Tíminn - 05.07.1981, Side 22

Sunnudagur 5. júli 1981.
Anthony Burgess svarar kvenréttmdakonunum:
Kynrembusvin rymur..
■ Anthony Burgess er einhver
þekktasti rithöfundur Bretlands
nú um stundir og hann er líka um-
deildur vel. Hann hefur semsé
ekki alltaf fetað troönar slóðir.
Gegnum tíðina hefur hann eign-
ast marga óvini og meðal þeirra
eru konur. Herskáir feministar
það er að segja. Hér svarar Bur-
gess kvenréttindakonum eftir aö
þær höföu útnefnt hann eitt af
mestu „kynrembusvínum” árs-
ins 1980.
Er ég var um daginn að hreinsa
út herbergi sonar mins (hann er
farinn til Parisar að starfa sem
aðstoðarkokkur i eldhúsinu á Le
Fouquet þarsem eru eingöngu
karlmenn) þá rakst ég á hálfétið
svin úr bleiku marsipani. Að þvi
er virtist hafði svinið komið með
jólapóstinum og svo illa var frá
þvi gengið að hvorki ákvörðunar-
staöur þess né tilgangur var ljós.
Sonur minn hélt að það væri sér-
viskuleg gjöf frá einhverjum vina
sinna.
En nú — af hreinni tilviljun —
kemst ég að þvi úr gömlu Punch-
blaöi sem ég fann á biöstofu lækn-
is að grisinn var verðlaunagripur
sem K venréttindaútgáfa
Stóra-Bretlands haföi sent mér i
tilefni þess að ég hafði verið val-
inn i hóp mestu Kynrembusvina
ársins 1980. Ég er búinn aö
gleyma hverjir hinir voru en trúi
á einn þeirra hafi gefið út mynda-
bók sem helguð var fegurð kven-
brjóstsins. Hverjar minar syndir
gegn kvenþjóöinni voru veit ég
ekki en mér hefur verið tjáð að
mestu hafi ráðið grein sem ég
skrifaði til að mótmæla nafni þvi
sem Viragó-útgáfan (kvenútgef-
endur gefa út konur) haföi kosið
sér.
Nú er þvi þannig farið að allar
minar orðabækur eru sammála
um að viragó standi fyrir hávaða-
sama og skapilla konu, eiginlegt
skass. Að sönnu er hin forna
merking orösins sterk kona og
hugdjörf, nokkurskonar ama-
zóna. En orðsifjabókin krefst þess
hinsvegar aö orðiö sé dregið af
hinu latneska vir, karlmaður, og
engin þrætubók getur breytt þvi
aö oröið viragó þýðir þvi í raun og
veru kona meö karlmannseig-
inleika. Mér fannst þetta þvi
kjánaleg nafngift og álit að þaö sé
fyrirtæki sem þessu — i eðli sinu
hugdjarft — til tjóns. Viragó-út-
gáfan á eilift þakklæti skilið fyrir
aö hafa endurútgefið „Pilagrims-
för” Dorothy Richardson og þess
lét ég getiö i ritdómi i The Ob-
server. 1 staðinn senda hinir her-
skáu stjórnendur fyrirtækisins
mér ruddalega og heimskulega
móðgun og ég get ekki leitt það
hjá mér. Konur ættu ekki að haga
sér svona, og ekki karlar heldur.
Þjást aðeins karlar
af kynrembu?
Það hefur oft verið sagt,
kannski of oft, að herskáar hreyf-
ingarsem berjast fyrir réttindum
þeirra sem taldir eru sæta kúgun
— blökkumenn, kynvillingar,
konur — byrja með þvi að beita
rökum en flýja siöan af hólmi. 1
staðinn heimta þessar hreyfingar
sér til handa þann rétt að mega
afbaka orð. Ég mótmæli mis-
þyrmingu orösins „gay” hýr.
„Chauvinistic” merkir öfga-
kennda fööurlandsást og ekkert
annað. „Svin” er neikvætt orð
sem móðgar hreinláta og bragð-
góða skepnu, þaö er bjánalegt og
menn áettu að bindast samtökum
um að sniðganga þessa neikvæðu
merkingu. En orðiö „kynremba”
á að hafa sérstaka og nákvæma
merkingu og er ég frétti að ég
væri kynrembusvin áleit ég nauð-
synlegt aö velta þessum hlutum
ofurlitiö fyrir mér.
