Fréttablaðið - 25.03.2008, Blaðsíða 16

16 25. mars 2008 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
Gerendur og masarar
Fólki má skipta í tvo flokka, „gerend-
ur“ og „masara“, ef marka má Björn
Bjarnason dómsmálaráðherra. Hann
eignar Thomasi nokkrum Sowell,
bandarískum hagfræðingi, þessa
aðgreiningu í „doers“ annars vegar
og „talkers“ hins vegar. Guðmundi
Magnússyni fannst knýjandi að þýða
þessi þörfu hugtök og stakk
upp á ýmsum möguleikum á
bloggi sínu. Ráðherrann veitti
svo blessun sína fyrrnefndum
heitum úr sarpinum.
Amerískt
nóboddí
Sálfræðingurinn
Pétur Tyrfingsson
bendir réttilega á
að þessi orð séu
heldur gildishlaðin á annan veginn,
og segir allt eins mega nota orðin
„göslarar“ og „hugsuðir“, vilji menn
taka afstöðu. Því næst grípur hann
til varna fyrir gamlan félaga sinn,
Karl Marx, sem Sowell þessi hafði
hnýtt í. Pétur kallar Sowell „amerískt
nóboddí“ og skammar Björn, sem
aldrei hafi dýft hendi í kalt vatn, fyrir
að vitna til svo ómerkilegs manns
þegar Marx hafi þurft
að flýja land vegna
hugsjóna sinna.
Skoðanir dóms-
málaráðherrans hafi
aldrei kostað hann
sambærilegt
erfiði.
Skjaldsveinar til varna
Tveir helstu fánaberar sjálfstæðis-
stefnunnar á Íslandi sjá ástæðu til
að leiðrétta Pétur í athugasemdum.
Fyrstur til er ofurbloggarinn Stefán
Friðrik Stefánsson sem bendir á að
Björn Bjarnason sé sigldur og sjóaður
– hafi unnið á varðskipum og í síld á
Seyðisfirði! „Thomas Sowell er ekkert
„nóboddí“,“ skrifar svo prófessor
Hannes Hólmsteinn Gissurarson í
kjarnyrtri athugasemd.
Í íslensku læra börn um
gerendur og þolendur. Hér
vantar hins vegar gerend-
urna. Í staðinn höfum við
eintóma masara og þolendur
sem villast inn á bloggsíður.
stigur@frettabladid.is
Leikritið „Biedermann og brennuvargarnir“ eftir
svissneska rithöfundinn Max
Frisch var frumsýnt í Zürich
vorið 1958. Hér var það fyrst sett
á svið vorið 1962 í Tjarnarbæ.
Þar segir frá einföldum oddborg-
ara, sem leyfir tveimur skálkum
að setjast upp hjá sér og gera sig
heimakomna. Þeir reyna lítt að
dylja, að þeir ætla að kveikja í
húsinu, og kona Biedermanns
varar hann við. En Biedermann
er fullur sektarkenndar og ótta
og lokar augunum fyrir hætt-
unni. Hvers vegna á hann að vera
vondur við þessa aðkomumenn?
Ræður hann hvort sem er við þá?
Að lokum réttir hann þeim
eldspýturnar til að tendra eldinn.
Þótt Frisch kallaði sjálfur
leikritið „prédikun án boðskap-
ar“, er margt í því bersýnilega
sótt í valdarán kommúnista í
Tékkóslóvakíu 1948. Einnig má
lesa úr því ádeilu á andvaraleysi
lýðræðissinna í Norðurálfunni
gagnvart Adolf Hitler og
þjóðernisjafnaðarmönnum hans
fyrir stríð.
Skopmyndir og málfrelsi
Tveir danskir menntamenn,
hjónin Karen Jespersen og Ralf
Pittelkow, halda því fram í
bókinni Íslamistar og naívistar,
sem birtist fyrir skömmu á
íslensku, að nýir brennuvargar
séu komnir til Evrópu: Íslam-
istar. Síðustu áratugi hefur fjöldi
múslima flust til Norðurálfu-
ríkja.
