Tíminn - 05.07.1981, Qupperneq 6

Sunnudagur 5. júli 1981.
6____________________
á erlendum bókamarkadi
Bækurnar hér aft ofan eru fengnar hjá Búkaverslun Siefúsar
Eymundssonar.
Lord Macauley:
The History of Eng-
land.
Penguin English
Library 1979.
■ betta er vasabrotsútgáfa
af sigildu sagnfræöiriti, stytt
og útgefin af sagnfræðingnum
góðkunna Hugh Trevor-Rop-
er. Englandssaga Macauleys
þótti nybreytni á sinum tíma
og hafði djúp áhrif á söguskoö-
un landa hans lengi vel. I sögu
hans eru stjórnmálin i for-
grunni, gagnstætt heimspeki-
legri söguskoðun enskra fœ--
vera hans. Englandssagan
hefst f ensku byltingunni árið
1688 — þá er sagt að Macauley
hafi taliö að hinn besti af öll-
um hugsanlegum heimum hafi
orðiö hugsanlegur — og lykur
1789. bó má segja aö i henni
felist æöi sjálfsbyrgingsleg
sýn á alla Englandssöguna.
Siðarmeir hefur bókin vita-
skuld gengið til húðar og Mac-
auley verið mikið gagnrýndur,
enda liggja meinbaugir hans i
augum uppi — hann var ein-
þykkur, taidi sig ávallt hafa á
réttu að standa og gjarn á aö
fella dóma. En ,,History of
England” stendur fyrir sinu
vegna afburða ritsnilldar
höfundar og frásagnargáfu
hans.
A N IMAGINARY
LI F E
DAVIRMAIOUF
En.ioy.
Faber 1980.
Bennett er enn eitt nýlegt
nafn i sifrjóum enskum leik-
húsheimi. Vinsælustu verk
hans eru likast til „Habeas
Corpus" og „The Old
Country”. Eins og margir
samlandar hans er hann afar
enskur og vandséð hverrng
.:iá færa hann upp utan
hins enskumælandi heims
með viðunandi hætti. bað á
ekki bara við um málfarið
sem er fullt af orðaleikjum
og sér-enskum talsmáta
heldur einnig um um
hverfið — iðnaðarborgirnar i
Norður Englandi, i hinu niður-
nidda Yorkshire. Enjoy var
frumflutt i London i október
siöastliðnum. betta er svört
kómedia og heldur dapureg á
köflum, um samskiptaleysi
milli einstaklinga, einangrun,
og ráðdeildarsemi óræöra
yfirvalda. Kynlegir atburðir
eiga sér stað á heimili hinna
öldruðu Craven-hjóna i Leeds.
Dóttirin stendur i vafasömum
útréttingum. Allt er á huldu
um soninn. Hjónin lifa i
fantasiuheimi sem brotnar
smátt og smátt saman fyrir
framanMs. Craig, sem kemur
á heimilið til aö gera félags-
lega könnun, segir ekki neitt,
horfir bara á án hluttekning-
ar. •
Gerald Greene:
The Chains.
Macdonald Futura
1980
■ baö var Gerald Greene
sem skrifaði sjálfa Helförina,
handritið að sjónvarpsþáttun-
um áhrifamiklu, „Holocaust”.
Og hlaut fyrir vikið heims-
frægö og friöarverölaun kennd
viö Dag Hammarskjöld. Enn
megnar hann ekki aö slita sig
frá gyðingunum —■ „Chains”
stendur ekki fyrir keðjur,
heldur er það nafn á gyðinga-
fjölskyldu í Brook-lyn. Svona
fara þeir að þessu metsölu-
höfundarnir i Ameriku i dag,
taka ekki minna fyrir i einu en
þrjár kynslóöir, skrifa örlaga-
sögur sem spanna öld eða
aldaraöir. Keöjufjölskyldan
sést ekki mikiö fyrir, ættfaöir-
inn byrjar feril sinn sem
slagsmálahundur á vegum
verkalýðsfélaga, kemst síðan
til ríkidæmis, bruggari á
bannárunum. Eftirkom-
endurnir verða iöjuhöldar,
bruggarar og lyfjaframleið-
endur, harðir út á við en með
vandamál i einkalifinu.
Gamalkunn formúla sem
áreiðanlega á eftir að birtast á
skjánum innan tiöar. Kraft-
mikiD still verður ekki skafinn
af Greene. Ekta örlagaróman.
