Tíminn - 08.09.1982, Blaðsíða 7

MIÐVIKUDAGUR 8. SEPTEMBER 1982.
7
erlent yfirlit
erlendar fréttir
Hætta er á að fram
' i
■ Hagvöxtur hefur nú stöðvast í þriðja heiminum og hætta er á minnkandi framförum og framleiðslu.
farir f þriðja heim-
inum verði að engu
■ Á ásrsfundi Alþjóðabankans og
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, sem nú er
haldinn í Toronto í Kanada, er eitt
þeirra mála, sem ofarlega eru á baugi,
hvort Bandaríkin séu að verða áhuga-
laus um þróun þriðja heimsins. Petta
skiptir miklu máli, því til þessa hafa
Bandaríkin lagt allra þjóða mest al
mörkum til þróunaraðstoðar og hafa
látið mál þessi sig miklu skipta. Þæi
hugleiðingar sem hér birtast eru byggðar
á grein eftir J.E. Garten, en hann er
áhrifamaður í fjármálalífi og fyrirlesari
í pólitískri hagfræði í New York. Að
sjálfsögðu skrifar hann frá sjónarhóli
Bandaríkjamanns:
Á síðustu þrem árum hefur hagvöxtur
þeirra ríkja þriðja heimsins sem þurfa
að kaupa olíu, minnkað um helming.
Innflutningur þessara ríkja, sem undan-
farið hefur aukist um 8 af hundraði á
ári, er nú hættur að aukast. Skuldir
þróunarríkjanna eru nú um 500 mill-
jarðar dollara. Verðlag á útflutnings-
vörum þeirra hefur ekki verið lægra í 30
ár.
Framtíðin er dökk. Það eru engin
sjáanleg merki um að efnahagur heims-
ins muni batna að ráði á næstunni.
Jafnvel þótt hagvöxturinn tæki stökk
fram á við, sem ólíklegt verður að telja,
leysir það ekki allan vanda þróunarríkj-
anna. Á þessu ári munu rfki þriðja
heimsins þurfa á að halda að minnsta
kosti 100 milljarða dollara aðstoð til að
greiða fyrir nauðsynlegasta innflutningi
og greiða skuldir sínar - sömu upphæð
á næsta ári. Leiðtogar þróaðra ríkja
hugsa sig um tvisvar áður en þeir bæta
við aðstoðina, en illa gengur að fá
endurgreidd lánin, sem þriðji heimurinn
hefur tekið. Framfarir í þriðja heim-
inum hafa stöðvast, og það er erfitt að
taka upp þráðinn að nýju við fram-
kvæmdir sem stöðvast hafa og byrja á
ný. Fólk sem býr yfir menntun og
starfsþjálfun hefur flutt til þess hluta
heimsins sem betur má sín og fýsir ekki
að fara heim aftur.
Það ætti ekki að koma á óvart, að
Bandaríkin eru ekki reiðubúin að mæta
þessu ástandi. í tvo áratugi hefur verið
talað um mjög hraða þróun í þriðja
heiminum. Allt framundir þetta hefur
hagvöxturinn í þriðja heiminum verið
óvéfengjanlegur. Menn veltu fremur
fyrir sér hvernig ætti að dreifa ágóð-
anum, en hvernig ætti að auka hann.
Hin dapurlega staðreynd er sú, að þær
efnahagsframfarir, sem orðið hafa í
mörgum þróunarríkjum síðan um styrj-
aldarlok, verða að engu. 1 flestum
ríkjum Norðurálfu er félagslegt öryggi
tryggt, atvinnuleysisbætur eru lögleidd-
ar og ekki vá fyrir dyrum þótt
efnahagurinn verði eitthvað lakari. í
þriðja heiminum hefur fólk ekki áhyggj-
ur af því þótt ekki verði hægt að fara í
ferðalag í sumnarleyfinu eða endurnýja
bílinn sinn, heldur að berjast við
matarskort og ævilangt atvinnuleysi.
t>að má búast við frekari óróleika og
uppþotum í þriðja heiminum í kjölfar
versnandi efnahags, en slíkt er ávallt
vatn á myllu Sovétríkjanna, sem alls
staðar eru tilbúin að notfæra sér slíkt
ástand.
