Tíminn - 01.03.1981, Blaðsíða 12

12
Sunnudagur 1. mars 1981
Það er dálitið ein-
kennilegt að vera i
félagi sem er orðið 165
ára, en Hið islenska
bókmenntafélag var
stofnað árið 1816, og nú
hefur timarit þess
Skirnir komið út i 154
ár. Og enn kemur hann
inn úr dyrunum, þú
ferð um hann höndum
og þér hrýs hugur um
stund yfir allri þessari
elju.
Bókmenntafélagið er
eitt elsta félag lands-
ins, en til eru eldri
félög, t.d. Bibliufélagið
sem stofnað var
sautján hundruð og
súrkál, og að vera
félagi i svona gömlu
félagi er eins og að
vera i einhverju aldur-
Jónsson ritstjóri Skirnis leik-
listinni a&alhefti ritsins, þaö er
aö segja mestan part, en aftast
eru nokkrir ritdómar, eöa lærö-
ar greinar um bækur.
Það hefur veriö til siðs hér á
Timanum undanfarin ár að
ákveðinn maður, Halldór frá
Kirkjubóli, hefur ritað einn um
þetta rit, en það hefur hann lik-
lega gjört i meira en heila öld.
Að minnsta kosti er það svo
sjálfsagt, og oftast eru þessar
greinar nokkuð tæmandi um-
sögn og þvi langar mjög.
Að þessu sinni finnst mér á
hinn bóginn rétt að leggja orð i
belg, þvi' að þessu sinni fjallar
Skirnir, sem áður sagði, nær
einvörðunguum leiklist. Er ritið
hin merkasta heimild um
islenska leikritun og um leik-
hiisið er fjallað af færum mönn-
um i sérgreinum.
Ritið hefst á erindi, sem
Sveinn Einarsson, þjóðleikhús-
stjöri, flutti á aðalfundi Hins
islenska bókmenntafélags 17.
desember árið 1979.
Sveinn Einarsson hefur mál
sitt með þessum orðum:
„Það verður að segja hverja
sögu eins og hún er, að það var
hið mesta glapræði, þegar ég
játaðist inn á það að flytja er-
hafði hann ávallt verið „hægri
hönd viö alla leiki, ef þeir voru I
bænum, málaði tjöldin.. og bjó
til lifandi myndir (tableau) Ur
fornsögunum, sem hann unni af
hjarta.” Hvort Sigurður málari
verður kallaður leikstjöri i al-
mennri, nUtimalegri merkingu
orðsins, skal látið ósagt, en
hann leiðbeinir leikendum um
sina daga, málar leiktjöld og
segir fyrir um leikmuni og
bUninga, þar á er enginn vafi.
En hann er meira: Þó að við-
kvæðiSigurðar hafiverið: „Það
er svoddan andsk. að fást við
það,” þá er hann raunverulegur
animateur, glæðari: hann er
frumkvöðull að flestum eða öll-
um leiksýningum i Reykjavik
frá þvi hann kemur frá námi I
Kaupmannahöfn um 15 ára
skeið þar til hann lést þjóðhá-
tiðarárið 1874, hann er hvata-
maður og tilstuðlari þess að
fram koma innlend verk i kring-
um hann, hann bendir á hin
bestu skáld sem fyrirmyndir,
Shakespeare, Moliere og Hol-
berg, og heldur fram efnum
fornsagna og þjóðsagna til að
ausa Ur (en þjóðsögur Jóns
Árnasonar koma Ut i Leipzig á
þessum árum), hann setur fram
kröfuna um þýðingar hinna
Iðnó, þegar húsið var nýbyggt.
hnignu samsæri eða
bálfararfélagi.
En þetta er nauðsyn, og
iþyngir þér ekki um of, þú greið-
ir aðeins félagsgjald og færð
Skirnir og einhver segir þér
hvern á að kjósa og hverja eigi
ekki að kjósa, svo félagið hafi
lif, og lendi ekki á glapstigum.
Já hljoðlega og árviss i meira
en eina öld, eins og ólafsvikur-
svanurinn, birtist Skirnir hvern
vetur og ber ávallt með sér ein-
hverja kyrrláta tilhlökkun, sem
aldrei verður skýrð Ut i hörgul,
og það þótt umræðan hafi
breytst á meir en hundrað og
fimmti'u árum, hafi færst i aðra
staði og stundum verið færð i
járn. Þá er það samt einu sinni
svo að það er i raun og veru ó-
gerlegt að fylgjast með bók-
menntum, án þess að fá þetta
rit, hafa það við höndina, skera
það upp og lesa út i hörgul,
þegar timinn leyfir.
Skírnir um leiklist
Aö þessu sinni helgar Ólafur
Þjóðleikhúsið.
Glasgow eitt fyrsta leikhúsið i Reykjavik.
Fjalakötturinn. Þar var stundum leikið, þótt einkum sé það frægt
sem kvikmyndahús.
ORÐSENDING
til viðskiptavina
PRENTSMIÐJAN EDDA HF.
SMiDJUVEGI 3 - KÓPAVOGl
Við erum fluttir með alla starfsemi okkar að
Smiðjuvegi 3, Kópavogi. Síminn er 45000 og verkstjórar
hafa beinan síma 45314.
