Fréttablaðið - 30.11.2007, Blaðsíða 70

38 30. nóvember 2007 FÖSTUDAGUR
Orkumál í samofnum heimi
UMRÆÐAN
Alþjóðaþing um orkumál
Orkumál eru mjög á döfinni um þessar mundir, ekki aðeins
hér á Íslandi heldur um víða ver-
öld. Á þriggja ára fresti eru haldin
heimsþing Alþjóðaorkuráðsins
þar sem margir helstu forvígis-
menn á sviði orkumála, vísinda-
menn og stjórnendur, bera saman
bækur sínar. Tuttugasta heims-
þinginu er nýlokið en það var
haldið í Rómaborg. Kjörorð þings-
ins nú var „Framtíð orkumála í
samofnum heimi“.
Þátttaka Íslendinga var veg-
legri en oft áður. Íslenskur kynn-
ingarbás var í sýningarskálum
ráðstefnunnar þar sem útrás
Íslendinga í orkumálum var gerð
sérstök skil. Fjölmennur hópur
íslenskra framámanna í orkumál-
um sótti þingið eins og einatt áður.
Íslenskir ræðumenn voru óvenju-
margir með Össur Skarphéðins-
son iðnaðarráðherra í broddi fylk-
ingar. Íslendingar voru með erindi
um djúpborun, um orkumál sam-
gangna og loftslagsmál auk vegg-
spjalds um förgun geislavirks
úrgangs. Í tengslum við þingið tók
Geir Haarde forsætisráðherra við
viðurkenningu fyrir forgöngu á
sviði vetnismála. Á þinginu var
þegið boð Íslendinga um að halda
sérstakan fund Alþjóðaorkuráðs-
ins hér á landi árið 2009.
Viðamikil viðfangsefni
Skýrt kom fram á þessu þingi að
viðfangsefnin á sviði orkumála
heimsins eru viðamikil. Orkuþörf-
in eykst um 50% þótt ekki sé horft
lengra en fram til ársins 2030.
Fjárfesta þarf fyrir stjarnfræði-
legar upphæðir í þessu skyni; í
Kínaríki einu þarf að bæta við
ígildi tveggja til þriggja Kára-
hnjúkavirkjana í viku hverri! Samt
er langt í frá að orkunotkun þróun-
arlandanna komist nálægt því sem
tíðkast á Vesturlöndum. Fyrr eða
síðar verður að horfast í
augu við það að það eru
takmörk. Gæði jarðar duga
ekki til að veita öllum jarð-
arbúum – sem brátt telja á
annan tug milljarða – þann
lífsstíll sem við í svoköll-
uðum þróuðum ríkjum
höfum tamið okkur. Fátt
bendir til annars en að
hlutur jarðefnaeldsneytis
muni fremur vaxa en hitt
með þeim afleiðingum sem það
mun væntanlega hafa á veðurfar. Í
glænýrri fjórðu matsskýrslu Lofts-
lagsnefndar Sameinuðu þjóðanna
er kveðið enn fastar að orði um
þessar afleiðingar en fyrr. Bölsýni
var þó ekki ríkjandi á þessu þingi.
Þvert á móti virtist samhugur um
að taka verði á viðfangsefnunum
af festu. Helstu ræðumenn, og þá
jafnt þeir sem töluðu í nafni
alþjóðasamtaka sem og forstjórar
stórfyrirtækja, virtust einhuga um
að vandamálunum mætti ekki sópa
undir teppið, að losunin vegna
eldsneytisbrennslu væri raun-
veruleg ógn sem taka yrði á. Einka-
fjármagn og ríkisvald verði að
taka höndum saman.
Það er af nægum leiðum að taka
og engin ástæða til að bíða ein-
hverra kraftaverkalausna. Fyrst
af öllu þarf að fara vel með orkuna,
sóa henni ekki. Bæta má orkunýtni
umtalsvert jafnt við framleiðslu
rafmagns með jarð efnaeldsneyti
sem og við sjálfa notkun rafmagns-
ins. Allir tala um mikilvægi endur-
nýjanlegrar orku, en stundum er
þetta óraunhæfur fagurgali. Enn
eru mikil tækifæri til að beisla
vatnsorku, jarðhita og vindorka
vinnur á. Aðrir endurnýjanlegir
orkugjafar eins og sólarorka,
sjávar föll og hafstraumar mælast
vart í orkubúskap heimsins en fá
einatt mesta athygli. Nýta verður
kjarnorkuna í auknum mæli taki
menn loftslagsógnina alvarlega.
