Tíminn - 15.11.1981, Side 14

Sunnudagur 15. nóvember 1981
■ Tignarnöfn hans voru ekki
smá — Sonur Himinsins, Hann-
sem-er-ofar, Hinn krýndi, Drott-
inn ti'u þúsund áranna, Drottinn
hinna óteljandi ára, Sá-sem snýr-
i-suöur, Hinn mikli keisari, Sið-
asti keisari Cathay Miðri'kisins,
Kina.
t raun og sannleika var hann
leikbrúða rúin öllum völdum og
laukævi sinni imaó-fötum: félagi
P’u-Yi.
■ Félagi P’u-Yi stoppar i sokkana sina
Keisarinn P’u-Yi á veldisstóli
HARMSAGA SIDASTA
KEISARANS í KÍNA
— P’u-Yi var leiksoppur ættingja sinna, Japana og kommúnista.
Hann gat aldrei um fijálst höfuð strokið þó hann bæri keisaranafn
■ Chang Kai-shek sem hér er meö Maó bauö P’u-Yi vernd sina en
hann vildi ekki þiggja.
Árið 1908 ríkti Tzu Hsi yfir
Kina.ekkja fyrrum keisara. Hún
var af Manchu-ættinni, orðin
öldruð og bjóst við dauða sinum á
hverri stundu. Hún öttaðist að við
dauða hennar myndi frændi henn-
ar sem i útlegð var, Kuang Hsu,
snúa aftur og gera tilkall til
Drekahásætisins og i þvi skyni út-
nefndi hún tveggja ára gamlan
frænda sinn, Aisin-Gioro P’u-Yi
keisara yfir rikinu viðlenda. Lif
litla drengsins eftir það var ekki
beinlinis unaðslegt. Hann var
skilinn frá móður sinni og öllum
ættingjum, önnur böm fékk hann
hvorki að sjá né hitta önnur böm.
Föður sinn fékk hann aðeins að
hitta á tveggja mánaða fresti en
sá var Ch’un prins og réði rikjum
i landinu i' umboði sonar sins.
En þó piltkorn þetta nyti ekki
umhyggju ættingja sinna var vel
fyrir honum séð, ef vel er rétta
orðið. Hann hafði i einkaþjónustu
sinni eitt hundrað lækna, tvö
hundruð matreiðslumenn og eitt
þúsund geldinga sem hann mátti
fara með að vild sinni. Suma
þeirra húðstrýkti hann sér til
gamans. Máltiðir hans voru riku-
lega saman settar, jafnan tuttugu
og fimm réttiri hvert mál — hann
gekk aldrei i söm u fötunum tvisv-
ar og var sannfærður um að eng-
inn mætti ganga í gulu nema
hannn sjálfur.
Sex ára sagði hann af
sér
Þegar keisarinn var orðinn sex
ára sagði hann af sér. Þá var lýð-
veldishreyfing sterk I Kina en
fyrir lýðveldissinnum fór Sun
Yat-sen, fyrrum ráðgjafi fyrir-
rennara P’u-Yis og frænda,
Kuang Hsu. Styrkur Sun Yat-sens
óx sifellt og er Yuan Shih-k’ai,
einn fremsti hershöfðingi keis-
arasinna, gekk til liðs við hann
hrundi keisaradæmi Manchuætt-
arinnar. Ættinni var þó þyrmt þar
sem lýðveldissinnar vildu ekki
einangra stuðningsmenn hennar
og einnig af þvi að Yuan Shih-k’ai
vargerðurfyrstiforsetihins nýja
lýðveldis, en hann mátti ekki
heyra blóðbað nefnt. Segir sagan
að hann hafihaft mestan hug á að
endurreisa keisaradæmið en með
sjálfan sig i hásætinu og hafi þvi
ekki viljað styggja keisarasinna.
P’u-Yi og fjáskylda hans lifðu
sældarlífi, það var gefin út sér-
stök reglugerð þar sem kveðið
var á um að hann gæti haldið titli
sinum, heimili sinu i Forboðnu
borginni, lifverði sinum og rausn-
arlegum lifeyri á hverju ári.
t fimm ár, frá 1912 til 1917 undi
P’u-Yi glaður við sitt i höllinni I
Forboönu borginni og reyndi ekki
einu sinni að fylgjast með atburð-
um i landinu. Miklar sviptingar
voru i landinu og upp úr sauð árið
l915.Heyndi Yuan að treysta sig
i sessi með þvi að bindast sam-
tökum við Japani, erkióvini Kin-
verja, en þá var lýðveldissinnum
nóg boðið og þeir gerðu uppreisn.
1 langan tima logaði allt i bardög-
um og óeirðum i landinu á nýjan
leik og skyndilega var P’u-Yi
kominn i sviðsljósið aftur. Kin-
verskur stríðsherra sem Chang
Hsun hét freistaði þess að koma á
reglu með þvi að endurvekja
keisaradæmið, hann gerðist aðal-
ráðgjafi drengsins en þegar til
kom gátu hinir Manchu-isku ráð-
gjafar og ættingjar P’u-Yis ekki
fallist á að hleypa vanalegum
Kinverja inn i' sinar raðir og hin
nýja stjóm keisarans varð ál'dréi
sterk.
