Tíminn - 09.05.1981, Blaðsíða 6

6
Laugardagur 9. mai 1981
Utgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur
Gislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiöslustjóri: Sig-
urður Brynjóífsson. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson/ Elias Snæland Jóns-
son, Jón Helgason, Jón Sigurösson. Ritststjórnarfulltrui: Oddur V. Ólafsson.
Fréttastjóri: Páll Magnússon. Umsónarmaöur Helgar-Timans: lllugi Jökuls-
son. Blaöamenn: Agnes Bragadóttin Atli Magnússon- Bjarghildur Stefáns-
dottir- Egill Helgason- Friörik Indriöason, Friöa Björnsdóttir (Heimilis-Tim
inn)- Heiöur Helgadóttir- Jónas Guömundsson (þingfréttir), Jónas Guö-
mundsson- Kjartan Jónasson, Kristinn Hallgrimsson (borgarmál), Kristin
Leifsdottir, Ragnar Orn Pétursson (iþróttir). utlitsteiknun: Gunnar Trausti
Guöbjörnsson. Ljósmyndir: Guöjón Einarsson. Guöjón Róbert Agústsson.
Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þor-
bjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siöumúla 15, Reykjavik. Sími- 86300.
Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verö i lausasolu 4.00 .
Áskriftargjaldá mánuöi: kr. 70.00— Prentun: Blaöaprent h.f.
SAMVINNU-
HREYFINGIN OG
TÓNLISTIN
eftir Önnu Snorradóttur
Æsingaskrif
Mbl. og Vfsis
■ Málgögn Geirsarms Sjálfstæðisflokksins,
Morgunblaðið og Visir, halda uppi slikum æs-
ingaskrifum, að stundum mætti næstum halda,
að höfundar þeirra væru gengnir af göflunum. Fá
dæmi eru um slikt i islenzkri blaðamennsku og
hefur þó oft oltið á ýmsu i þessum efnum.
öll einkennast þessi skrif af augljósu hatri i
garð rikisstjórnarinnar og þó einkum forsætis-
ráðherra. Skrifin stjórnast augljóslega af þeim
tilgangi, að næstum allt sé tilvinnandi til að bola
rikisstjórninni frá.
Þessi æsingaskrif Morgunblaðsins og Visis snú-
ast einkum um efnahagsmál. Markmið þeirra er
að vekja óánægju, annars vegar hjá atvinnurek-
endum, hins vegar hjá launafólki. Þannig skal
efnt til þeirra átaka, sem geri stjórninni ókleift að
fara með völd.
Til atvinnurekenda er beint þeim málflutnincri
að aldrei hafi verið búið eins iUa að atvmnu-
rekstrinum af hálfu stjórnarvalda, en(ia sé hann
að hrynja i rúst.
Ef atvinnurekendur tækju þennan áróður
trúanlegan, myndu þeir við næstu kaupsamninga
gera kröfur um verulega kauplækkun. Meirihluti
atvinnurekenda hefur hafnað þessu og Vinnuveit-
endasambandið þvi samþykkt að bjóða upp á
samninga, sem tryggi óbreyttan kaupmátt.
Áróður Mbl. og Visis hefur þó haft áhrif á vissa
leiðtoga atvinnurekenda. Menn eins og Davið
Scheving Thorsteinsson, Kristján Ragnarsson og
Páll Sigurjónsson eiga erfitt með að opna munn-
inn, án þess að japla á einhverri tuggu úr Geirs-
blöðunum.
En Mbl. og Visir láta ekki sitja við það eitt að
lýsa hörmulegum kjörum atvinnuveganna. Lýs-
ingarnar verða enn ömurlegri, þegar að þvi kem-
ur, aðblöðin taka að lýsa högum launafólks. Lifs-
kjör þess fari stöðugt versnandi og séu óviða
verri. Eiginlega mætti draga þær ályktanir af
skrifum þessara blaða, að á í slandi hafi launafólk
hvorki til hnifs né skeiðar. Svo bölvaðir séu þeir
menn, sem nú fara með völd.
t framhaldi af þessum lýsingum draga Morg-
unblaðið og Visir svo þá ályktun, að forustumenn
launþegasamtakanna séu hinir mestu svikarar.