Eftir þvi sem ég kemst næst þá
ætti maður að vera haldinn kyn-
rembu ef maður ástundar i orði
eða verki hverskonar misrétti
gagnvart einstaklingum af gagn-
stæðu kyni. 1 praxis eru það aö-
eins karlar sem þjást af kyn-
rembu en i þvi felst að þeir vilja
ekki fallastá heimssýn kvenna að
einhverju eöa öllu leyti. Þetta
þýðir svo dæmi sé tekið að ef ég er
ekki sammála Viragó-útgáfunni
um merkingu nafnsins þá er ég,
samkvæmt kvenlegum rökum,
sjálfkrafa orðinn kynrembusvin.
Og fæ ble'ikt marsipansvin i pósti.
En ég get ekki fallist á að þetta sé
svona einfalt. Feministarnir
hljóta að hafa eitthvað fleira á
mig en enginn þeirra vill stiga
fram og segja mér hvað það er.
1 Sýnisbók nútimabókmennta i
Bandarikjunum sem Har-
vard-háskólinn gefur út fjallar
frú eða ungfrú Elizabeth Jane-
way um kvennabókmenntir og
þar á meðal bók eftir Mary Ell-
mann sem heitir „Að hugsa um
konur”. Hún segir meðal annars:
„Vert er að minna á hversu út-
breidd og viðurkennd sú skoðun
er að konur séu óhjákvæmilega
„annað” en karlar og hér hefur
Ellmann safnað saman nokkrum
dæmum um þessa skoðun, ekki
aðeins frá þeim höfundum sem
búast mátti við (Norman Mailer,
Leslie Fiedler, Anthony Burgess)
heldur og frá Robert Lowell,
Malamud, Beckett og Reinhold
Niebuhr.”
Læt töfra kvenna
ekki blekkja mig!
Takið eftir þvi hversu óljós
þessi setning er, og þó svo ljós.
baö er varla til óljósara orð i ver-
öldinni en þetta „annað”. Og það
er notað sem vopn. Þarsem ekki
er skilgreint hvað átt er við þá
getur þessi klausa þýtt hvað sem
notandinn vill, ekki ólikt viragó.
Og að staðsetja nöfn einsog
Mailer og Burgess og Fiedler i
þessari klausu þarf heldur engra
skýringa við. Viö vitum hvaö þeir
standa fyrir og — kvenna á milli
sagt — frekari skýringu er ekki
þörf.
Að konur eru „annað” en karl-
ar er ein af lykilsetningum
feminista. Þær eru liffræðilega
annað, þær hugsa og skynja á
annan hátt. En karlar mega ekki
láta þetta útúr sér vegna þess að
þegar karlar kveða svona að orði
þá eru þeir að dæma konur: kon-
ur eru ekki einsog við og þvi
hljóta þær að vera okkur siðri.
Sjálfur hef ég hvorki sagt, skrifaö
né hugsað þetta. Þaö sem mér
finnst vera kostur við sjálfan mig
(og lika viö Mailer, Fiedler og
önnur svin) er allt i einu orðið að
meiri háttar galla. Það sem ég á
við er að ég dáist að konum, hrifst
af þeim eiginleikum þeirra sem
eru ólikir minum eigin karlmann-
legu eiginleikum, en læt töfra
þeirra ekki blekkja mig til aö fall-
ast sjálfkrafa á skoðanir þeirra á
málum þarsem hlutlaust mat er
nauösynlegt. Þarna er mergurinn
málsins. Konur trúa þvi ekki að
til sé hlutlaust mat: það sem
karlmenn kalla hlutlaust kalla
þær karlmannlegt.
Ég er til að mynda þeirrar
skoðunar að hvað varðar listina
skipti kynferði engu máli. Er ég
fjallaði um fyrstu bókina sem
Viragó-útgáfan sendi frá sér —
snilldarverk Dorothy Richardson
— lét ég þess ekki getið að um
væri að ræða eitt meginverk
kvennabókmennta, heldur sagði
ég að þetta væri mikið listaverk
sem á ýmsan hátt boðaði komu
James Joyce. Sennilega heföi ég
átt að leggja áherslu á að þessi
bók væri eftir konu en hin kven-
lega hlið þessarar bókar fannst
mér ekki ýkja mikilvæg. Ég álít
að kynferöi höfundar skipti ekki
sköpum, vegna þess að i góðum
höfundi má finna eiginleika
beggja kynja.
