Tíminn - 05.07.1981, Qupperneq 4

4
Sunnudagur 5. júli 1981.
Jaques Werup heitir sænskur rithöfundur
sem tók upp á því að finna samsvörun við
þankagang sinn í persónu gamla flagarans,
lífskúnstnersins og heimspekingsins Gia-
como Casanova de Seingalt. Sá hinn gamli
Casanova var ekki einhamur, voru fleiri
listir eiginlegar en að sofa hjá konum, hann
var að auki rithöfundur, fiðluleikari, stjórn-
málamaður — maður sem kunni að leika sér
að samtíð sinni. Yngri útgáfa af Casanova,
sona rsona rsona rsonarsona rsona rson u r þess
gamla, er söguhetja bókar eftir Werup,
„Casanovas senare resor" — Síðari ferðir
Casanova, sem útkom 1979.
CASANOVA
Á ÍSLANDI
■ Sa er vissulega kvennamaður
eins og forfaðirinn, eina fjallið
sem hann telur þess virði að klifa
er venusarbergið. Hann ferðast
stefnulaust um heiminn, með
meyjarhjörtun að áningarstað,
skoðar heiminn úr fjarlægð með
þvi að hálfpartinn svikja sig inn á
umhverfið. Hann vill ekki taka
þátt i vélrænum heimi, ekki laga
sig að fjöldanum, óttast sóma-
kæran smáborgarann, vill ekki
vinna, vill ekki taka á sig ábyrgð
af öðrum en sjálfum sér. En hann
er lfka listamaöur á sinu sviði,
tekur hlutverk sitt með háspeki-
legri alvöru, dregur af reynslu
sinni ályktanir um vonsku heims-
ins. Hann sver sig i ættina, er
enginn Don Juan sem notaði
konur til að klifra upp metorða-
stigann.
,,Ég fullyrfá að ég hef allt að
vinna. Ef ég einhvern tima lýsi
„Háskólum minum” eins og Max-
im Gorki mun sú bók bera nafn
þeirra fjölmörgu kvenna sem ég
hef lagst með.... Þaö er enginn
annar vegur fyrir mig en kjóla-
vegurinn, Via Dolorosa Casa-
novas.”
Siðari ferðir Casanovas er nú-
timaleg ævintýra- og hrakfalla-
saga. Ný r C asanova er bæöi hetja
og andhetja, móralisti og lyga-
laupur, hann er þversagna-
kenndur karakter sem lifir fyrir
sin lygilegu og fjarstæöukenndu
ævintýri — eilitið meira um þau
siðar. En þaö er ekki hlaupið að
þvi að lifa i anda Casanovas á
ofanverðri tuttugustu öld. Oftar
en ekki er það Casanova sem er
plataöur, fer slyppur og snauður
á vergang á nýjaleik, með ekki
annaö en nýtt konuhjarta i safniö
sitt. Þó má ekki álykta sem svo að
hann sé einhvers konar róman-
tiker eöa draumaprins, þaö er
ekki pláss fyrir slikt i Bangkok,
Bandarikjum millistéttarinnar, i
Bogotá, hvar sem hann fer um...
Hún byrjar 1
Reykjavík!
Inn á milliævip' /ra sinna, mitt
i þeim filósófeiHr Casanova
stöðugt, þaö er '(ar'5.: hö mál sem
hann þuklar er. n i bókinni.
Þessar hugleiðingar eru á köflum
langdregnar, eitthvað sem inaöur
getur og hefur sagt sér sjálfur,
kommonpleisur. Þetta rýrir gildi
ævintýra Casanovas nokkuð,
hægir framvindu þeirra, gerir
lesandann óþolinmóöan. Casa-
nova vill eindregiö halda fjarlægð
sinni frá heimi hversdagsins, þó
einatt sitji hann I margvlslegum
solli, en útlistanir hans eru of
langar. Verk kvennabósans og
heimshornasirkilsins tala sínu
æði fjöruga máli.