Sérfræðingar segja úrgangsvand-
ann fremur pólitískan en tækni-
legan. Vilji sé allt sem þarf. Sam-
göngur eru sá geirinn
sem notar mest af olíu-
vinnslu heims. Nú ríkir
meiri bjartsýni um beina
notkun rafmagns í sam-
göngum en áður vegna
orðinna og fyrirsjáan-
legra framfara í rafhlöðu-
gerð.
Þátttaka Íslendinga
Hvernig snertir þetta
okkur uppi á Íslandi? Í samræmi
við þá atorku sem nú er í þjóðlífinu
hlýtur það að vera fyrsta hugsun
okkar að snúa málum okkur í hag.
Loksins erum við að hefja alvöru
orkuútrás með jarðhitaþekkingu
að meginvopni. Verkefnin blasa
við hvarvetna, ekki síst þar sem
þarfirnar eru mestar eins og meðal
þjóða í Austur-Afríku. Við hljótum
líka að keppa að því að nýta okkar
vistvænu orku eftir föngum sjálf-
um okkur til hagsbóta en ekki síður
ef það má verða til að auka notkun
kolefnislausra orkugjafa í heimin-
um, þó ekki sé nema um agnarögn,
um leið og við keppum að því að
draga úr losun á gróðurhúsaloft-
tegundum. Þau rök að okkar
skerfur skipti engu máli eru í mót-
sögn við þá viðleitni okkar að gera
okkur gildandi á alþjóðavettvangi.
Við þurfum einnig að horfast í
augu við að innfluttar olíuvörur
verða æ dýrari eftir því sem ósam-
ræmi eftirspurnar og framboðs
eykst á heimsmarkaðinum. Því er
það keppikefli að innlendir orku-
gjafar ryðji þeim innfluttu úr vegi.
Þó verður að gæta skynsemi í þeim
efnum. Gáfulegast er að láta mark-
aðsöflin velja leiðir en stjórnvöld
veðji ekki á eina leið umfram
aðrar.
Þátttaka Íslendinga í heimsþing-
inu um orkumál var öflug og fram-
lag okkar umtalsvert. Það er í góðu
samræmi við sívaxandi mikilvægi
orkumála í heimsmálunum og ekki
síður í þjóðarbúskap okkar.
Höfundur er orkumálastjóri.
ÞORKELL
HELGASON
UMRÆÐAN
Kjör aldraðra
Reykjavíkurborg hefur ásamt Eiri undirritað viljayfirlýs-
ingu um byggingu 112 þjónustu-
íbúða fyrir aldraða í Spöng í
Grafar vogi. Var yfirlýsingin
undir rituð fyrir rúmu ári. Eir
byggir íbúðirnar en borgin byggir
þjónustu- og menningarmiðstöð.
Þá hefur Reykjavíkurborg einnig
undirritað samkomulag við
Hrafnistu um byggingu 100 þjón-
ustuíbúða. Hrafnista byggir íbúð-
irnar og reisir einnig þjónustu-
kjarna. Byggingarfélagið, Samtök
aldraðra, hefur einnig fengið lóð
fyrir 50 íbúðir aldraðra við Sléttu-
veg. Þá er einnig í undirbúningi,
að einkaaðilar byggi
íbúðir fyrir aldraða við
Gerðuberg og við
Árskóga í Mjódd.
Byggingar fyrir aldraða
á vegum einkaaðila
Þróunin hefur orðið sú í
byggingamálum aldr-
aðra í Reykjavík að
undan förnu, að bygging
þjónustuíbúða hefur
færst í hendur einka-
aðila og sjálfseignar-
stofnana. Áður reisti
borgin mikið af þjónustuíbúðum
fyrir aldraða. Kjör aldraða hafa
yfirleitt verið betri á íbúðum frá
borginni en frá einkaaðilum.
