Fréttablaðið - 27.01.2009, Blaðsíða 14

14 27. janúar 2009 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Stjórnarkreppan
Bannað að mótmæla ...
Fréttavefurinn AMX fjallar um orð og
æði rithöfundanna Þráins Bertels-
sonar og Hallgríms Helgasonar, sem
umsjónarmanni vefsins þykir hafa
farið offari undanfarna daga. AMX
segir að Hallgrímur hafi ráðist á bíl
Geirs H. Haarde og „barið hann allan
afmyndaður af reiði“; Þráinn
hafi hins vegar vegið
ósmekklega að
veikindum for-
manna stjórnar-
flokka á bloggi
sínu. AMX
þykir þessi
framkoma
sérstak-
lega
alvarleg í ljósi þess að Hallgrímur
Helgason hefur þegið ritlaun frá hinu
opinbera og Þráinn nýtur heiðurs-
launa frá Alþingi.
... á launum hjá ríkinu
Nú er sjálfsagt að gagnrýna menn
ef einhverjum þykir þeir fara yfir
strikið. Hitt er þó verra að AMX
virðist líta á það sem svo
að með því að þiggja
ritlaun eða heiðurs-
laun frá hinu opinbera
afsali menn sér
réttinum
til að
mótmæla
stjórn-
valdinu
eða
gagnrýna það. Það er reglulega ann-
arleg hugsun.
Hvar var Magnús?
Tilraunir Geirs H. Haarde og Ingi-
bjargar Sólrúna Gísladóttur til að
halda ríkisstjórnarsamstarfi sínu
áfram fóru, sem kunnugt er, út um
þúfur. Athyglisvert er (og um leið
nokkuð skemmtilegt) að þeim ber
ekki saman um ástæður
samstarfsslitanna. Í því
ljósi er spurt; hvers vegna
í ósköpunum leituðu
þau sér ekki hjálpar?
Það blasir við að
ríkissáttasemjarni
hefði getað hjálpað.
Allavega reynt.
bergsteinn@frettabladid.is
Aldrei á lýðveldistímanum hefur ríkisstjórn á Íslandi
glatað tiltrú almennings jafn
skjótt og sú sem sat við völd á
Íslandi fyrir fjórum mánuðum
þegar stoðir fjármálakerfisins
hrundu á skömmum tíma. Þegar
farið er í saumana á atburða-
rásinni kemur samt ekki á óvart
að hin alþjóðlega kreppa skyldi
leika Ísland óvenju grátt. Undan-
farin 18 ár hefur einn stjórnmála-
flokkur, Sjálfstæðisflokkurinn,
fengið sitt fram í öllum veiga-
miklum málum og mótað íslenskt
fjármálakerfi í anda afskipta-
leysisstefnu. Áhersla var lögð
á að byggja upp áhættusæknar
fjármálastofnanir sem skiluðu
stórgróða en vanrækt að líta til
þess að stórgróði slíkra fyrir-
tækja gæti einnig haft í för með
sér stórfenglega skelli og jafn-
vel hrun. Meirihluti þjóðarinnar
treysti þessum málflutningi og
þeim foringjum sem hann hafði
kosið.
Þegar bankarnir hrundu sat
Samfylkingin í ríkisstjórn með
Sjálfstæðisflokknum en þótti þó
almennt bera minni ábyrgð á því
hvernig komið væri. Að sumu
leyti fékk Samfylkingin óvænt
tækifæri í október til þess að taka
á grundvallarþáttum þess kerf-
is sem leiddi til hrunsins. Þessu
tækifæri hefur flokkurinn sólund-
að rækilega. Þegar í upphafi bitu
forystumenn Samfylkingarinn-
ar það í sig að ekkert kæmi til
greina annað en áframhaldandi
stjórnarsamstarf sömu flokka.
Allar kröfur þeirra um kerfis-
breytingar voru því marklaust
hjal því að þeim fylgdi enginn
pólitískur þrýstingur. Þess í stað
lagði ríkisstjórnin út í „björgun-
arleiðangur“ sem að sögn forsæt-
isráðherra er „í fullum dampi“.