Þeir sofi á verðinum og láti ráðherrana stjórna
sér. Verstur allra sé Ásmundur Stefánsson, sem
sé raunar ekki annað en blaðafulltrúi Þjóðviljans
og verkfæri Svavars Gestssonar.
Kristján Thorlacius er hins vegar ekki talinn
alveg vonlaus, þvi að hann er sagður hafa borið
fram kröfu um að sólstöðusamningunum verði
aftur komið i gildi, en Mbl. og Visir segja, að það
myndi þýða um 17% almenna kauphækkun.
Það er krafan, sem Morgunblaðið og Visir
styðja nú, þrátt fyrir allar lýsingar á yfirvofandi
hruni atvinnuveganna.
Skyldi Geirsarmurinn ætlast til þess að verða
tekinn alvarlega meðan blöð hans halda uppi
slikum æsingaskrifum, sem augljóslega hafa
ekki annan tilgang en að magna ófrið og óðaverð-
bólgu i von um að þá falli rikisstjórnin?
■ Undanfarnar vikur hefir rhátt
sjá á skjánum ungt fólk, sem aug-
lýst hefir eftir áliti þínu og mlnu á
stefnumótun samvinnu-
hreyfingarinnar, sem á aldaraf-
mæli hér á landi á þessu ári.
bótt þeir, sem kynnt hafi sér
þessa hreyfingu og starfað innan
hennar, telji aö stefnan sé „klár
og kvitt” og hafi verið frá önd-
veröu með samtökum vefaranna i
Rochdale á Englandi forðum, er
eðlilegt að staldrað sé viö á merk-
um timamótum og spurt:
Hvernig er staöan og hvert er
stefnt?
Það eru margir áratugir siðan
samvinnumenn um vlða veröld
gerðu sér ljóst, aö hreyfingunni
var ætlað stærra hlutverk, heldur
en aö kaupa og selja eða fram-
leiöa og selja, þótt sá þáttur væri
aö sjálfsögðu veigamestur. Lfk-
lega hefir þetta hvergi verið fært
út I llf fólksins og gert aö raun-
veruleika á jafn breiðum grund-
velli og i Sviþjóð. Það skal strax
játað, að sú er hér ritar, hefir ekki
spurnir af þvi, hvernig málum er
háttaö I dag, en þegar ég þekkti til
haföi sænska samvinnuhreyfingin
mjög öflugt og margbreytilegt
fræðslustarf á sinum snærum og
vann markvisst að þvi að sinna
hinum ýmsu þörfum heimilanna
og hinnar uppvaxandi kynslóöar i
landinu. Þaö var sem sé farið
langt út fyrir hinn upprunalega
ramma, að kaupa/selja eða
framleiöa/selja, og má segja, að
allt sem til heilla gat talist, væri
ofarlega á dagskrá.