■ bað er söguleg alkunna að
rómverska skáldiö Óvidus var
sendur i útlegð til Skýþiu á
austustu endimörkum
keisaradæmisins? Ekki er
jafn ljóst hvers vegna. Vitað
er að hann var ósköp vansæU
þar greyiö, samdi sorgarljóö,
en ekki er margt vitað um-
fram það. bvi getur Malouf
samiö þessa bók i eyðuna, lagt
hana I munn Óvids. Hann seg-
ir frá kynnum sinum af villt-
um dreng sem er alinn upp
meðal úlfaá öræfum. Fyrst er
það skáldið sem heldur
verndarhendi yfir drengnum,
en hlutverkin breytast smám
saman og siðarmeir er ekki
hægt að sjá hvor hefur vit fyrir
hverjum. beir bæta hvor ann-
an upp. Heimar þeirra eru
gjörólikir og á mDli þeirra er
heimur frumstæðinganna i
austurbyggðunum. Báðir
þurfa að aðlagast. betta er af-
ar ljóðræn og seiðmögnuð bók,
enda höfundurinn ljóðskáld að
upplagi.
Alan Bennett:
David Malouf:
An Imaginary
Picador 1980
Life.
Gamalt alþýðugaman
Das illustrierte Moritaten-Lese-
buch. Deutscher Taschenbuch
Verlag 1979
■ Samkvæmt orðabókinni þýðir
„Moritat” eins konar söngljóð
eða baliaða sem fær hárin til að
risa. betta er Mið-Evrópskur frá-
sagnarmáti, einkum þýskur, sem
reishæstá lSduog I9du öld.Söng-
ljóð þessi voru flutt á marköðum
af farandsöngvörum og ásamt
þeim var gjarna flutt forsaga og
sýndar myndir, koparstungur og
tréristur, á þartilgerðu tjaldi til
að auka vægi þess sem ílutt var —
sumsé samanlögð áhrif tóns,
myndar og orðs, skemmtanaiðn-
aður þeirra tima.
betta voru yfirleitt miklar
ýkjusögur af morðum (einkum
þóttu barnsmorð krassandi),
jarðskjálftum, striði og öðrum
hörmungum, ævintýra- og hryll-
ingssögur sem gengu manna á
meðal og höfðu viðlika skemmt-
anagildi og biómyndir og reyfar-
ar nútildags fyrir oftastnær ólæs-
an pupulinn. 1 raun hefur smekk-
ur manna ekki breyst svo mik-
ið....
Vitaskuld var þetta aðallega til
skemmtunar, þó að vissu marki
uppbyggilegrar — er.gin „Mori-
tat” án mórals var sagt — og ætið
I samræmi við rikjandi siðferði og
tiöaranda. Fólk fékk að heyra ná-
kvæmlega það sem það vildi
heyra og átti von á. Niðurstaðan
var einatt einföld: illar dáðir hafa
illan endi, illur fengur illa for-
gengur, glæpir borga sig ekki.
barna lá siðalærdómur nokkur i
dæmisöguformi, enda hún af
gamalli raun áhrifarikust frá-
sagnarmáta. Fólk nýtur þess að
heyra sagt frá löstum með blöndu
af vanþóknun og velþóknun, eink-
um ef endalokin eru góð — i
„moritötunum” gat hið illa aldrei
verið nógu slæmt, hið hugnæma
aldrei nógu hugðnæmt, hið mór-
alska aldrei nógu móralskt.
Samt voru farandsöngvararnir
þyrnir i augum yfirvalda, þótt
söngljóðin væru jafnan hvers-
dagsleg og allsendis ópólitisk.
Markaðirnir voru eðli sinu sam-
kvæmt suöupottur, vegamót þar
sem fólk hittist og kynntist nýjum
viðhorfum, þar var aldrei hægt að
vita með vissu hvað var i gerjun.
Og á markaðnum voru það far-
andsöngvararnir sem hrópuðu
hæst.
„Moritat”-sö'ngvararnir hurfu
þegar fjölskrúðugari og þróaðri
skemmtanamáti kom til sög-
unnar. Sögurnar og ljóöin i stóru
myndskreyttu Moritat-lesbókinni
eru flest hver tekin upp úr blöðum
og söguheftum frá niðurlags-
skeiði þessa frásagnarforms þeg-
ar viðtakendurnir kunnu i siaukn-
um mæli að lesa. bá voru aðrir
íarnir að róa á mið alþýðunnar
með aðra dægrastyttingu og
meira við hæfi borga en sveita.
En mörg frumefni þess liföu á-
fram. 1 bókinni eru sýnishorn
þess hvernig alvarlega þenkjandi
þýskir höfundar hafa notfært sér
þessa hefð. Tilaðmunda Brecht i
ljóði sinu um Makka hnif, Frank
Wedekind i háðkveðskap sinum,
og Karl Arnold i myndskreyttum
kvæðum sinum. Eins og mark-
aðsskáldin, sem voru að visu að-
eins að sjá sér farborða, komu
þeir einföldum sögum með ein-
földum siöaboðskap i kátlegan
ljóðbúning.