Það sem ekki kemur fram er
hverju er verið að bjarga.
Ríkisstjórnin mótaði þá stefnu
í upphafi að meginmarkmið efna-
hagsstjórnunnar ætti að vera að
koma í veg fyrir gengisfall krón-
unnar – frekar en t.d. að berjast
gegn verðbólgu og atvinnuleysi. Í
því skyni var ákveðið að ráðast í
mikla skuldsetningu ríkissjóðs og
þar reyndist Alþjóðagjaldeyris-
sjóðurinn þrautalending. Á þess-
um tíma beittu stuðningsmenn
stjórnarinnar miklum hræðslu-
áróðri gegn öðrum valkostum til
að takast á við hrun gjaldmiðilsins
– og þá sérstaklega gjaldeyrishöft-
um. Í ljós kom að sá áróður var
marklaus því að eftir sem áður
hafa verið tekin upp gjaldeyris-
höft. Lánið sem samið var um til
að styrkja krónuna hefur ekkert
gagn gert því að gengi hennar er
fyrst og fremst varið með höftum.
Allar spár hagfræðinga um þróun
mála næstu mánuði hafa reynst
ágiskanir út í loftið og lofar það
ekki góðu um framhaldið.
Gjaldið fyrir aðstoð Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins hefur reynst
dýrt. Hækkun stýrivaxta upp
í 18 prósent stangast á við þær
vaxtalækkanir sem hafa verið
bjargræði ríkisstjórna um allan
heim gegn kreppunni. Það er rétt
að leggja áherslu á þetta: Engin
ríkis stjórn sem ekki er í gíslingu
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins lætur
sér koma til hugar að fylgja upp-
skriftum hans að efnahagsstjórn-
un. Þessi vaxtahækkun hefur
reynst verðbólguhvetjandi og var
þó ekki á það bætandi. Jafnframt
eru vaxtagreiðslurnar að sliga
þá sem skulda mikið – iðulega
ungt fólk sem er nýbúið að koma
undir sig fótunum. Annað skil-
yrði Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er
niður skurður ríkisútgjalda sem
hefur leitt til aukins atvinnuleys-
is opinberra starfsmanna – á sama
tíma og verið er að segja upp fólki
annars staðar. Hluti atvinnuleys-
isins var dulbúinn með fjölg-
un háskólanema en ríkisstjórnin
brást við með því að skera niður
fjárveitingar til háskólastofnana.
Undanfarna mánuði hafa
Íslendingar setið uppi með ríkis-
stjórn sem stóð vörð um íslenska
fjármagnseigendur, fyrstu
fórnarlömb óábyrgrar stefnu í
bankamálum. Hagsmunum allra
annarra hefur verið fórnað. Reiði
almennings í garð stjórnvalda
stafar ekki síst af því að ríkis-
stjórn Sjálfstæðisflokks og Sam-
fylkingar kinokaði sér við að velta
byrðunum á bök þeirra sem báru
mesta ábyrgð á sukki góðæris-
ins. Seinasta haldreipi ríkisstjórn-
arinnar var samningurinn við
Alþjóðagjaldeyrissjóðinn en þeir
sem verja hann hafa gert það með
stóryrðum og upphrópunum frek-
ar en rökum. Það er hins vegar
ljóst að þessi afleiti samningur
verður endurskoðaður á næst-
unni. Formaður vinstri grænna
vill gera það með félagslegar for-
sendur að leiðarljósi en Samtök
atvinnulífsins með hliðsjón af
hagsmunum fyrirtækjanna. Ef
stjórnleysið sem núna ríkir á ekki
að halda áfram þá er augljóst að
hafa verður bæði sjónarmiðin til
hliðsjónar. Verstu mistök stjórn-
arinnar undanfarna mánuði hafa
verið þau að velta byrðunum af
kreppunni yfir á bök þeirra sem
minnst mega sín. Þess vegna
komst ríkisstjórnin í þrot. Það
er til lítils að kynda með fullum
dampi þegar fleyinu hefur verið
siglt í strand.