Veigamesta spumingin, sem lögð
verður fram á fundinum í Toronto er,
hvort Bandaríkin muni draga úr aðstoð
sinni við þær stofnanir sem rétta þriðja
heiminum hjálparhönd. Áætlað er að
framlag Bandaríkjanna minnki enn allt
fram til 1958 og greiða þau þá til
þróunarríkjanna lægsta hlutfall miðað
við þjóðartekjur af öllum iðnríkjum, en
hernaðaraðstoðin fer vaxandi. Megin-
krafan, sem Bandaríkin gera til þeirra
ríkja, sem aðstoðar þeirra njóta, er að
þau lini á verslunarhöftum, efli einka-
framtak og haldi fjárlögum í skefjum.
Þessar uppskriftir eru í mótsögn við
eigin stefnu, svo sem að setja hömlur á
sykurinnflutning frá þriðja heiminum,
óhæfni stjórnvalda til að létta undir með
einkaframtakinu þegar á móti blæs og
að afgreiða fjárlög með miklum halla.
Auðvitað eru takmörk fyrir hve mikið
Bandaríkin geta látið af höndum rakna
til þriðja heimsins. Fyrir 20 árum var
hlutur Bandaríkjanna í heimsviðskipt-
um 40 af hundraði. Nú eru þau 20 af
hundraði. Bandaríkin eru ekki fær um
að veita aðra Marshall-aðstoð. Og þau
þurfa ekki að afsaka það að þau veiti
ekki ótakmarkað fé hvert sem er í
veröldinni. Það er ekki hægt samtímis
að aðstoða eyjaskeggja í Vestur-Indíum
með ótakmörkuðum fjárframlögum á
sama tíma og veitt er milljörðum dollara
til að taka við flóttafólki og innflytj-
endum frá sömu löndum.
Samt sem áður munu áhrif Bandaríkj-
anna í þriðja heiminum, pólitísk og
efnahagsleg, ráðast af því hvort aðstoð-
inni verður haldið áfram eða ekki.
Stjórnin gæti enn eflt Alþjóðabankann
og Alþjóðagjaldeyrissjóðinn, og yrðu
stofnanirnar færari um að leggja fram fé
til stuðnings efnahagslífi þriðja heims-
ins. Og það er hægt að efla verslunarvið-
skipti við þau ríki, sem fús eru og hafa
vilja og getu til að kaupa bandarískar
vörur. Þá gætu stjórnvöld stuðlað að
mun meiri efnahagslegum afskiptum á
mörgum öðrum sviðum en hvað varðar
vopnasölu.
Greinarhöfundur stingur upp á að
komið verði á fót embætti þar sem hátt
settur sendifulltrúi Bandaríkjastjórnar
hafi samband við leiðtoga ríkja þriðja
heimsins og ræði við þá um á hvaða hátt
þeir óski eftir að efnahagslegu sam-
skiptin verði. Þetta mun ekki leiða til
neinna kraftaverka, en gæti orðið til þess
að Bandaríkin breyttu stefnu sinni og
kæmu upp skynsamlegri stefnu í efna-
hagslegum samskiptum við þau.
Oddur Ólafsson
JL; l|jj
skrifar
Aukin spenna
milli ísrael og
Sýrlendinga
■ PLO, Frelsissamtök Palestínu-
manna greindu frá því í gær að þau
hefðu á sínu valdi þá ísraelsku
hermenn sem hurfu í Líbanon sl.
laugardag. í yfirlýsingu frá samtök-
unum sagði að ísraelsku hermennirn-
ir væru á lífi og við góða heilsu, en
þeim væri haldið sem stríðsföngum í
fjöllum Líbanon. Var greint frá því
að PLO væru reiðubúin til þess að
hafa skipti á ísraelsku föngunum
fyrir Palestínumenn sem væru í haldi
í ísraelskum fangelsum. Var jafn-
framt greint frá því að Alþjóða
Rauði krossinn hefði verið látinn vita
af handtöku ísraelsku hermannanna.
Þessi þáttur yfirlýsingarinnar stang-
ast á við orð talsmanna Rauða
krossins í Beirút, því hann sagði í
gær að honum hefðu engar fregnir
borist af ísraelsku hermönnunum,
þrátt fyrir eftirgrennslan.
Varnarmálaráðherra Israel,
Sharon hélt því fram í fyrradag að
ísraelsku hermönnunum hefði verið
rænt af sýrlenskum hermönnum og
fordæmdi hann mannránin sem hann
nefndi svo, sem hið alvarlegasta brot
á friðarsamningnum.
Telja fréttaskýrendur að þessi
atburður hafi orðið til þess að auka
spennuna í löndunum fyrir botni
Miðjarðarhafs á nýjan leik, og þá
einkum og sér í lagi á milli ísrael og
Sýrlands.