Hvers vegna hefur hér orðið
breyting á? Hvers vegna byggir
borgin ekki eins og áður þjónustu-
íbúðir? Skýringin mun
vera sú, að ríkið tekur
engan þátt í byggingu
þjónustuíbúða á sama
hátt og það gerir þegar
um byggingu hjúkrunar-
heimila er að ræða.
Þess vegna hefur
Reykjavíkurborg farið
æ meira út á þá braut
að láta einkaaðila um
byggingu þjónustu-
íbúða en borgin byggir
sjálf þjónustu-
miðstöðvar. Þetta er í
góðu lagi, ef kostnaður fyrir aldr-
aða, leiga eða söluverð, er ekki
hærra en þegar borgin byggir.
Borgarfulltrúum hættir við því
að eigna Reykjavíkurborg fram-
kvæmdir einkaaðila í þágu aldr-
aðra. Það er óviðeigandi.
Vantar mikið af hjúkrunarrýmum
Miklar umræður hafa átt sér stað
um búsetuúrræði aldraðra að undan-
förnu. Margir hafa barist fyrir því,
að aldraðir væru sem lengst í
heimahúsum og að þeim væri gert
það léttara en áður með aukinni
heimilishjálp og jafnvel með breyt-
ingum á íbúðum eldri borgara.
Einnig hefur umræða aukist um
nauðsyn þess að fjölga svonefndum
þjónustuíbúðum, sem aldraðir gætu
flutt í þegar þeir þurfa á aukinni
þjónustu að halda. Þetta er gott svo
langt sem það nær. En ekki má samt
loka augunum fyrir því, að enn um
margra ára skeið mun verða mikil
þörf fyrir hjúkrunarheimili aldr-
aðra. Það tekur mörg ár að breyta
ástandinu þannig, að aldraðir geti
verið meira heima en áður og í
þjónustuíbúðum. Enn er mikil þörf
fyrir hjúkrunarrými og biðlistar
eru langir.
Hvað líður 400 hjúkrunarrýmum
hins opinbera?
Ríkisstjórnin lofaði að flýta bygg-
ingu 400 hjúkrunarrýma fyrir
aldraða. Lítið bólar á efndum á
því loforði. Þar var að sjálfsögðu
átt við byggingu hjúkrunarrýma
eða hjúkrunarheimila á vegum
hins opinbera. Það er bót í máli,
að nú hefur ríkisstjórnin ákveðið
að nýta framkvæmdasjóð aldr-
aðra fyrir byggingar í þágu aldr-
aðra eins og sjóðurinn var stofn-
aður til. En um margra ára skeið
hefur fjármunum sjóðsins verið
sóað í alls konar gæluverkefni. Sú
sóun hefur nú verið stöðvuð.
Höfundur situr í stjórn 60+.
Byggingar fyrir aldraða færast í hendur einkaaðila
BJÖRGVIN
GUÐMUNDSSON
UMRÆÐAN
Leikskólamál
Í fréttum Ríkissjón-varpsins 28. nóv. sl. var
sagt frá því að prestar
fengju ekki lengur að
vitja barna í þremur af
fimm leikskólum í Selja-
hverfi. Fram kom að leik-
skólastjórar teldu ekki
rétt að mismuna börnum
eftir trúarskoðunum,
taka yrði tillit til þess að við byggj-
um í fjölmenningarsamfélagi og
að trúarlegt uppeldi ætti að vera í
verkahring foreldra en ekki leik-
skóla.
Í fréttinni var rætt við fjóra for-
eldra fyrir utan leikskóla og það
virtist samdóma álit þeirra að það
væri miður að þessum heimsókn-
um væri hætt. Sumir sögðu að þeir
sem ekki væru sáttir við þessar
heimsóknir prests gætu valið að
taka börn sín úr starfi skólans
meðan á heimsókn stæði.
Þar til síðasta vor átti ég börn í
leikskóla í Seljahverfi og þekki því
vel til þessara mála. Eins og fjöl-
margir aðrir Íslendingar erum við
hjónin trúlaus og því kusum við að
dætur okkar færu ekki til prests
þegar hann heimsótti Hálsaborg.