óska samfara við
kvenkirk j umá la ráðherra!
En nú viðgengst sú villutrú viða
— og ekki sist i bandariskum
menntaskóla —að „Frú Bovary”
og „Anna Karenina” geti ekki
gefið góða mynd af þeim konum
sem bækurnar fjalla um, af þvi að
það voru karlar sem skrifuðu
þær. Þetta eru ekki listrænir
dómar, þetta eru fordómar sem
feministar neita að endurskoða.
Feministarnir vilja i rauninni
ekki að karlar skilji konur. Á hinn
bóginn eru konur öldungis vissar
um að þær skilji karimenn og
enginn gerir athugasemdir við
karlmennina i bókum
Bronté-systra eða Jane Austen.
Látum nú bókmenntirnar liggja
milli hluta. Snúum okkur aö lifinu
sjálfu. Ég tel mig vera fullfæran
um að skilja sjónarmið kvenna
hvaðsnertir kynferðislegt viðhorf
karla til þeirra. Hinn liffræðilegi
mismunur hefur mikil áhrif á mig
og hann kemur til skjalanna þar
sem konur segja að hann ætti að
liggja i láginni. Ég er gersamlega
ófær um að umgangast konur á
hiutlausan hátt. Er ég ræði við
kvenlækni eða kvenlögfræðing, er
ég tek i höndina á kvenforsætis-
ráðherra, er ég hlusta á kven-
kirkjumálaráðherra, þá get ég
ekki að þvi gert að dagdraumar
um hugsanlegar samfarir láta á
sér kræla. Að þaö er viðkomandi
konu til minnkunnar dettur mér
ekki i hug að þræta fyrir. Hún
hættir að vera persóna þvi að öll
kynferðishegðun byggist á útmá-
un persónuleikans. Þetta er sök
náttúrunnar, ekki karlmannsins.
Konur mótmæla þvi að litið sé á
þær sem kyntákn en svona hefur
náttúran nú einu sinni komið hlut-
unum fyrir er kynferöislegar
hvatir vakna. Sem ég skrifa þetta
er ég með öðru auganu að horfa á
hrifandi fallega konu i franska
sjönvarpinu. Hún er aö tala um
Kirkegaard en ég fylgist ekki svo
mikið með þvi. Kona sem er jafn-
viss um fegurð sina og hún virðist
vera ætti að gera það sem fallegi
kvenstærðfræðiprófessorinn við
Bologna-háskóla gerði á miðöld-
um — tala bakvið fortjald, það er
aðsegja, tala i útvarpið. En rödd-
in sjálf myndi þá visast þvælast
fyrir þvi svo sannarlega gefur
röddin hitt og þetta til kynna.
Engin kona meðal
Mozarts og Beethovens
Ég viðurkenni að þessi afstaða
min til kynferðislegra töfra
kvenna leiðir til atvika sem
feministar yrðu ekki rétt hrifnir
af. A Brown’s Hotel vildi kven-
dyravörður fá að bera töskurnar
minar upp stigann. Það var henn-
ar starf, sagði hún, en ég gat ekki
látið hana gera það. Gamall sem
ég er þá stend ég ennþá upp fyrir
miklu yngri konum þegar ég ferð-
ast i strætisvögnum eða neðan-
jarðarlestum. Þetta er bliðleg
verndartilfinning sem stafar ekki
af neinu öðru en liffræðilegum
mismun. Hvernig get ég beðist
afsökunar á þvi þegar það er
byggt inni sérhverja taug mina?
Það er hefðbundið álit (en ég játa
að kannski er það enn ein blekk-
ing karlmannsins) að konur séu
seinni til kynferðislegrar hrifn-
ingar en karlar og það gerir þeim
kleift að halda uppi hlutlausu
sambandi við hitt kynið á skrif-
stofunni eða á biðstofu læknisins.
Ég trúi þvi sem konur segja
mér að trúa — nefnilega að þær
geti allt sem karlar geta, nema að
geta börn og bera þungar byrðar
(þó konan á Brown’s Hotel hafi
gert sitt besta til að afsanna það).
