Fréttablaðið - 18.04.2008, Blaðsíða 72

32 18. apríl 2008 FÖSTUDAGUR
Eftir Valgerði Bjarnadóttur
Kostir og gallar við aðild að Evrópusambandinu. Ég hlýt
að segja eins og er að þetta upp-
legg á umræðunni hefur aldrei
höfðað til mín. Væntanlega er það
vegna þess að þegar talað er um
kosti og galla í þessu samhengi þá
finnst mér það snúast um hvað
kostar þetta og hvað fáum við á
móti. Debet- og kredit-aðferðin til
að nálgast viðfangsefnið sem ég
tel fyrst og fremst pólitískt finnst
mér þess vegna ekki vera hin
rétta. Það þýðir auðvitað ekki að
sú leið að niðurstöðu geti ekki
verið sjálfsögð, eðlileg og upplögð
fyrir aðra og kannski flesta, ég á
hins vegar svolítið bágt með að
taka þátt í umræðunni á þeim
nótum og ætla að láta það eftir
mér að sinni.
Markmiðið var friður
Nokkrar staðreyndir um félags-
skapinn skipta máli og teljast tví-
mælalaust til kosta þess að vera í
honum. Evrópusambandið er sam-
komulag um samstarf lýðræðis-
þjóða í Evrópu, núna árið 2008
erum við eina þjóðin í Vestur- og
Mið-Evrópu utan Sviss, Noregs,
Liechtenstein, Mónakó og Andorra
sem ekki eru í Evrópusamband-
inu. Upphaf Evrópusambandsins
er bandalag sex Evrópuþjóða sett
á stofn með það markmið fyrst og
fremst að tryggja frið í álfunni í
kjölfarið á tveim styrjöldum á
hálfri öld sem áttu upptök sín þar
og urðu síðan fyrri og síðari heims-
styrjöldin. Upphafsmennirnir
trúðu því að hægt væri að tryggja
frið með því að binda efnahagsleg
bönd. Efnahagssamstarfið skilaði
svo miklum árangri að heimsveld-
ið Bretland sem í millitíðinni hafði
blásið til EFTA-samstarfs bankaði
upp á bara fáum árum síðar. Núna
fimmtíu árum síðar vitum við að
tilraunin til friðar hefur tekist –
a.m.k. í meira en hálfa öld.
Þegar Berlínarmúrinn hrundi í
nóvember árið 1989 breyttist Evr-
ópa öll. Líklegast var það tilviljun
að þetta var einmitt sama árið og
kennt var við innri markaðinn svo-
kallaða. Innri markaðurinn var í
raun ekki annað en að koma upp-
haflegum markmiðum Efnahags-
bandalagsins, eins og það þá hét, í
framkvæmd – meira en þrjátíu
ára markmiðum! (Svo kannski er
okkur vorkunn).
Væntingarnar sem innri mark-
aðurinn olli blés miklum krafti í
alla efnahagsstarfsemi í Evrópu.
Þegar kalda stríðinu lauk sóttu
ríkin sem við unnum með að gerð
EES-samningsins um fulla aðild
að samstarfinu. En ekki við. Við –
Íslendingar – erum svo lítil, sæt
og sniðug að við þurftum ekki að
vera í þessum pælingum og
misstum þess vegna af strætó.
Þegar Norðmenn felldu samning-
inn þóttust íslenskir stjórnmála-
menn, ekki þurfa að ræða frekar
þetta mikla hagsmunamál okkar
allra. Ég er þeirrar skoðunar að
það hafi verið mikil stjórnmálaleg
mistök.
Spurningin um fullveldið
Hugtakið fullveldi er allt annað í
dag en það var fyrir áratugum
síðan. Alheimsvæð-
ingin hefur það í
för með sér
að þjóðir
ráða sér lítt
sjálfar.
Frelsi og
hagsæld
þjóða er
betur borgið í
samfloti við
aðrar þjóðir
en ef þær
reyna að
standa einar og sér. Þetta á ekki
síst við um litlar þjóðir sem hafa
lítið bolmagn, áhrif þeirra og
kraftur verður meiri í samfloti við
aðrar þjóðir. Þetta á ekki síst við í
viðskiptum við stórþjóðir, þar
skiptir samstaðan miklu máli. Það
er ástæða þess að ég tel að við
eigum að vera fullgildir aðilar að
Evrópusambandinu.
Stundum finnst mér svolítið
skondið að eymd krónunnar hefur
orðið til þess að æ fleiri krefjast
þess að aðild að Evrópusamband-
inu verði tekin til alvarlegrar
umræðu. Það þótti mikið fullveldis-
afsal þjóðanna í Evrópusamband-
inu að afsala sér gjaldmiðlinum.
