Tíminn - 27.11.1981, Blaðsíða 7

MCl »‘j*tfms7ön .TS! lugfibutec
Föstudagur 27. nóvember 1981
B Reagan og Haig
Sáttfúsari tónn
Reagans en áður
Ræða um utanríkismál vekur athygli
■ REAGAN forseti flutti á miö-
vikudaginn i siðastliðinni viku
fyrstu meiriháttarræðuna um ut-
anrikismál, siðan hann kom i
Hvita húsið. Þessi ræða forsetans
hefur vakið mikla og verðskuld-
aða athygli.
Ræðan fjallaði um viðræður
risaveldanna um takmörkun
meðaldrægraeldflauga i Evrópu,
en þær munu hefjast i Genf á
mánudaginn kemur.
t þessari ræðu sinni gerði Rea-
gan Sovétrikjunum þaö tilboð, að
þau eyðilegðu um 600 eldflaugar
sinar, sem eru einkenndar meö
nöfnunum S-20, SS-5 og SS-4, en i
staöinnhætti Nato við áætlun sina
um að koma upp 574 eldflaugum,
sem bera nafn Pershing 1 og Per-
shing 2 og Cruise.
Ekki verður sagt, að þetta til-
boð i ræðu Reagans hafi vakið
mesta athygli, þvi að Rússar voru
búnir að hafna slikum hugmynd-
um fyrirfram, en það hafði Brés-
njef gert i viðtali við vesturþýzka
vikuritið Der Spiegel 2. nóvem-
ber. Það var þvi áhættulaust fyrir
Reagan að gera þetta tilboð.
Það, sem fyrst og fremst vakti
athygli i sambandi við ræðu for-
setans, var nýr tónn. Hinn her-
skái tónn,sem hafði til þessa ein-
kennt ræður hans, var að mestu
horfinn. Hann lét flest ágrein-
ingsmál risaveldanna liggja á
milli hluta, eins og Afganistan og
og E1 Salvador, en ræddi um
kjarnorkuvopnin fyrst og fremst
og þá miklu nauðsyn að hefjast
handa um takmörkun þeirra. Það
var miklu meiri sáttfýsistónn i
ræðu forsetans en i fyrri ræðum
hans.
Þetta glæðir þær vonir, að
Bandarikjamenn eigi eftir að
ganga lengra til móts við Rússa
en Reagan gerði með áður-
greindri tillögu sinni. Við þvi er
ekki heldur að búast, að Reagan
beri strax fram i upphafi þá til-
lögu, sem stjórn hans getur end-
anlega sætt sig við. Sá er ekki
vaninn i samningum.
t RÆÐU sinni hélt Reagan þvi
fram, að Rússar hefðu svo miklu
fleiri meöaldrægar eldflaugar,
sem skotið er af jörðu, að styrk-
leikahlutföllin á þessu sviði
kjarnavopnabúnaðarins væri
einn á móti sex Rússum i vil.
Rússar hafa ekki beinlinis mót-
mælt þessu, hvað snertir eld-
flaugar, sem skjóta má af jörðu,
en hins vegar haldið þvi fram, að
styrkleikahlutföllin séu svipuö,
þegar eldflaugar, sem hægt er að
skjóta úr flugvélum eða af ofan-
sjávarskipum, séu teknar meö i
reikninginn. A þvi sviði hafi Nató-
rikin algera yfirburði. Rússar
væru þvi orönir miklu lakar settir
en Bandarikjamenn, ef þeir eyði-
legðu meðaldrægar eldflaugar
sinar, sem skjóta má af jörðu, og
fengu ekki annað á móti en að
Bandarikin hættu við að setja upp
meðaldrægar eldflaugar, sem
skjóta má af jörðu.
Vel má vera, aö þetta eigi eftir
aö valda verulegum ágreiningi i
viðræðunum i Genf. I fyrsta lagi
verði deilt um, hver hinn raun-
verulegi styrkleiki risaveldanna
sé á þessu sviði. í öðru lagi hvort
■ Reagan
eingöngu eigi að semja um með-
aldrægar eldflaugar, sem skotið
er af jörðu, eða fleiri eldflauga-
tegundir.