Weinberger bjart-
sýnn á frið í Mið-
Austurlöndum
■ Varnarmálaráðherra Bandaríkj-
anna, Caspar Weinberger sagði á
fundi með fréttamönnum í London í
gær að hann væri þess fullviss að
tillögur Reagai.s Bandarík!>aforseta
varðandi málefni landanna fyrir
botni Miðjarðó" hafs byðu upp á
raunhæfar friðarvonir. Sagði hann
að þrátt fyrir skiptar skoðanir í ísrael
um tillögur Reagans, þá væru margir
ísraelsmenn þeirrar skoðunar að
tillögurnar væru ágætur umræðu-
grundvöllur. Weinberger sagði einn-
ig að undirtektir Egypta og Líbana
við tillögunum væru mjög hvetjandi
fyrir Bandaríkin. Hann sagðist einn-
ig vera ánægður með fyrstu viðbrögð
Hússeins, konungs Jórdaníu við
tillögunum. Hann lýsti því yfir að
stjórnvöld í Bandaríkjunum væru
staðráðin í því að fylgja eftir þessum
tillögum.
NÍU GÍSLAR í
HALDI í PÓLSKA
SENDIRAÐINU I
BERN í SVISS
■ Níu menn voru enn í gíslingu í
sendiráði Póllands í Bern í gær, en
það var hertekið af mönnum í
fyrradag sem segjast vera andstæð-
ingar kommúnismans í Póllandi.
Upphaflega voru gíslarair 12, en
fyrir milligöngu svissneskra stjórn-
valda hafa þrír verið látnir lausir.
Mennirnir sem hertóku sendiráðið
segjast staðráðnir í því að sprengja
sendiráðið og gísla sína í loft upp ef
herlög verða ekki numin úr gildi í
Póllandi og pólitískum föngum í
fangelsum Póllands verður ekki
sleppt. Svissnesk stjórnvöld greindu
frá því í gær að þau væru staðráðin
í því að frelsa gíslana.
Óháðu verkalýðssamtökin í Pól-
landi, Eining hafa fordæmt sendi-
ráðstökuna en stjórnvöld í Póllandi
hafa frá töku sendiráðsins haldið því
fram að tengsl væru á milli mann-
anna sem stóðu að tökunni og
Einingar og hafa þau ekki breytt
þeim áburði sínum eftir fordæmingu
Einingar á tökunni.
Páfinn frestar Spánar-
heimsókn sinni um 2 vikur
■ Greint var frá því í Páfagarði í
gær að páfinn hefði ákveðið að fresta
heimsókn sinni til Spánar um tvær
vikur, til þess að heimsókn hans
stæði ekki yfir, þegar kosningabar-
áttan á Spáni vegna kosninganna.
þar í næsta mánuði stendur sem
hæst.
Hefst Spánarheimsókn páfa því
ekki fyrr en í byrjun nóvember. Var
þessi breyting ákveðin eftir að páfa
hafði verið tilkynnt að fram hefði
komið ótti ýmissa kirkjuleiðtoga á
biskuparáðstefnu á Spáni þess efnis
að ef upphaflega tímasetningin á
heimsókn páfa yrði látin halda sér,
gæti það leitt til þess að kirkjan á
Spáni myndi blanda sér í stjómmál
þar, og voru leiðtogarnir sam-
mála um að slíkt væri óæskilegt.
Höfðu kirkjuleiðtogarnir einkum í
huga þá heitu umræðu sem nú fer
fram á Spáni um fóstureyðingar,
skilnaði og trúarlegt uppeldi.
Indland: Talið er að a.m.k. 30 milljón manns hafi orðið fyrir einhverskonar
tjóni í flóðunum miklu í austurhluta Indlands.
Danmörk: Poul Schluter, formaður danska íhaldsflokksins verður
forsætisráðherra í minnihlutastjóm í Danmörku og verða aðrir samstarfsaðil-
ar miðdemókratar, Kristilegi þjóðarflokkurinn og vinstri.
Zimbabwe: Stjórnvöld í Zimbabwe hafa greint frá því að frekari skilaboð
hafi borist frá mannræningjum þeim sem rændu 6 ferðamönnum í suðurhluta
Zimbabwe fyrir sex vikum . Var greint frá því í skilaboðunum að
gíslarnir væru enn á lífi um leið og stjórnmálalegar kröfur á hendur forseta
landsins, Nkomu voru ítrekaðar.
Sovétríkin: Stjórnvöld í Sovétríkjunum hafa borið til baka orðróm þess efnis
að forseti Sovétríkjanna, Brésnéf, sé um það bil að láta af störfum og setjast
í helgan stein og segja þau ekkert hæft í þessum orðrómi.