En það runnu á okkur tvær grímur
þegar dætur okkar komu heim af
leikskólanum og sögðu að þær
tvær og einn drengur af erlendum
uppruna hefðu verið tekin til hliðar
þann daginn meðan hin börnin áttu
stund með presti. Ég fékk ónotatil-
finningu í magann þegar þær lýstu
þessum leikskóladegi. Það var
átakanlegt að hugsa til barnanna
þriggja sem tekin voru úr hópnum
þennan dag vegna lífsskoðana for-
eldranna. Ef ekki hefði verið fyrir
þennan eina dreng, sem þá hefði
verið einn útundan, hefðum við
hiklaust látið stelpurnar
fara í kristniboðið hjá
séra Bolla. Það var ekki
fyrr en drengurinn hætti
á leikskólanum og dætur
okkar voru einar teknar
til hliðar að við höfðum
samband við leikskólann
og báðum um að okkar
börn yrðu ekki lengur
skilin frá öðrum. Þrátt
fyrir lífsskoðanir okkar,
sem skipta okkur tölu-
verðu máli, gátum við
ekki hugsað okkur að láta skera
dætur okkar svo frá öðrum börn-
um í leikskólanum. Raunin er að
leikskólatrúboð er ekkert val.
Það er nefnilega ekkert val fyrir
börn að þau séu tekin úr hópnum.
Ekkert foreldri á að vera sett í þá
stöðu að neyðast til að velja á milli
trúboðs og þess að barnið sé tekið
til hliðar. Leikskólar eiga ekki að
vera trúboðsstofnanir.
Viðhorf þeirra foreldra sem
rætt var við í frétt Ríkissjónvarps
byggist hugsanlega á þeim mis-
skilningi að ekki fari fram kristni-
boð í heimsóknum prestsins.
Varla er samt hægt að túlka það
á annan hátt þegar prestur kennir
börnum meðal annars að tala við
Guð. Sakni foreldrar heimsókna
prestsins geta þeir farið með
börnin sín í sunnudagaskóla. Það
er þeirra réttur og þar fá börnin
líklega nóg af kristniboði. Það er
engin ástæða til að fara með slíkt
starf í leikskóla og mismuna
þannig börnum eftir lífsskoðunum
foreldra þeirra. Stjórnendum þess-
ara þriggja leikskóla vil ég hrósa
fyrir að hafa tekið heillavænlega,
manneskjulega og vel ígrundaða
ákvörðun. Ákvörðun sem ber
sönnu umburðarlyndi, tillitssemi
og víðsýni fagurt vitni.
Höfundur er foreldri í Seljahverfi.
Leikskólatrúboð er
ekkert val
MATTHÍAS
ÁSGEIRSSON
Íbúfen®
– Bólgueyðandi og verkjastillandi
Höfuð, herðar…
Notkunarsvið: Íbúfen inniheldur íbúprófen sem er bólgueyðandi, verkjastillandi og hitalækkandi lyf. Íbúfen er
notað við liðagigt, slitgigt, tíðaverkjum, tannpínu og höfuðverk. Einnig eftir minniháttar aðgerðir, t.d. tanndrátt.
Varúðarreglur: Fólk sem hefur ofnæmi fyrir íbúprófeni eða öðrum skyldum lyfjum (NSAID), með skerta
lifrarstarfsemi eða alvarlegan hjarta- og nýrnasjúkdóm ætti ekki að nota lyfið. Fólk sem hefur fengið astma,
nefslímubólgu eða ofsakláða eftir töku acetýlsalicýlsýru eða annarra bólgueyðandi lyfja ætti ekki að nota lyfið.
Nota skal lyfið með varúð hjá fólki með tilhneigingu til magasárs eða sögu um slík sár. Lyfið er ekki ætlað
barnshafandi konum. Aukaverkanir: Íbúfen getur valdið aukaverkunum eins og t.d. meltingaróþægindum,
niðurgangi, ógleði, útbrotum, þreytu og höfuðverk. Skammtastærðir: Fullorðnir: Venjulegir skammtar eru
600-2000 mg á dag í 3-4 jöfnum skömmtum. Ekki mælt með stærri skammti en 2400 mg. Börn: Venjulegir
skammtar eru 20 mg/kg líkamsþunga á dag í 3-4 jöfnum skömmtum. Börnum <30 kg skal eigi gefa meira en
500 mg á dag. Lesið vel leiðbeiningar sem fylgja lyfinu. Júlí 2004.