Rifjað upp gamalt starf
hjá KEA
Liklega hefir það verið árið
1946, aö Jakob Frimannsson, sem
þá var kaupfélagsstjóri KEA,
sótti aiþjóðaþing samvinnu-
manna I Sviss. Þar voru fræðslu-
málin til umræðu svo og starf-
semi samvinnukvenna, sem viöa
höfðu stofnað sérstök félög og
beittu áhrifum sinum á ýmsum
sviðum. Er heim kom baö Jakob
mig um aö hugleiöa, hvort reyn-
andi væri að koma á fót einhverju
starfi með félagskonum. Þótt ég
væri alin upp I heimili þar sem
samvinnuhreyfingin var I háveg-
um höfð, vissi ég ekkert um þessi
mál og var fákunnandi, og þvi
treg að taka slikt að mér. Samt
fór það nú svo, að ég var send út
af örkinni til þess að kynna mér,
hvað væri verið aö gera I grann-
löndunum I fræðslumálum og þá
einkum þeim þætti, er sneri að
heimilunum. bað yrði of langt
mál að skýra frá þeirri námsför,
sem stóð I um það bil 5 mánuði og
var skipt á milli dvalar i Stokk-
hólmi og náms við Samvinnuhá-
skólann I Bretlandi. Er heim kom
var sett upp litil deild, Fræðslu-
deild KEA, með skrifstofu I Hótel
KEA og starfsmaður var einn,
auk lausráðinna aðstoðarmanna.
Hófst nú ýmiskonar starf,
fræðslufundir, fyrirlestra-nám-
skeið, leikfimi og leikir fyrir börn
á forskólaaldri, ferðalög um ná-
grannabyggöir með ýmiskonar
kynningum og stuttum nám-
skeiðum. Aðal matvöruverslun
kaupfélagsins var opnuð konum á
kvöldum, vörur skoðaðar og
kynntar, erlendar uppskriftir á
dósum og pakkavöru þýddar,
súpur o.fl. eldaö á búðarborðum
með hjálp rafmagnshellna,
bragðað á réttunum og þar fram
eftir götunum. Þótt þetta væri allt
nokkuð fálmkennt i upphafi, kom
i ljós, aö grundvöllur var fyrir
sliku starfi, og þvi var viðast hvar
vel tekið, og má segja aö þetta
værimerkilegt framtak hjá kaup-
félaginu, sem vildi stuðla að
nánari tengslum við heimilin á
félagssvæðinu. Minningar frá
þessu starfi eru margar ljúfar,
sérstaklega samskipti við um
hundrað yndisleg börn (þrir
hópar, sem i voru rúmlega 30
börn) á aldrinum 4-6 ára. Einnig
á ég góðar minningar frá heim-
sóknum i mörg byggðarlög i
grennd Akureyrar, þegar ég fór
með „feröa-eldhúsiö” og ágæta
húsmæðrakennara, sem dreifðu
fjölrituðum uppskriftum og
bjuggu til marga gómsæta rétti á
staðnum. Húsfreyjur úr sveitun-
um fjölmenntu til þessara
fræðslunámskeiöa og það var
ævinlega gaman fannst mér, þótt
stundum væri komið fram yfir
miönætti er vinnudegi lauk .
Leið min lá burt frá Akureyri
og þessu starfi af veikindaorsök-
um, en það er önnur saga, sem
ekki verður sögö hér.
Breyttir timar
Mikiö vatn er runnið til sjávar,
siðan þetta var, en það er rifjaö
hér upp sökum þess, að þaö er
engin ný bóla, að samvinnu-
hreyfingin vilji leggja hönd á
plóginn og láta sig varða allt, er
til heilla má verða og hafi sýnt
það i verki á fjölmörgum sviðum.
Liklega er ekki lengur grundvöll-
ur fyrir starfi i þágu heimilanna
og barnanna eins og drepið var á
hér að framan og Kaupfélag Ey-
firöinga reið á vaöið meö áriö
1948? Siöan þá hefir svo margt
breyst i þjóðfélagi okkar og starf-
semi af þessu tagi dreifst til
margra stofnana og félagssam-
taka, leikskólum fjölgað, dans-
skólar sprottiö upp og ýmislegt á
boðstólum fyrir bæði unga og
gamla. Samt er þaö nú svo að mig
grunar að fátt sé á döfinr.i I ýms-
um byggöarlögum af þessu tagi,
þótt stærri bæir og fjölmennari
sveitarfélög eigi margra kosta
völ hin siðari ár4og svo má heldur
ekki gleyma sjónvarpinu, sem
komið er i svo til hvert heimili
með margvislega fræðslu.