Casanova fer viða — en bókin,
hún byrjar hér í Reykjavik.
Spurning hvort hér sé pláss fyrir
Casanova heimsins... Það kitlar
okkur íslendinga alltaf að heyra
hvað útlendingum finnst um
landið og þjóðina, sé það vont
verðum viö ævareið, sé það gott
tútnum við út af monti. En ef
marka má þekkingu Werups á
Reykjavik finnst manni eins og
lýsingar hans á öörum stórborg-
um geti ekki verið mjög sann-
ferðugar, eins innfjálgar og þær
nú eru. Annaö hvort hefur maður-
inn ekki komið hingaö, heyrt um
óskapnaðinn af afspurn, eöa þá
svinbeygir hann borgina undir lög-
mál sögunnar tilaö Casanova nú-
timans fái notið sin sem best. Lit-
um á fyrsta kaflann i „Casanovas
senare resor”, bls. 9-42 sem
gerast hér i borg.
Efnisfyrirsagnir kaflans eru:
Ég treö upp sem eldfjalla-
fræöingur i Reykjavik — Elsku-
legur ritstjóri — Atvikiö á bóka-
safninu — ÞórsCafé — Nótt með
Guðbjörgu — Ritstjórinn, dr. Jek-
yll — Hversdagsmyndir — Casa-
nova og Don Juan, menningar-
söguleg athugun — Kröfur Guð-
bjargar — Bless, Reykjavik —
Ritstjórinn, eina ferðina enn.
„Casanova
lifir hér!”
Casanova kemur til Reykja-
vikur undir fölsku flaggi (það
gerir hann i raun hvar sem er),
þyki st vera einhvers konar
njósnari á höttunum eftir
leyndardómi undir þvi yfirskini
aö hann sé steinafræöingur og
eldfjalla. Reykjavik minnir hann
fremur á bóndabæ en höfuöborg.
Hann flytur inn á gistiheimili
undir fölsku nafni og nær sam-
bandi við ritstjöra stærsta blaðs á
landinu (Morgunblaðsins).
Eftir tvo daga fær hann loks
viðtal viö ritstjórann (er það
Styrmir?), leikur sitt hlutverk af
þunga, segir að ekkert megi
spyrjast af sinu raunverulega er-
indi hingað, en seint og siðarmeir
muni Mogginn fyrstur blaða geta
slegið upp stórkostlegri frétt. 1
þessari trú lætur ritstjórinn, sem
kemur Casanova heldur ein-
feldningslega fyrir sjónir (hann
leynir á sér), honum i té land-
róver, viskf og gistiíbúð á efstu
hæð stórhýsis blaðsins.
Af þaki (Morgunblaðs)-húss-
ins fylgist hann með reykvisku
mannlifi: ,,Ég horfi yfir höfuö-
borgina, bóndabæinn. Hér ætla ég
að leysast upp I milljón frum-
parta og blanda mér i allt. Ég
ætla að kasta mér út i þennan litla
samfélagslikama og innprenta i
frumur hans: Casanova lifir hér,
án annars takmarks en að lifa.”
Auðvitað dettur hann út i sinar
eilifu vangaveltur — hann er
kannski meira fyrir að hugsa en
að gera? — veltir fyrir sér fánýti
þess að allt þetta fólk sé að fara
eitthvaö, gera eitthvað, að sinna
sinum marklausu skyldum.
Lopapeysur sem ekki skynja ang-
ist dauðans. Islendingar koma
honum hreinlega óheyrilega
sjálfumglaðir fyrir sjónir.
Smáborgaraleg
hola
Ritstjórinn er afar elskulegur.
Fer með Casanova okkar i biltúr
og sýnir honum merkisstaði, f jöll,
fossa og hveri. Býöur honum
heim til sin að borða, kynnir hann
fyrir fjölskyldunni, útlistar fyrir
honum mainingar- og stjórn-
málalif landsins. Hleypir þessari
nööru inn á brjóst sér meö þvi for-
oröi aö hann megi ekki gera litið
úr fegurð landsins.