Flest er þetta gott fólk í leit að
betri lífskjörum. En meðal þess
hefur risið upp hreyfing,
íslamisminn, sem ræðst beint á
ýmis vestræn verðmæti, aðallega
málfrelsi og jafnrétti kynjanna.
Þegar Jótlandspósturinn birti
skopteikningar af Múhameð
spámanni, ætlaði allt um koll að
keyra í ýmsum múslimalöndum
og í röðum danskra íslamista.
Teiknararnir urðu að fara í felur.
Þótt í ýmsum múslimaríkjum,
einkum Íran og Sádi-Arabíu, sé
rekinn hatursáróður gegn kristni
og Gyðingdómi í skólum og
fjölmiðlum, vildu erindrekar
þessara ríkja takmarka frelsi til
að gagnrýna Íslam opinberlega í
vestrænum löndum. Þeir vildu í
raun hrifsa af okkur dýrmætan
ávöxt mörg hundruð ára frelsis-
baráttu, málfrelsið.
Morð og morðhótanir
Önnur dæmi eru alkunn. Rithöf-
undurinn Salman Rushdie,
breskur ríkisborgari, var
dæmdur til dauða í Íran fyrir eitt
verk sitt og verður að fara huldu
höfði. Ayaan Hirsi Ali, flóttakona
frá Sómalíu, skrifaði handrit og
var þulur í heimildarmynd um
kúgun kvenna í múslimaríkjum,
sem hollenski leikstjórinn Theo
van Gogh gerði. Íslamisti einn
myrti van Gogh í nóvember 2004
og sendi Hirsi Ali morðhótanir,
svo að hún varð að fá lögreglu-
vernd.
Hættan er aðallega af ofsa-
trúar fólki í hópi innflytjenda frá
múslimaríkjunum. Þótt það meti
góð lífskjör í Norðurálfuríkjun-
um nógu mikils til að flytjast
þangað, sættir það sig ekki við
frumverðmæti hins vestræna
menningarheims, til dæmis
jafnrétti kynjanna. Íslamistar í
hópi innflytjenda reyna að kúga
konur á sama hátt og gert er í
Íran og Sádi-Arabíu (en ekki víða
annars staðar í múslimaríkjum).
Þær eiga að hylja sig, ganga með
höfuðklút, tákn ófrelsis og
kúgunar. (Raunar er eðlilegast að
banna slíka klúta af öðrum
ástæðum en trúarlegum: Þeir eru
dulbúningar. Unnt verður að vera
að bera kennsl á fólk á förnum
vegi.)
Einfeldningar eins og Biedermeyer
Sumir Vesturlandabúar myndu
vitna í gamalt spakmæli: Eftir
landssið skulu lifa þegnar. Ef
múslimskir innflytjendur vilja
ekki sætta sig við vestrænan
landssið, málfrelsi og jafnrétti
kynja, þá ættu þeir að snúa aftur
til múslimaríkjanna. Aðrir
Vesturlandabúar láta eins og
Biedermayer sektarkennd og
ótta stjórna sér og loka augunum
fyrir hættunni. Þeir afsaka
jafnan íslamistana.
Þegar Ayuun Hirsi Ali kom til
Íslands á vel heppnaða bók-
menntaráðstefnu haustið 2007,
skrifaði ungur blaðamaður, að
gagnrýni hennar á stjórnarfar í
múslimaríkjum væri „ófrumleg
og einfeldningsleg“. Hefði hann
sagt hið sama um gagnrýni
Þórbergs á stjórnarfar í Þýska-
landi fyrir stríð?