En þrátt fyrir allt stend ég i
ströngu við að verja þessa skoðun
mina gegn ótal likum um hið
gagnstæða. Tökum til dæmis tón-
list. Konum hefur aldrei verið
meinað að stunda tónlist — þvert
á móti voru þær gjarnan hvattar
til að leggja hana fyrir sig — en
konur hafa ekki eignast sinn Mo-
zart eða Beethoven. Feministar
segja mér að þetta muni breytast
einn góðan veðurdag, þegar kon-
ur hafa lært að semja tónlist sem
kventónskáld, en þaö mun vera
hlutur sem karlar hafa komið i
veg fyrir að þær gerðu.
Mér finnst þetta vera hið versta
bull og ég get bent á tónskáld
einsog Theu Musgrave og Dame
Ethel Smyth (en hún var mikill
feministi og samdi meðal annars
„Kröfugöngu kvenna” og auk
þess „Niöurbrjótana” og
„Fangelsiö” sem kvenfrelsiskonur
myndu gera vel i að endurlifga).
■ Þessi skopmynd fylgdi grein Burgess I bresku blaði. Fallega kennslukonan segir: „Þú ert ekki að
fylgjast með, Burgess!” Og drengurinn svarar: „Vist, fröken, vist...”

■ Anthony Burgess: „Ég er ger-
samlega ófær um að umgangast
konur á „htutlausan” hátt. Ég get
ekki gert að þvi að dagdraumar
um hugsanlegar samfarir láta á
sér kræla.”
Ég álit að listræn sköpun sé karl-
mannlegur staðgengill lifrænnar
sköpunarþarfar kvenna og ef
konur komast langt i bókmennt-
um þá geti verið að þær bók-
menntir séu, einsog Virginia
Woolf sagði, nær slúðri en list.
Enginn yröi hinsvegar ánægðari
en ég ef konur framleiddu mesta
listaverk allra tima, svo lengi
sem konur viðurkenna að listin er
mikilvægari en listamaðurinn.
Hvaö vill konan?
Ég sé nú að flest, ef ekki allt, af
þvi sem ég hef skrifað hér að ofan
mun væntanlega valda mikilli
reiði i herbúðum feminista og
ekki þætti mér óliklegt að pantaö-
ir yrðu fleiri marsipan-grisir (at-
hugaöi Viragó-útgáfan að panta
sviniö frá kven- sælgætisfram-
leiðanda?). En þvi miður verður
að játa að flest þaö sem karlar
segja er liklegt til að valda reiði
feminista á þessum slæmu og
órökréttu timum. Karlmaðurinn
er frá náttúrunnar hendi alls ófær
um að segja réttu hlutina við kon-
ur, nema hann sé þvi leiknari
hræsnari. Freud sagöi furðu lost-
in: „Hvað vill konan?” Ég fæ
ekki séð, þrátt fyrir skrif Simone
de Beauvoir, Caroline Bird, Sara
Evans, Betty Friedan, Germaine
Greer, Elizabeth Janeway, Kate
Millett, Juliet Mitchell, Sarah B.
Pomeroy, Marian Ramelson,
Alice Rossi, Sheila Rowbotham,
Dora Russell, Edith Thomas,
Mary Wollstonecraft og hinnar
miklu Virginiu sjálfrar að þeirri
spurningu hafi verið svarað á
fullnægjandi hátt.
Þaðsem konur ekki viljaeraft-
ur á móti fullljóst — kynferöis-
lega kúgun af hálfu karla, hefð-
bundin hlutverkaskipti og allt
það. Þegar einhverjar „jákvæð-
ar” áætlanir skjóta upp kollinum
— einsog til dæmis „afkynj-
un”tungumálsins — þá vakna
með okkur körlum óþægilegar
hugsanir um fáránleika allra her-
skáu kvenréttindahreyfingarinn-
ar. Ég neita aö segja „Ms” i stað
frú eða ungfrú, þetta er ekkert
orð, og mér finnst út i hött að nota
einsog starfskraftur eða forper-
sóna f stað starfsmaður og for-
maður.
Og ég stend á þvi fastar en fót-
unum að (a) að viragó er afskap-
lega hvimleiður kvenmaður, og
(b) að herskár feminismi þurfi
ekki að taka tillit til mannasiða.
Ef þessu bleiku svini hefði ekki
þegar verið fleygt i ruslið þá
myndi ég segja kvenútgefendum
Bretlandseyja hvaö þær gætu
gert viö það...
Lauslega þýtt: —ij.