Viðbrögð Sovétmanna við þessu
tilboöi Reagans hafa verið nei-
kvæð af framangreindum ástæð-
um, en þó vart eins hörð eins og
búizt var við. Einn helzti sérfræð-
ingur þeirra á sviði kjarnvopna-
búnaðar, Vadim Zagladin, hefur
á blaðamannafundi haft þau um-
mæli um ræðu Reagans, að hún
væri spor i rétta átt, ef miðað
væri við fyrri ræður hans.
Það leiðir óhjákvæmilega af
ræðu Reagans, að Rússar verða
að gera eitthvert gagntilboð.
Lengur tjóar þeim ekki að bjóða
upp á frystingu allra aðgerða á
þessu sviði, meðan viðræður fara
fram. Það myndi tryggja á með-
an algera yfirburði þeirra á sviði
eldflauga sem skjóta má af jörðu,
en þær eru taldar öruggari og
markvissari en eldflaugar, sem
skotið er af skipum eða úr flug-
vélum.
SUMIR fréttaskýrendur gizka
á, að Reagan hafi að nokkru leyti
beint máli sinu til friðarhreyfing-
anna i Evrópu qg ætli að draga úr
áhrifum þeirra með tilboði sinu
og friösamlegri talsmáta.
Margir fréttaskýrendur draga i
efa, að þessi tilgangur Reagans
hafi heppnazt. A.m.k. nægi það
ekki friðarhreyfingunum að
Rússum sé gert tilboö, sem þeir
voru fyrirfram búnir að hafna.
Það veki þann grun, ef Banda-
rikjastjórn gangi ekki lengra, aö
þeir ætli að láta viðræðurnar
stranda á þvi, að Rússar hafna
þessu tilboði, og telji sér þá
mögulegt að halda áfram við eld-
flaugaáætlun sina.
Verði það niðurstaöan, má bú-
ast við þvi, aö sókn friöarhreyf-
inganna eigi eftir að aukast.
Þá geti það aukiö friðarhreyf-
ingum sjálfstraust, að ræðu
Reagans megi aö vissu leyti telja
árangur af baráttu þeirra.
Þetta myndi hins vegar breyt-
ast, ef áframhald yrði á þeirri
stefnu Reagans, sem ræða hans
virtist boða.
t>órarinn Þórarinsson,
ritstjóri skrifar
erlendar fréttir
Engra
breytinga
að vænta
— á hardri andstödu ísraels
gegn friðarsveitunum
■ Varnarmálaráðherra
Israel sagði i gær, að engra
breytinga væri aö vænta i
hinni hörðu afstööu Israels-
manna gegn þátttöku vestur-
evrópskra friöargæslusveita i
friðargæslunni á Sinaiskaga.
Þetta sagði hann eftir aö hafa
átt fund með Begin forsætis-
ráðherra Israel.
Varnarmálaráöherrann hélt
i gærkveldi til Washington til
þess að skýra þessa afstöðu
fyrir utanrikisráðherra
Bandarikjanna, Alexander
Haig.
Aöur hafði Begin sagt að
hann myndi leggja til við
rikisstjórn sina á fundi hennar
á sunnudag að hún hafnaði
boði vesturveldanna.
Seychelleyjar:
Uppreisn
brotin á
bak aftur
■ Svo virðist sem yfirvöldum
á Seychelleyjum á Noröur
Indlandshafi hafi tekist að
brjóta á bak aftur uppreisn
sem gerð var gegn stjórninni
en öryggisverðir á hinum al-
þjóðlega flugvelli eyjanna
háðu harða baráttu við upp-
reisnarmenn i gær, en upp-
reisnarmönnunum var lýst
sem málaliðum frá Suður-Af-
riku.