Fréttablaðið sagði frá því 26.
nóvember 2001, að stjórnendur
Austurbæjarskóla hefðu tekið
svínakjöt af matseðli skólans „í
virðingarskyni“ við þá nemendur,
sem ekki snæði slíkt kjöt sakir
trúar sinnar. Þetta hljómar
sakleysislega, en kann að vera
upphaf að öðru ískyggilegra.
Íslendingar þurfa að fylgjast vel
með þeim, sem gera sig líklega
til að verða brennuvargar.
Biedermayer hugsaði: Heiðra
skaltu skálkinn, svo að hann
skaði þig ekki. Við hljótum að
svara: Skálkurinn mun skaða þig,
ef hann getur, svo að best er að
vera við öllu búin.
Nýir brennuvargar?
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
Í DAG |
T
B
W
A
\R
E
Y
K
JA
V
ÍK
\
S
ÍA
E
rfiðlega tekst að halda krónunni í því horfi að allir séu
sáttir. Ýmist er hún of sterk fyrir útflutningsfyrir tækin
og ferðaþjónustuna, eða of veik fyrir neytendur og
þá sem skulda í erlendri mynt, jafnt fyrirtæki og ein-
staklinga. Áður en krónan veiktist hafði umræðan um
hugsanlega Evrópusambandsaðild snúist frá því að fjalla nánast
einvörðungu um yfirráð yfir auðlindum hafsins, í kosti og galla
þess að ganga í Evrópska myntbandalagið og taka hér upp evru.
Allir virðast hafa misst trúna á íslensku krónuna, því að þeir sem
eru á móti aðild tala ekki um að halda í krónuna, heldur á að gera
eitthvað annað.
Pólitíska umræðan snýst í raun um aðildina sjálfa, en ekki fisk-
veiðistjórnun eða mynt. Þeir sem eru fylgjandi eða mótfallnir
finna svo sérfræðingarökin til að styðja við mál sitt. Pólitíkin í
kringum aðildarumræðuna kemur að stjórnmálaflokkunum, því
eins og bent hefur verið á eru þeir í raun klofnir í afstöðu sinni.
Aðeins einn flokkur hefur haft aðild á stefnuskrá sinni. Það er
ekki þar með sagt að það sé eining innan hinna flokkanna. Fram-
sóknarflokkurinn, með Alþýðuflokksheilkennið, er margklofinn
í harðvítugri baráttu um framtíð flokksins. Ekki eru þar allir á
eitt sáttir um stefnu núverandi formanns á vegferð hans til að
bjarga flokknum frá mölinni og vinda til baka stefnu fyrrverandi
formanns.
Grein formanns og varaformanns Vinstri grænna um sam-
norræna krónu hefur vakið athygli og er hún dæmi um þá sem
eru á móti Evrópusambandinu, en á sama tíma hafa gefist upp
á krónunni. Það er ekki úr takti við hugmyndafræði evrópskra
vinstriflokka né grænna, að líta til Evrópu, líkt og þýskir græn-
ingjar, sem eru öflugasti umhverfissinnaflokkur Evrópu, hafa
gert. Vinstri græn eru hins vegar í samnorrænu samstarfi, þar
sem starfað er með Evrópska vinstriflokknum á Evrópuþinginu í
stað Evrópskra græningja.
Frjálslyndir hafa verið mótfallnir Evrópusambandsaðild vegna
sjávarútvegsstefnu þeirra. En nú er kominn þingmaður í hópinn
sem vill gera sig gildandi og er ekki mótfallinn aðild.
Eins og margoft hefur komið fram er aðild ekki á stefnu Sjálf-
stæðisflokksins, og því gátu síðustu ríkisstjórnir ekki hafið þá
undirbúningsvinnu sem Björn Bjarnason hefur nú talað um að sé
nauðsynleg. Á meðan flokkurinn var í samstarfi við Framsóknar-
flokkinn var öllum ljóst að slíkur undirbúningur strandaði ekki á
Halldóri Ásgrímssyni. Alveg jafn ljóst er að slíkur undirbúningur
strandar ekki á Samfylkingunni í dag. Ef aðvörun ráðherra Sjálf-
stæðisflokks um mögulegan klofning flokka er beint gegn eigin
flokki setur það ummæli annarra þingmanna flokksins, um að
málið sé ekkert á dagskrá og eigi því ekkert að ræða, í nýtt sam-
hengi. Þá snúast þau ummæli í raun ekki um Evrópusambandið,
heldur hvernig best fari að því að verja hagsmuni flokksins og
halda honum saman.
