sakir standa þvi að samtið
okkar hefur viða orðið fyrir sár-
um vonbrigðum af margs konar
gæfuleysi þar sem talið var að
allri nauðsyn væri fullnægt og
allt lagt upp I hendurnar. Því
spyrmargur hvaö vanti. Við þvi
þurfa menn svör.
Útgefandi segir á aftari kápu:
„Riki mannsins á erindi til
allra þeirra sem vilja leiða hug-
ann að þeim vanda að lifa
mennsku lifi I nútlmaveröld.
Þar er fjallað um ýmsa þætti
mannlegra samskipta af rikum
skilningi og nærfærni.”
Þetta er auövitað auglýsing
en ég heldþó að Iðunn þurfi ekki
að skammast sin fyrir þessa
auglýsingu.
Páll Skúlason prófessor skrif-
arformálsorðviö þýöinguna og
lýkur þeim með þessu:
„Með bók sinni hjálpar
höfundurinn okkur aö skilja aö
hreinlyndi sé ööru fremur lykill
að lffshamingju.”
bókmenntir
Halldór Kristjánsson:
Vegurinn
til lífsins
t
j
5 J.R.J. Bifreiöasmiöjan hf
Varmahlíö,
Skagafirði.
Simi 95-6119.'
Yfirbyggingar á Toyota 4x4 picup. Við bjóðum upp á 4
gerðir yfirbygginga á þennan bll. Hagstætt verö. Yfir-
byggingar og réttingar, klæöningar, sprautun. skreyting-
ar, bllagler.
Sérhæfö bifreiöasmiöja i þjóöleiö.
PÓSTUR OG
óskar aö ráða
SÍMI
VERKAMENN til starfa nú þegar, I
Reykjavik, Kópavogi og Hafnarfirði.
Nánari upplýsingar verða veittar i sima
26000.