Gula pressan svonefnda sem
slær upp persónulegri ógæfu og
skemmtirit á borð við Satt og
Sannar sögur ná til hjarta lesand-
ans á svipaðan hátt og „moritöt-
in” þýsku og hafa á vissan hátt
leyst þau af hólmi.Samaformúlan
— einföld óskapasaga, sönn eða
login, en alltaf mjög aktúeil, ein-
faldur mórall. betta er alþýðu-
gaman tveggja tima.
Nú þegar dægurbókmenntir eru
vinsælt rannsóknarefni er ekki að
furða að bókmenntamenn skuli
taka saman bók með dægurflug-
um 19du aldarinnar. „Das illu-
strierte Moritaten-Lesebuch” er
ekki bara skemmtileg og forvitni-
legafiestrar, heldur einnig menn-
ingarsöguleg heimild um hugsun-
arhátt þýskrar alþýðu á siðustu
öld. Hætt er v.ið að lesanda muni
þykja allur þessi patos, sem áður
kom fólki til að gráta, reiðast,
hlæja og finna til, hálf hjákátleg-
ur og barnslegur i einlægni sinni.
eh.
Das illustrierte
Moritaten-Lesebuch
éti'J f D ;i«aíhe-»
Samanþjappaður
fróðleikur um skák
Harry Golombek <ritstj.):
The Penguin Encyclopedia of
Chess
Pcnguin 1981.
■ Sannlega er þetta skemmtileg
bók: Samanþjappaður fróðleikur
um flest það sem snýr að skák-
listinni. bað er einn kunnasti
skákmaður Breta um áratuga-
skeiö, Harry Golombek, sem
haföiyfirumsjón meö þessari bók
en meðal annarra sem við sögu
komu eru þessir liklega þekktast-
ir — William Hartston, Raymond
Keene, Kevin O 'Connell og
Andrew Soltis, þeir Keene og
Soltis báðir stórmeistarar. Bókin
kom fyrst út árið 1977 undir nafni
Golombeks en nú hefur Penguin-
útgáfan látið endurskoöa bókina
og gefa hana út i ákaílega hand-
hægu broti. Hún nær á að giska
frammá árið 1979, aö minnsta
kosti i sumum tilvikum.
Bókin leggur aðallega áherslu á
þrennt. 1 fyrsta lagi skákmenn.
Klausur um sterka og öfluga
skákmenn að fornu og nýju aðal-
lega stórmeistara að sjálfsögðu.
barna er til að mynda sagt frá
bæði Friðrik Ólaíssyni og Guð-
mundi Sigurjónssyni og báöum
hælt uppi hástert. bað er annars
merkilegt hversu slökum árangri
Guðmundur hefur náð aö undan-
förnu miðað við það mikla álit
sem hann viröist njóta meðal
skákmanna. 1 nýlegri ævisögu
Karpovs er honum t.d. hrósað
mjög. En þetta var útúrdúr. 1
öðru lagi er reynt að gera skil
helstu byrjunum, fræðikerfum og
stefnum og þó slik úttekt verði
auðvitað aldrei tæmandi i svo
stuttum klausum sem hér er um
að ræða er þó skýrt sagt frá að
mér sýnist. i þriðja lagi er svo
sagt frá helstu mótum sem haldin
hafa verið gegnum árin og loks
greint frá stöðu skákarinnar i
mörgum löndum heims. bvi mið-
ur er kaflinn um lsland ekki i ná-
kvæmasta lagi. Ekki eru þó vill-
urnar stórvægilegar og saka
varla en ekkier minnst á að Helgi
Ólafsson og Margeir Pétursson
voru, er bókin fór i prentun báðir
búnir að vinna sér inn alþjóðlega
meistaratitla. bá segir einnig aö
allir isienskir skákmenn sem ná
alþjóðlegum meistaratitlum fái
sjálfkrafa laun frá rikinu en sem
kunnugt er eru það aðeins stór-
meistararnir sem þess njóta.
Hins vegar er mjög vel og ræki-
lega greint frá öllum alþjóðlegum
skákmótum sem haldin hafa ver-
ið hér á landi, frá upphafi vega
liggur mér við að segja, og einnig
er frammistaða lsiands á Ólym-
piumótum tekin með.
Alger nauðsyn
bessi bók er tæpar 600 blaðsiður
en i m jög handhægu broti sem áð-
ur segir, aðgengilega uppsett og
troöfull af fróðleik. Hún virðist
lika vera öllu þottþéttari en ýms-
ar aðrar svipaðar bækur sem
gefnar hafa verið út um skákina,
það er aö segja þaö er ekkert sem
augljóst er að vanti. Svona bók
geta skákáhugamenn legið yfir og
dundað sér við og alltaf má gripa
til hennar aftur. Hún er nauðsyn
fyrir bæði þá sem kunna vel að
tefla (reglurnar, alltaf umdeild-
ar, eru hér viðstaddar/ og einsog
fyrir þá sem kunna litið eða
ekkert en hafa bara ahuga. ij
o
THE PENGUIN