„Þessi glaðsinna blaðamaöur
fór með mig til að skoða rúna-
stein.. Við lendum i umferðarhnút
sem hvaö viökemur stærö og
fólksfjölda hlýtur að taka sjálfri
Tokyo fram. Við keyrðum i gegn-
um Reykjavik, þar sem uppruna-
leg lagreist timburhús eru
klemmd á milli skrifstofubákna
og þjónustumiðstöðva. — ef þau
hafa ekki hreinlega dottið þarna
niður og verið þakin asfalti. Á
gervilegum verslunargötum
drynur rafmagnstónlist, út-
blástursreykinn vaöa ungar
konurá stultum sem eiga að heita
skór, psýkadeliskar búöir eru að
springa af æpandi lúksusvörum
frá New York og Paris, á
pizzeriunum hanga reiðhjól niður
úr loftinu. Við fórum um úthverf-
insem teygja sig upp i óbyggðir.
Hálfköruö háhýsi bera við himinn
meðal jaröýta og þungavéla i
dauðu landslaginu. Ráðvillt börn
reyna að finna sér leikvang i tor-
færu hrauninu.
— Þetta eru okkar stóru brjóst
sem við munum sýna eins og
fallega konu, sagði ritstjórinn
stoltur og benti á nokkrar til-
búnar steinsteypuhallir.”
Og svo sýnir ritstjórinn honum
rúnastein mitt i þessu öllu. Casa-
JACQUCS WCRXJP
Casanovas
RESOH
Bókin sem um er fjallað — Siðari feröir Casanova
Casanova I hamslausri orgiu. 1 ÞórsCafé?
nova fyllist skelfingu. Honum
finnst Reykjavik smáborgaraleg
hola, nágranninn sé þar strang-
asta lögreglan, nágrannafrúin og
börnin, kaupmaðurinn, bréfber-
inn. Allir fylgjast meö öllum.
Á Lands-
bókasafni
Casanova ráfar á Landsbóka-
safnið sér til hugsvölunar. Kven-
bókavörður þar hefur kynleg á-
hrif á hann,hann er djúpt sokkinn
i erötiskarfantasiurlheila klukku
stund. Svo gerir hann það sem
alls ekki má og allir safngestir
skyldu varast — þrifur bækurnar
i hugsunarleysi og gengur út.
Fótatak, handagangur i öskjunni,
andvaralaus Casanova felur sig i
fatahenginu. Lögreglan er kölluð
á vettvang—stolt Casanovas er
sært — „aö gera ekki greinarmun
á Casanova og vitleysing.” Hann
hugsar bókaverðinum þegjandi
þörfina — „ég sver að ég skal
aldrei gera hana hamingjusama.”
*
I Þórscafé
„Um kvöldið fer ég á vinsæl-
asta vertshús bæjarins, ÞórsCafé
til að borða. Fyrir utan vill ein-
hver selja mér flösku af áfengi.
Ég afþakka, segi að ég sé á leið
inn á veitingahúsið til að drekka
eitthvað svipað, hann stendur
fastur á þvi að ég skuli kaupa
flösku og fara með hana inn þvi
að á ÞórsCafé riki bann við á-
fengum drykkjum. Þegar ég segi
að mér litist ekki á að láta nappa
mig með bannað áfengi, klappar
hann mér á bakið og kveðst vera
vörður á staðnum og hann gripi
sko öldungis aldrei inni.
Þrumu lostinn geng ég inn i sal-
inn með brennivinsflösku i
buxnastrengnum, þrælsterkt sull
sem ber afar viðeigandi nafn,
„Svarti Dauði”. Allt þarna inni
kemur mér á óvart, innihaldið i
þessari litilsigldu byggingu, i
þessum litilsiglda miðbæ, i
þessari litilsigldu Reykjavik. Sig-
mund Freud hefði étið hattinn
sinn til að fá að skoða þetta.
Sama fólkið og gekk veltilhaft