Það er af fullveldis- og þjóðar-
stoltsástæðum sem Danir og Svíar
hafa ekki tekið upp evru. En það
er auðvitað sitthvað að vera dönsk
eða sænsk króna eða bara íslensk.
Í skipalest eða ein á árabáti
Hvað er til ráða er spurt. Mætti ég
ráða yrði lögð inn umsókn um
aðild að Evrópusambandinu
svo fljótt sem auðið er. Ég trúi því
að samningaviðræður tækju ekki
langan tíma. Þjóðin yrði síðan að
segja sitt. Ef þetta yrði nú allt gert
í grænum hvelli myndi ég veðja á
að það sem seinkaði inngöngu
okkar í Evrópusambandið mest
yrði sá tími sem það mun taka að
gera nauðsynlegar breytingar á
stjórnskipuninni. Því þær verða
ekki gerðar nema að þing sé rofið
og efnt til kosninga.
Enginn má halda að aðild að
ESB lagi efnahagsástandið eins og
skot. En ég er sammála þeim sem
segja að yfirlýsing um að við
stefnum þangað mundi lægja ein-
hverjar öldur. Innan eða utan ESB
munum við þurfa að bera ábyrgð á
okkur sjálf. Innan þess erum við í
skipalest með stuðning og skjól af
stóru skipunum, utan þess erum
við ein á árabáti, sumir segja
korktappa, það er ekki gott þegar
hvessir.
Höfundur er varaþingmaður
Samfylkingarinnar.
Ein á báti – með korktappa
EVRÓPUSAMBANDIÐ – Hvað er til ráða?
1. Hverjir eru helstu kostir við Evrópusambandsaðild?
2. Hverjir eru helstu gallar við Evrópusambandsaðild?
3. Hvað er til ráða?
3.1. Á að hafna aðild umsvifalaust?
3.2. Á að bíða og sjá til?
3.3. Á að sækja um aðild umsvifalaust?
3.4. Á að gera efnahagslegar og stjórnskipulegar ráð-
stafanir með það að markmiði að taka ákvörðun af eða á um
aðildarumsókn eftir tiltekinn tíma, til dæmis innan þriggja ára?
Traustur fjárhagur
og góð afkoma
UMRÆÐAN
Bæjarmál í Hafnar-
firði
Það hefur að vonum vakið athygli að á
sama tíma og stærstu
viðskiptabankar lands-
ins og aðrir stórir lán-
takendur eiga ekki kost
á að taka erlend lán
nema með hærra
skulda tryggingarálagi en áður
hefur þekkst, eða allt upp undir
1.000 punkta, var Hafnarfjarðar-
bæ boðið upp á lánskjör sem eru
langtum hagstæðari, eða upp á
um 80 punkta álag að meðal tali
á Libor-vexti.
Þessi kjör eru staðfesting á
því trausti sem borið er til bæjar-
ins, en fjárhagur Hafnarfjarðar-
bæjar hefur tekið miklum
um skiptum á allra síðustu árum,
eins og ársreikningar bæjar-
félags ins sýna með skýrum
hætti.
Einn helsti mælikvarði á fjár-
hagslega afkomu hverju sinni er
veltufé frá rekstri. Á síðustu
árum hefur sú framlegð sem nýt-
ist til afborgunar lána eða nýrra
framkvæmda aukist stórum og
er nú hátt í tveir milljarðar
króna. Veltufé frá rekstri sem
hlutfall af tekjum bæjarins hefur
aukist úr liðlega 4% á árinu 2002
í 12% á sl. ári og mun samkvæmt
langtímaáætlun sem bæjarstjórn
hefur nýlega samþykkt hækka í
14% á næstu tveimur árum. Sam-
kvæmt sömu áætlun er gert ráð
fyrir að eignir bæjarfélagsins
aukist um liðlega 3 milljarða og
eigið fé um liðlega fjóra millj-
arða á þessum tíma. Langtíma-
lán samstæðureiknings bæjarins
munu hækka um rúma 2,7 millj-
arða en heildarskuldir bæjar-
félagsins á sama tíma lækka um
nær 1 milljarð króna.
Á síðustu árum hafa
framkvæmdir í bæjar-
félaginu verið meiri en
nokkru sinni áður sam-
hliða mikilli fjölgun
íbúa. Þrátt fyrir þessa
miklu uppbyggingu
hefur Hafnarfjarðar-
bær ekki þurft að nýta
sér fyrirliggjandi láns-
heimildir heldur nýtt til
fullnustu þá tekjuveltu
í sjóðsstreyminu sem
hröð uppbygging hefur skapað.
