Tíminn - 04.07.1982, Blaðsíða 14

14 _________________
leigupennar I úilöndum
SUNNUDAGUR 4. JÚLÍ 1982
Af vist-
vinum,
karensi
°g
afhoppi
■ t’essa dagana er hálfgerð hitabylgja
í Stokkhólmi. Nýlega birtu blöðin
upplýsingar um fjölgum baðstaða í
Leginum og Eystrasalti á borgarsvæð-
inu, en það er nefnilega alltaf að verða
hreinna vatnið hér og sjórinn. Að
minnsta kosti snauðara að gerlum. í
svona góðri tíð hætta menn að leggja
hlustir við rausi stjórnmálamanna og
spuming hvort þeir taka nú ekki
höndum saman og beri hin baðvænu
tfðindi til baka eða hindri ábyrgðarlausa
frilystingu eftir öðrum leiðum. Þvi
nú er stjómmalamönnum mikið niðri
fyrir. Það grillir í kosningar. Mér datt
þess vegna í hug að segja svolitið frá
stjórmálunum hérna, þótt mig gmni
raunar að menn hafi fengið nóg af slíku
þvargi á íslandi í bili.
Það á sem sé að kjósa i september.
Nú gildir að sýna fram á að efnahagsmál-
in séu að fara til fjandans eða öfúgt, eftir
því hvar í flokki maður stendur.
Hægriflokkamir hafa farið með völdin
frá 1976, tvö kjörtimabil, en nú er spáð
sigri vinstriflokkanna. Svíareru iðnir við
að gera skoðanakannanir og nýlega voru
birtar tvær slíkar. Samkvæmt báðum
munu kratarnir vinna talsverðan sigur,
en óljóst er hvort sænski allaballinn,
VPK, muni hljóta þau 4% atkvæða sem
þarf til að flokkur hreppi þingsæti. í
annarri skoðanakönnuninni fékk Vist-
fræðiflokkurinn eða Umhverfisverndar-
flokkurinn - eða hvað á nú að kalla
Miljöpartiet? - um 7% stuðning, en í
hinni könnuninni komst flokkur þessi
varla á blað. Nú bíða menn eftir að gerð
verði skoðanakönnun um hvaða skoð-
anakannanir séu marktækastar.
Veiðivél
Vistvinaflokkurinn á sér hliðstæðu í
Vestur-Þýskalandi og víðar eins og
menn kannast við (stundum kallaðir
Græningjar). Hér í Sviþjóð hefur
fyrirbærið samt að nokkru marki
sérstaka forsögu. Upphaf málsins eru
eiginlega deilurnar um hvort nota beri
kjarnorku i landinu til að framleiða
rafmagn. Torbjörn Fálldin og Miðflokk-
ur hans unnu sinn kosningasigur á sínum
tima vegna andstöðu við kjarnorkuna.
Siðar var þjóðaratkvæði um málið og
Torbjörn bakkaði; kjarnorkuféndur
urðu hins vegar vegalausir í bili. Nú er
talið að Vistvinaflokkurinn muni skjóta
yfir þá skjólshúsi.
Ein skemmtileg hlið stjórnmála-
þvargsins hér er hermálið. Þá á ég ekki
við alkunna skinhelgi Svia í vopnasölu-
málum, heldur hitt að þeir hafa nú fjasað
um það í heilan áratug hvort þeir eigi
að smiða flugvél nokkra sem heitir svo
mikið sem Veiði-, árásar-, og njósnavél,
skammstafað JAS. í tiu ár hafa menn
verið að bræða með sér áætlun um nýja
flugvél, enda sú gamla orðin úrelt. í
hergagnaiðnaði verða framfarir á degi
hverjum svo ætla má að þessi tiu ár hafi
menn þindarlaust haldið áfram að
endurbæta teikningarnar af nýju vélinni.
En pressan hefur nýlega fullyrt að vélin
í JAS verði ónýt að kalla, svo ekki veit
maður nú hvernig tiltækið lánast fyrir
rest. En ónýt vél, - það skiptir kannski
engu máli; þetta kostar ekki nema svona
50.000.000.000 islenskra nýkróna (26
mia skr) eða 333.000.000 krónur vélin
svo það er nú varla hægt að ætlast til að
mótorinn gangi alveg snurðulaust. Pönt-
unin verður fullafgreidd um aldamótin,
150 vélar. Margt skrýtið í kýrhausnum.
Sjóðir
Já, en ef ég á að segja frá hitamálum
kosninganna, þá er auðvitað fyrst á
dagskrá að nefna launþegasjóðina.
Launþegasjóðunum er ætlað það hlut-
verk i fyrsta lagi að leiða kratana til
sigurs i komandi þingkosningum og hins
vegar að styðja atvinnulífið. Taka á af
kaupi manna fé sem lagt verður i sjóði;
sjóðirnir fjárfesta i hlutabréfum og
fyrirtækjum. Tilgangurinn er bæði sá að
útvega fyrirtækjunum fjármagn og að
auka áhrif verkalýðshreyfingarinnar inn-
an fyrirtækjanna. Hægri flokkurinn
telur að verði þessi áætlun framkvæmd
muni Sviþjóð brátt verða eins og
austantjaldsland og allt fara fjandans til.