PRENTSM IÐ J A
N élddct H F.
Jónas
Guðmundsson:
LEIKLIST
indi hér i dag. Ekki var það þó
vegna þess, að mér þætti ekki
félagsskapurinn nógu góður, né
að mér væri ekki viðfangsefnið
nógu hugleikið, mig hefur til
margra ára langað að gera þvi
einhver skil, en ég hefði kosið,
að til þess gæfist betri timi en
hér var kostur: samfara þvi að
vinna að leikst.iórn á frum-
flutningi nýs islensks verks og
hafa á hendi daglega yfirstjórn i
stóru leikhúsi er það nánast ó-
vinnandi vegur að setja sig i
fræðiiegar stellingar og fjalla af
æskilega fjarlægu hlutleysi um
spurningar, sem raunhæft er
glímt við daglega af þeirri
undarlegu blöndu innsæis og
skilgreiningar, sem aldrei verð-
ur skýrð til neinnar hlitar. En
kannski má alhæfa nökkvat
minn vanda og af þvi dæmi
finna eina skýringu þess, hve
hlutfallslega litiö hefur verið
skrifað um leikstjórn, þó að það
hafi aukist mjög á siðari árum,
— en samt litiö, þegar til þess er
hugsaö hvilik lykilpersóna leik-
stjórinn hefur verið i þróun
leiklistar á þessari öld.”
En þrátt fyrir afsökunartón-
inn i þessum inngangi, þá er
þetta fróðlegt og áhugavert er-
indi um efni, sem sjaldan er
fjallað um þar sem lesmál er
ætlað almenningi.
Sveinn rekur sögu leiklistar
og leikstjórnar allt tii Grikkja,
en siöan kemur að Islandi og
hann spyr:
„Hvenær berst leikstjórn til
Islands? I leiklistarsögu
Islendinga er mörgum
spurningum ósvarað, og þetta
er ein af þeim. Grun hef ég um,
að með nokkrum rétti megi
kalla Sigurð málara Guömunds-
son okkar fyrsta leikstjóra. Hins
vegar verður ekki framhjá þvi
litið, að svo margt er ókannaö
um ævi og störf Sigurðar, að
þetta getur aldrei verið annað
en staðhæfing og grunur. Það er
aðvisu vitað, að Indriði Einars-
son ber honum þá sögu i ævi-
minningum sinum, Séð og lifað,
að Siguröur,,sagði vel til, ef
hann kom á æfingar”, enda
fremstu erlendra leikverka og
þær fyrstuverða til, af þvi það á
að leika á islensku fyrir Islend-
inga, og siðast en ekki sist
hefur leiklistin fyrir honum til-
gang, hún er ekki afþreying ein,
einkunnarorð hans: Gaman og
alvara, og sú alvara er hvorki
meira né mina en framtið
þjóðarinnar, andlegt og efnalegt
sjálfstæði.
Arftaki Sigurðar úr Kvöld-
félaginu, Helgi E. Heigason,
hefur ugglaust sagt leikendum
til, eftir að Sigurðar naut ekki
lengur við, kannski hefur Guð-
laugur Guðmundsson lika gert
það i' Gleðileikjafélaginu i
Glasgow. Og lærisveinn Sigurð-
ar, Indriði Einarsson, er leið-
beinandi öðru hverju frá þvi að
hann kemur heim frá námi,
meira að segja er hann opinber
leiðbeinandi Leikfélags Reykja-
vikur á fyrsta leikári þess 1897-
8.”
Ekki er ástæða til þess að
rekja erindi Sveins Einarssonar
frekar, en þessa grein ættu á-
hugamenn um leikhús að lesa,
sem og annað i Skirni.
Þá tekur við itarleg ritgerð
um Galdra-Loft Jóhanns Sigur-
jónssonar, eftir Jón Viðar Jóns-
son. Nefnir hann ritgerðina
Loftur á leiksviðinu.
Hann kafar i þetta verk, i per-
sónu Lofts. Leitar viða fanga,
ræðir viö leikara, er farið hafa
með hlutverkið, hlýðir á út-
varpsupptöku meö Lárusi Páls-
syni og f 1., og hann segir frá mis
munandi viðhorfum leikenda.
Hygg ég að þetta sé itarlegasta
umfjöllun um eina leikpersónu,
eða hlutverk, sem gjörð hefur
verið hér á landi um Islenska
persónu I skáldskap leikbók-
menntanna.
Þá tekur við leikritið Hlæðu
Magdalena, hlæöu, eftir Jökul
Jakobsson. Þar segir frá tveim
konum, en leikrit þetta sýndi
Höfundaleikhúsið árið 1975.
Og þú skalt sofa i
hundrað ár
Páll Baldvin Baldvinsson rit-
ar langa og vel gjörða grein um
Reviur i Reykjavik. Greinina
nefnir hann „Og þú skalt sofa i
hundrað ár” en segja má að
reviur hafi sett nokkuö ofan sem
innákeypt skemmtun i leikhús-
unum.
SKÍRNIR Á
LEIKSVIÐI