Á sama tíma hefur einnig
verið hægt að greiða niður
erlendar skuldir bæjarfélags-
ins. Á þessu ári er ráðgert að
nýframkvæmdir í skólum, leik-
skólum, íþróttamannvirkjum og
nýjum íbúða- og atvinnusvæð-
um verði fyrir liðlega 6 millj-
arða króna og í nýrri þriggja ára
áætlun fram til ársins 2011 er
ráðgert að nýframkvæmdir
verði upp á liðlega 15 milljarða
króna.
Þessar miklu fjárfestingar í
mannvirkjum kalla á tíma-
bundna skuldsetningu, enda
fyrir séð að jafn viðamiklar
framkvæmdir eru fjárfrekar.
Mikil samstaða hefur verið
innan bæjar stjórnar um þessi
verkefni, en nú á 100 ára kaup-
staðarafmæli bæjarins verða
mörg þeirra fullkláruð og áfram
verður fjárfest í frekari upp-
byggingu nýrra grunnskóla,
leikskóla, tónlistarskóla, bóka-
safns og íþróttamannvirkja.
Ljóst er að aðstæður á lána-
mörkuðum og hjá útlánsstofn-
unum eru afar þröngar og erfið-
ar um þessar mundir og jafnt
fyrirtæki sem einstaklingar
hafa fundið fyrir þeirri kreppu.
Það er því afar mikilvægt að við
þessar aðstæður hefur Hafnar-
fjarðarbær náð að tryggja sér
framkvæmdafé til næstu ára á
afar góðum kjörum.
Þessi staðreynd sýnir best
hvaða traust bæjarfélagið nýtur
meðal lánveitenda og staðfestir
um leið þann mikla árangur sem
náðst hefur í fjármálum og
rekstri bæjarins á síðustu
árum.
Höfundur er bæjarstjóri í
Hafnarfirði.
LÚÐVÍK GEIRSSON
Það er því afar mikilvægt að
við þessar aðstæður hefur
Hafnarfjarðarbær náð að
tryggja sér framkvæmdafé
til næstu ára á afar góðum
kjörum.
Hvaða bull er þetta, Þorvaldur?
UMRÆÐAN
Jöfnuður
Þorvaldur Gylfason ritar reglulega dálka í þetta blað. Í þeim kemur
frumleg sýn hans á staðreyndir ósjaldan
á óvart. Er óhætt að fullyrða að í þessu
efni komist fáir blaðaskríbentar hér á
landi þangað sem Þorvaldur hefur
hælana.
Á fimmtudag tókst Þorvaldi óvenju vel
upp. Honum tókst þá að tvinna saman svo
margar furðusögur um tekjudreifingu á
Íslandi í eina grein að undrun sætir.
Þorvaldur fullyrðir m.a. að Hagstofa
Íslands hafi ekki hirt um að kortleggja tekjuskipt-
inu á Íslandi. Þetta er fjarri sanni. Hagstofan
heldur til haga umfangsmiklum gögnum um
tekjudreifingu. Þessi gögn eru aðgengileg
hverjum sem hafa vill og mörg útgefin í skýrslum
stofnunarinnar. Auk annars hefur Hagstofan tekið
þátt í alþjóðlegum samanburðarrannsóknum á
tekjudreifingu einmitt af því tagi sem Þorvaldi er
tíðrætt um.
Niðurstöður mjög viðamikillar og vandaðrar
samevrópskrar rannsóknar á tekjudreifingu voru
t.d. birtar í sérstakri útgáfu Hagstofunnar
(Hagtíðindi: Laun tekjur og vinnumarkaður árg.
92 nr. 8 2007.1). Þar kemur fram, þveröfugt við
það sem Þorvaldur heldur fram, að dreifing
ráðstöfunartekna (eftir skatt og bætur) á Íslandi
sé með því jafnasta sem um getur í Evrópu.
Nánar tiltekið var svonefndur Gini-stuðull, sem
Þorvaldur ræðir um, sá þriðji lægsti á Íslandi.
Þetta merkir að tekjudreifing á þennan mæli-
kvarða var sú þriðja jafnasta á Íslandi af 31
Evrópuþjóð sem þátt tók í rannsókninni. Miðað
við Norðurlandaþjóðirnar var Gini-mælikvarðinn
hærri bæði í Noregi og Finnlandi en eilítið lægri í
Danmörku og Svíþjóð. Það er umhugsunarvert að
hinn samræmdi mældi Gini-stuðull fyrir Ísland
samkvæmt þessari rannsókn reyndist 0,25, sem er
ekki einu sinni í námunda við töluna 0,36 sem
Þorvaldur setur fram. (Raunar segir
Þorvaldur að Gini-stuðullinn hafi verið
36, en það hlýtur að vera yfirsjón þar
sem Gini-stuðullinn er skýrgreindur á
bilinu frá núlli og upp í einn).