Sumir uppreisnarmannanna
náðust en nokkrir sluppu til
fjalla og nú stendur yfir leit að
þeim. Afgangur uppreisnar-
mannanna rændu flugvél frá
Indlandi og neyddu flugmann
vélarinnar til að fljúga til Dur-
ban, þar sem þeir voru hand-
teknir af lögreglu Suður-Af-
riku.
Að sögn stjórnvalda á
eyjunum komu 44 málaliðar til
eyjanna i fyrradag með flug-
vél frá Swasiland-Airlines, en
auk þeirra tóku þátt i upp-
reisninni menn sem taldir eru
vera frá Bretlandi, Ástraliu,
Vestur-Þýskalandi og öðrum
löndum.
Þetta er i annaö sinn á
tveimur árum sem tilraun er
gerö til að steypa stjórninni á
eyjunum á sama hátt.
Versnandi
sambúð
Indlands og
Pakistan
■ Ctlit er fyrir versnandi
sambúð Indlands og Pakistan.
1 þingræðu fyrir skömmu
sagði Indira Gandhi forsætis-
ráðherra Indlands að Pakist-
anir væru nú að styrkja her-
afla sinn á landamærum rikj-
anna auk þess sem þeir væru
aö byggja upp og endurbæta
flugvelli sina við landamærin.
Indverski varnarmálaráö-
herrann sagði að Indverjum
væri vel ljóst hvaö Pakistanir
ætluöust fyrir meö nýjum
friöarsáttmála sem þeir heföu
lagt til að þjóöirnar samein-
uðust um.
Zia ul-Hac forseti Pakistan
sagði að ekkert hefði þokast i
samkomulagsátt með sátt-
málann.
Viðræður um
fjárlög EBE
■ Háttsettir stjórnarliðar frá
löndum Efnahagsbandalags-
ins hafa hafið tveggja daga
viðræöur i London þar sem
rætt verður um endurskipu-
lagningu á fjárlögum banda-
lagsins, og mun athyglinni
aðallega verða beint að land-
búnaðarstefnunni.
Einnig mun verða reynt aö
koma i veg fyrir að deilurnar á
siðasta ári endurtakisig en þá
hélt Bretland þvi fram að það
legði fram of mikið fjármagn
til bandalagsins.
Aður en Helmut Schmidt
kanslari V-Þýskalands hélt til
London sagði hann, að
V-Þýskaland væri eina landið
sem legöi til ótakmarkaö fjár-
magn til bandalagsins og svo
gæti ekki haldið áfram.
Eins og málin standa nú
mun vera litiö útlit fyrir sam-
stöðu um endurskipulagningu
fjárlaganna.
TÉKKÓSLÓVAKIA: Fjórir háttsettir meölimir kommúnista-
flokksins i Tekkóslóvakiu munu hafa veriö handteknir og færðir
til yfirheyrslu fyrirskömmu en þeir gengdu allir háum embætt-
um i tið A. Dubcek.
PÓLLAND: Lögreglan i Póllandi mun hafa handtekið 20 með-
limihins frjálsa verkalýðsfélags Solidarnosc eftir óeirðir á járn-1
brautarstöö i suðurhluta landsins. Þeir munu hafa verið að mála
slagorð á veggi stöðvarinnar en aö sögn útvarpsins i Varsjá
munu þeir hafa barið aöstoðarstöðvarstjórann er hann ætlaði að
stöðva þá.
ÍSRAEL: Miklar sprengingar hafa orðið i israelsku vopnabúri
noröur af Haifa. Samkvæmt fregnum frá Israel munu
sprengingarnar hafa oröið eftir aö eldur bráust út. Einn maður
lést og hundruð annarra neyddust til aðleita skjóls.
Ekki er vitað með vissu hvað olli eldsupptökunum, en fyrstu
rannsóknir benda til, að um slys hafi verið aö ræða.
SPANN :Báðar deildir spánska þingsins hafa nú samþykkt aðild
landsins að Nato. Næsta skref i málinu er fyrir Nato að bjóða
Spán formlega að gerast meðlimur i bandalaginu en talið er a?
þaö veröi einhvern tima á næsta ári.