Tónlistin þarf stuðning
Ef ég mætti ráöa yfir einhverj-
um sjóðum samvinnuhreyfingar-
innar, sem ráðstafa á úr til þess
að marka stórt og menningarlegt
skref á þessum merku tlmamót-
um, myndi ég veita rikulega til
tónlistarmála i landinu. Og þetta
segi ég vegna þess, aö líklega er
ekkert eitt sviö, sem getur haft
jafn góö áhrif á manneskjuna,
þroskandi og mannbætandi eins
og tónlistin. Þótt höfuðborgin sé
sæmilega á vegi stödd og tón-
listarfélög og skólar hafi unnið
merkilegt starf, er vlöa búiö viö
allsleysi, fjármagn af skornum
skammti og hljóðfæraleysið háir
öllu tónlistarstarfi. Með þvi að
styrkja byggðir landsins I þessum
efnum, er stuðlaö að búsetu i
þeim, og fólkinu sem á að erfa
menningarmál
Spilað af miklu
Sinfónlutónleikar 30. april
Efnisskrá:
HerbertH. Ágústsson: Formgerð
II
Jean Sibelius: Fiðiukonsert
Pjots Tsjækofski: Sinfónia nr. 5
■ Guðný Guðmundsdóttir kon-
sertmeistari spilar aldrei færri en
tvo konserta i einu, þegar hún er
einleikari með Sinfóniuhljóm-
sveitinni — það tel ég að sýni
hversu dugleg hún er og mikilhæf
og hversu góö amerisk tónlistar-
menntun er. Þar dugir nefnilega
ekkert gutl a.m.k. ekki við hina
meiri háttar skóla, heldur verða
menn að standa skil á hlutunum
refjalaust. Hún spilaöi fiölu-
konsert Sibellusar af miklum
skaphita og fórnaöi nákvæmni i
sköium á einum stað eða tveimur
fyrir hin stærri háhrif, en i hinum
breiðariköflum sýndi hún, að hún
er vel að hinu ágæta hljóöfæri
hins opinbera komin þvi tónninn
er mjög fallegur. Guðný er einn
vor alsterkasti fiðlari um þessar
mundir.
Talandi um góða ameriska
skóla þá heyröi ég leiklistargagn-
rýnanda nokkurn tyggja I út-
varpið tugguna um „hið sjúka
bandariska þjóðfélag”. Mér
fannst það að sjálfsögðu leiðin-
legt, mannsins vegna, aö hann
skyldi bera kunnáttuleysi sitt á
borö fyrir alþjóö — þaö þýöir ekk-
ert að halda þvi fram, aö það
þjóöfélag sé sjúkt sem leiöir listir
og visindi 1 heiminum: þar sem
menntun er á hæstu stigi,og þar
sem er uppspretta flestra þeirra
hræringa góðra og illra sem I hin-
um vestræna heimi verða — eða
sá ég það ekki rétt I blaöi um dag-
inn, að einver Bauni var að hæiast
yfir þvl, hve langt Danir væru á
undan Islendingum i glæpum og
eituráti?
Og hvaö skal segja um Form-
gerð II fyrir einleiksfiölu og
hljómsveit? Þvl miöur hitti þessi
tónsmið ekki i mark hjá mér þótt
hinu sé ekki aö neita, að hún er
a.m.k. kunnáttusamlega samin
fyrir fiðluna. En það eru svo
mörg önnur sjónarmið I tónlist en
að „hitta I mark” hjá venjulegum
áheyrendum og kannski Form-
gerð II marki framfaraspor i ein-
hverri tegund tónlistar. 1 nútima-
list eru sifellt að gerast hlutir sem
ganga á skjön við það, sem gömlu
mennirnir töldu vera náttúrlega
stefnu — listina fyrir fólkið. Til
dæmis þaö að skrifa mérkingar-