Svipaðar niðurstöður
Aðrir mælikvarðar á tekjudreifingu
(og þeir eru margir) gefa svipaða
niðurstöðu. Til dæmis reyndist
svokallað lágtekjuhlutfall, sem skoða
má sem vísbendingu um hlutfallslega
fátækt, næst lægst á Íslandi miðað við
hinar Evrópuþjóðirnar. Það var aðeins
í Svíþjóð sem það var lægra, en
talsvert hærra í Danmörku, Noregi og
Finnlandi.
Í fáum orðum sagt: Vandaðasta samræmda
rannsóknin á tekjudreifingu sem fram hefur farið
í Evrópu staðfestir að tekjudreifing á Íslandi er
með því jafnasta sem um getur í Evrópu og
fátækt hvað minnst. Þetta er ekki einungis í
ósamræmi við heldur þveröfugt við þá mynd sem
Þorvaldur dregur upp.
Þá er ekki sjáanlegt af fyrirliggjandi gögnum
að staða Íslands hvað tekjudreifingu snertir hafi
breyst umtalsvert í samanburði við aðrar Evrópu-
þjóðir í a.m.k. tvo til þrjá áratugi. Það er því ekki
um það að ræða að hér á landi hafi tekjudreifing
orðið ójafnari í samanburði við aðrar Evrópu- eða
Norðurlandaþjóðir eins og Þorvaldur gefur í skyn.
Villandi framsetning
Það liggur þá í hlutarins eðli að þær pólitísku
samsæriskenningar sem Þorvaldur sýður upp til
að útskýra hina ímynduðu þróun hafa lítið gildi
annað en til skemmtunar. Úr því að forsendurnar
ganga þvert á staðreyndir verður raunar ekki
annað séð en þær snúist fremur upp í andstæðu
sína og lofgjörð um Sjálfstæðis- og Framsóknar-
flokk, sé á annað borð eitthvað rökrænt samhengi
í grein Þorvaldar.
Þorvaldur talar um að ríkisskattstjóraembættið
hafi hlaupið í skarðið fyrir Hagstofuna og lagt
fram tölur um tekjuskiptingu. Þetta er ekki rétt.
Embætti ríkisskattstjóra hefur ekki gefið út
neina slíka reikninga a.m.k. ekki opinberlega. Það
er jafnframt ekki rétt að ríkisskattstjóri hafi
reiknað eða sent frá sér nýjar tölur sem sýni
vaxandi ójöfnuð á árinu 2006. Það er því villandi,
svo ekki sé meira sagt, að bera þetta ágæta
embætti fyrir útreikningum á Gini-stuðlum, sem
augljóslega eru komnir úr allt öðrum húsum.
Fyrir framtíð lands og þjóðar skiptir miklu
máli að hafa augun á raunveruleikanum og
mistúlka ekki staðreyndir. Vera kann að með
skáldskap um þjóðhagsstærðir sé unnt að
framkalla úlfúð og slá pólitískar keilur. Sem þjóð
erum við hins vegar engu bættari með því að
ímynda okkur einhverja aðra dreifingu tekna en
til staðar er í landinu. Það sama gildir auðvitað
um aðrar staðreyndir okkar lífs.
Höfundur er prófessor við viðskipta- og hagfræði-
deild Háskóla Íslands.
RAGNAR ÁRNASON
Vandaðasta samræmda rannsóknin á tekju-
dreifingu sem fram hefur farið í Evrópu
staðfestir að tekjudreifing á Íslandi er með
því jafnasta sem um getur í Evrópu og fátækt
hvað minnst.
SEND IÐ OKK UR LÍNU
Við hvetj um les end ur til að senda okk ur línu og
leggja orð í belg um mál efni líð andi stund ar. Grein-
ar og bréf skulu vera stutt og gagn orð. Ein göngu er
tek ið á móti efni sem sent er frá Skoð ana síð unni á
vis ir.is. Þar eru nán ari leið bein ing ar. Rit stjórn ákveð-
ur hvort efni birt ist í Frétta blað inu eða Vísi eða í
báð um miðl un um að hluta eða í heild. Áskil inn er
rétt ur til leið rétt inga og til að stytta efni.