Afskornir svínshalar
A meðan á þessu stóð höfðu lýð-
veldissinnar fvlkt liði um eftir-
mann Yuans forseta, en sá hét Li
Yuan-hung. Með aöstoð einu flug-
vélarinnar sem tilvar iKinaveldi
réðust lýðveldissinnar á Peking
og sigruðu herafla Chang Hasuns
léttilega.
1 minningum sinum sem P ’u-Yi
ritaði siðarmeir, lýsir hann þvi
fiálglega er flugvélin gerði loftar-
asir á skóla hans og á Höllina til
ræktunar hamingjunni. Einnig
lýsir hann afskomum svinshölum
sem lágu hvarvetna á strætum
borgarinnar en svinshalar tákn-
uðu tryggð við Manchu-ættina og
þeim höfðu hermenn Chang
Hsuns kastað frá sér á flóttanum.
Það var svo þann 12. júli árið
1917, aðeins hálfum mánuði eftir
að hann hafði aftur komist til
valda, sem P’u-Yi sagði af sér
öðru sinni. Enn var lifi hans
þyrmt það eð lýðveldissinnar
töldu sig enn þurfa á stuðningi
Manchu-ættarinnar að halda,
enda var landinu nú ógnað frá
Japan og samstöðu þörf innan
lands.
P’u-Yi tók nú aftur að sér það
hlutverk sem hann var sem fædd-
ur til, hlutverk þykjustu-keisar-
ans. Á táningsaldri naut hann
kennslu bresks kennara sem hét
Reginald Johnston en hann lagði
sig fram um að aðlaga hug hins
unga keisara að vestrænum sið-
um og þótti mörgum ótrúlega
hversu vel honum varð ágengt.
Johnston þessum tókst meðal
annars að fá drenginn til aö
minnka við sig hirðsiðina. Geld-
ingahjörð var send út úr Borginni
forboðnu og skyndilega var því
lýst yfir að P’u-Yi hefði tekið sér
nafnið Henry. Mun það vera kom-
ið frá Hinriki kóngi áttunda en
þann þjóðhöfðingja dáði Reginald
Johnston.
P’u-Yi leiðist og fær sér
konu
Brátt komað þviað P’u-Yi varð
leiðurá lifinu. Eftir þessutók fað-
ir hans, Ch’un prins, og féll afar
illa. Hann gerði þvi ráðstafanirtil
að drengurinn gætitekið sérkonu
og lifað tiltölulega eðlilegu lífi. Nú
voru ekki lengur i gildi lög sem
sögðu að keisarinn i Kina gæti
krafist þess að allar fegurstu kon-
ur landsinsyrðu fluttar honum til
skoðunar, svo piltur varð að láta
sér nægja að skoöa kvenkostinn
af ljósmyndum. Að lokum valdi
hann eina mynd sem var af konu
nokkurri sem Wen Hsiu hét. Hélt
nú keisarinn að allt væri klappað
og klárt en þvi fór fjarri er til
kom. Hirðsiöir Manchu-ættarinn-
ar voru enn ifullu gildi, þrátt fyr-
irallt,og hirðkeisaranskomst að
þeirri niðurstöðu að þessari konu
gæti hann alls ekki gifst. Tók
hirðin sér þá fyrir hendur að velja
sjálf eiginkonu handa keisaran-
um og valdi Wen Jung nokkra, en
hún hefur einnig verið kölluð
Elizabeth Yuang. Var hún dóttir
ákaflega auðugrar og valdamik-
illar fjölskyldu.
En vegna þess að keisarinn
hafði þegar litið Wen Hsiu hýru
auga var augljóst að enginn ann-
armaðurgæti verið hennar verð-
uguroghún var þvf gerðhirðmær
við hirð hans.
Það er almælt i Kina að brúð-
kaupsnótt þeirra P’u-Yi og Wen
Jung hafi ekki blessast. Raunar
- segir orðsporið að báðum hafi
leiðst jafn mikið. Sá maður sem
gerst þekkir til, Arnold nokkur J.
Brackman, er ritaði ævisögu
keisarans siðarmeir, gefur sterk-
lega i skyn að hið undarlega upp-
eldidrengsins hafi haftsin áhrif á
hvatir hans,nefninlega allir geld-
ingarnir sem sifellt umkringdu
hann. Þá hafi hið pólitfska getu-
leysihans einnig færtsig smátt og
smátt yfir á kynferðislega svið.
Enáþvíhöfum viðekki áhuga og
heyrir þetta kjaftadálkum til.
Japanir leppa keisarann
Enþarfyrir utan fórstManchu-
ættinni ekki vel á þessum árum.
Arið 1924 hófst enn einu sinni
borgarastrið i Kfnaveldi og að
þessu sinni öttu kappi keisara-
sinnar og lýðveldissinnar. Að
lyktum náði hershöfðingi lýðveld-
issinna yfirhöndinni og rak hann
P’u-Yi og fjölskyldu hans út úr
hinni forboðnu borg.
Fyrirutan borgarmúrana voru
menn sem töku P’u-Yi fegins
hendi. Það voru Japanirsem voru
nú enn einu sinni komnir á skrið.
Þeir tóku keisarafjölskylduna
undir sinn verndarvæng þar til
þeir lögðu undir sig Manchuriu
árið 1931. Þar komu þeir á fót
leppriki sinu en til þess að reyna
að öðlast vináttu Kinverjá, eða að
minnsta kosti keisarasinna i
Kina, hrófluðu þeir upp hásæti i
lepprikinu, sem þeir nefndu
Manchukuo, og settu P’u-Yi ofan