Afstaða til erlends samstarfs hefur áður valdið klofningi í
íslenskri pólitík, afstaðan til NATÓ. Hvernig bregðast ætti við
NATÓ-aðild og veru bandarískra hermanna hér á landi klauf
vinstriflokkana og þjóðina alla. Það skyldi þó ekki svo fara að
afstaðan til ESB muni frekar valda klofningi til hægri?
Stuðningur við krónuna horfinn:
ESB er NATÓ
okkar tíma
SVANBORG SIGMARSDÓTTIR SKRIFAR
UMRÆÐAN
Baugsmálið
Það er hægt að neita staðreyndum á ýmsan hátt. Algengasta leiðin er að
segja: „Þetta er ósatt“ eða „Þetta gerðist
ekki“ og færa fram því til staðfestingar
gagnstæðar staðreyndir.
Svo er önnur leið, þekkt úr stjórnmálum
− að neita án þess að neita alveg. Hagræða
staðreyndum án þess að ljúga beinlínis.
Það tók Styrmi Gunnarsson allmarga daga að
„bera til baka“ frásögn tímaritsins Herðubreiðar
um símasamtal hans við Kristin Björnsson, sem
Þorsteinn Pálsson varð vitni að, og snerist um fund
Styrmis og Tryggva Jónssonar forstjóra Baugs
daginn áður.
Í athugasemd hefur Styrmir sagt engan þeirra
þriggja fyrstnefndu „kannast við þessa frásögn“.
Þetta er ein leiðin. Hvergi er fullyrt að rangt sé
farið með eða ósatt sagt frá. „Við könnumst bara
ekki við þessa frásögn.“
Það tók Þorstein Pálsson enn fleiri daga að segja
hið sama: Svar Styrmis liggur fyrir, segir Þorsteinn
í Fréttablaðinu á laugardag, og engu við það að
bæta.
Í millitíðinni hefur Tryggvi Jónsson staðfest að
hann hafi átt fund með Styrmi nákvæmlega
daginn sem um ræðir. Það er óumdeild
staðfesting.
Tímaritið Herðubreið veit að umfjöllun
þess er rétt og sannleikanum samkvæm,
þótt þeir félagar vilji ekki kannast við
„þessa frásögn“. Í frásögn af tveggja manna
tali − og eins áheyranda − verður aldrei
farið stafrétt með orðaskipti enda skiptir
það minnstu máli. Efni málsins er rétt.
Þorsteinn getur enn svarað spurningunni:
Varð hann vitni að samtali Styrmis Gunnars-
sonar við Kristin Björnsson umræddan dag, þar
sem rædd voru yfirvofandi tíðindi af Baugi?
Hér þarf engar málalengingar um „þessa
frásögn“. Hér dugar eitt já.
Eða eitt nei.
Höfundur er ritstjóri Herðubreiðar.
Já eða nei?
Íslamistar
KARL TH.
BIRGISSON
Svar
Af minni hálfu liggur fyrir skýrt svar um það sem um
er spurt og ritstjóri Herðubreiðar vitnar reyndar til
þess. Óþarfi er að hafa þar um frekari málalengingar.
Endurtekningar leysa einfaldlega ekki hinn nafnlausa
höfund tímaritsgreinarinnar frá trúverðugleikavanda
vegna frásagnar sem ekki var leitað staðfestingar á.
Þorsteinn Pálsson
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu,
Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871