Aðrir gagnrýna hugmyndina um laun-
þegasjóði út frá þvi að tilgangur þeirra
sé aðeins að efla hag fyrirtækjaeigenda
því þeim verði með þessu útvegað ódýrt
fjármagn, kaupkröfur verði vægari
(kauphækkun fer til baka í fyrirtækið
sem hlutafé) og starfmenn verði vilhall-
ari „sinu“ fyrirtæki en eðlilegt er, meðan
hins vegar raunveruleg yfirráð starfs-
manna yfir framleiðslutækjunum muni
aldrei verða að veruleika sé þessi leið
farin. Þegar kratamir brosa til hægri
benda þeir á að sjóðirnir útvegi
fyrirtækjum nýtt fjármagn og þægt
vinnuafl; þegar þeir brosa til vinstri
segja þeir að í sjóðunum felist þjóðnýt-
ing.
Stórt mál eru launþegasjóðirnir, en
ennþá þyngri á metunum virðist svo-
nefndur karens ætla að verða. Hvað er
þá þessi karens fyrir nokkuð. Jú, það
mál gengur út á það að sitjandi
ríkisstjórn Þjóðarflokksins og Mið-
flokksins hefur með stuðningi Hægri-
manna ákveðið að launamenn fái ekki
bætur fyrir tekjumissi vegna veikinda
fyrr en á fjórða degi veikindanna.
Hingað til hefur það verið þannig að
menn hafa fengið næstum fullar bætur
frá fyrsta degi. Tilgangurinn með
breytingunni er auðvitað sagður vera
spamaður. Ætlunin er að hindra að
menn taki sér frí og þykist vera veikir
þegar þeir em við bestu heilsu að mála
■ „Má þvi segja að þetta einkennilega hopp hafi átt sér upphaf en engan endi og hangi þvi maðurinn enn einhvers staðar
á miðri lcið í lausu lofti.“
skútuna sina, gera við bilinn eða passa
veikt barn sitt eða hvað það er nú sem
hið svikula vinnuafl dundar sér við þegar
það þykist vera veikt! Já og nú mega
konur með langvinna túrverki passa
sig. Karensdagar heita semsé þessir þrir
fyrstu dagar veikindanna, sem nú skulu
verða bótalausir. Lögin hafa verið
samþykkt i trássi við vilja verkalýðs-
hreyfingarinnar og kratarnir lofa því að
breyta þessu til fyrri vegar vinni þeir
kosningarnar, lofa þvi sem sagt að
„afnema karensinn" eins og það heitir á
fjölmiðlamáli þessa dagana. Að öðrum
kosti hyggst verkalýðshreyfingin ná rétti
sínum í kjarasamningum.
Hóphopp
Nú er ég búinn að gera nokkra grein
fyrir aðalmálefnum líðandi stundar í
sænskum stjómmálum. En ekki eru öll
kurl komin til grafar fyrr en sagt hefur
verið frá svo nefndum afhoppurum.
Afhopparar í stjórnmálum nefnast þeir
sem neita að sætta sig við hina gefnu línu
og „hoppa af“ með gauragangi. Um
daginn vakti talsverða athygli hóphopp
nokkurra ungmenna úr samtökum
ungra allaballa hérlendis. Orsakir hóp-
hoppsins voru sagðar ónógur áhugi
móðurflokksins á innanríkismálefnum
Sviþjóðar og of mikill á innanrikismál-
um Pólverja. Fjölmiðlum þótti þetta mál
feitmeti og kvað raunverulega orsök
hoppsins vera hlýhug ungmennanna i
garð öldungaráðsins í Kreml. Mun
skemmtilegra afhopp var þó að minu
áliti það þegar einn þingmaður Mið-
flokksins lýsti þvi yfir að hann væri
eiginlega ekki lengur í flokknum, heldur
væri hann miklu frekar meðlimur
Kristilega flokksins, sem er afarlítill og
hingað til þingmannslaus áhugamanna-
hópur i Mið-Svíþjóð (Bibliubeltinu).
Svo virtist sem þingmaðurinn hafi ekki
áttað sig á þvi að úr þvi að hann var
orðinn afhuga Miðflokknum var eðlileg-
ast að hann segði af sér þingmennsku;
en það gerði hann nú samt ekki. Má þvi
segja að þetta sérkennilega hopp hafi átt
sér upphaf en engan endi og hangi því
maðurinn enn einhvers staðar á miðri
leið í lausu lofti.
Annað skemmtilegt afhopp átti sér
stað í júnibyrjun þegar tveir krataþing-
menn hoppuðu af stefnu flokks sins í
JAS-málinu. Rokkurinn heimtar að
ákvörðun um þessa langdregnu, dýru og
lélegu flugvél sé frestað, enda sé ófært
að hrapa þannig að ákvörðun i máli sem
ekkert sé raunverulega vitað um.
Hoppararnir koma frá stað inni miðju
landi, svo það er ekki af landvarnar-
ástæðum sem þeir vilja fá flugvélina sem
allra fyrst, heldur vegna þess að
flugvélaverksmiðjan er staðsett þar.
Flokksforinginn mun hafa hoppað af
bræði yfir óðagoti afhopparanna. »
Stutt lexia
Jæja, ég slæ þá botn í bréfið. Það
mætti kannski reyna að taka saman
þessa stuttu lexiu um sænsku stjórnmál-
in. Höfuðmál kosningabaráttunnar
verða karens og launþegasjóðir. Óljóst
er hvort eitthvað er að marka hóphopp
vistvina úr Miðjumannaflokknum enda
Lögurinn óðum að gerilsneyðast. Á-
hopp tveggja óðagotskrata á tiu ára
gamla en splunkunýja Veiði-, árásar- og
njósnavél mun tæpast skifta sköpum,
nema eitthvað sérstakt komi til.
Júníbyrjun, Stokkhólmi
Á.S.
Árni Sigurjónsson
skrifar Stokkhólmsbréf