Dampskipi siglt í strand
SVERRIR JAKOBSSON
Í DAG |
RV
U
N
IQ
U
E
02
09
01
Rekstrarvörur
- vinna með þér
Réttarhálsi 2 • 110 Reykjavík
Sími: 520 6666 • Fax: 520 6665
sala@rv.is • www.rv.is
Ný og betri RV tilboð, á nýju ári
- fyrir stofnanir, fyrirtæki og heimili,
sem vilja spara og hagræða!
Vesturlands
vegur
Bæjarháls
Réttarháls
Há
lsa
br
au
tH
öf
ða
ba
kk
i
Leng
ri opn
unart
ími
í vers
lun RV
Opið
mán
. til fö
s. frá
8.00 t
il 19.0
0
Laug
arda
ga frá
10.00
til 17.
00
UMRÆÐAN
Gylfi Arnbjörnsson svarar leiðara
Í Fréttablaðinu 24. janúar, skrifar Þor-steinn Pálsson leiðara um stöðu mála
á vettvangi stjórnmálanna. Flest af þeim
sjónarmiðum sem Þorsteinn setur fram í
leiðaranum get ég í sjálfu sér tekið undir.
Hitt vil ég árétta, að ASÍ hefur ekki verið
beitt með neinum hætti eins og skilja má af
skrifum Þorsteins. Miðstjórn ASÍ sá sig ein-
faldlega knúna til að leggja mat á stöðuna í tengsl-
um við yfirstandandi þríhliða viðræður um endur-
skoðun kjarasamninga.
ASÍ hefur frá því snemma á síðasta ári reynt að
fá stjórnvöld til viðræðna um víðtækar aðgerð-
ir í efnahagsmálum en talað fyrir daufum eyrum.
Eftir bankahrunið í byrjun október ítrekuðum við
ósk okkar um samstarf um nauðsynlegar aðgerðir
í efnahagsmálum og um aðgerðir til bjargar heim-
ilunum og atvinnulífinu. Enn fremur kröfðumst við
þess að fram færi fordómalaust uppgjör á banka-
hruninu, þar sem m.a. yrðu kallaðir til erlendir
sérfræðingar. Í lok nóvember hvatti ASÍ til þess að
gerðar yrðu umfangsmiklar breytingar innan rík-
isstjórnar, Seðlabanka og Fjármálaeftir-
lits til að freista þess að ná sátt við þjóðina.
Ríkisstjórnin hefur lítið komið til móts við
þessi sjónarmið.
Þolinmæði okkar, líkt og þorra þjóðar-
innar, gagnvart ríkisstjórninni er þrot-
in. Það er einsýnt að ríkisstjórnin hefur
hvorki þann styrk né það pólitíska umboð
sem þarf til að takast á við þann mikla
vanda sem við blasir. Það er staðföst skoð-
un ASÍ að til þess að ná tökum á ástandinu
og hefja uppbyggingu þarf nýja framtíð-
arsýn sem grundvallast á jafnrétti, jöfnuði, rétt-
læti og sanngirni. Þetta verður einungis gert með
samhentu og öflugu átaki aðila vinnumarkaðar-
ins og stjórnvalda. Nú hefur verið ákveðið að kjósa
til Alþingis og í framhaldi af því verður hægt að
mynda nýja ríkisstjórn sem hefur umboð til þess
að koma að slíkri stefnumótun. Nú er mikilvægt
að nýta næstu mánuði til þess að undirbúa slíka
stefnumótun. Þar skiptir mestu að Alþingi samein-
ist um að gera nauðsynlegar breytingar á stjórn-
arskrá til að gera nýrri ríkisstjórn kleift af fara af
krafti í viðræður um aðild að ESB án þess að þurfa
að rjúfa þing aftur.
Höfundur er forseti ASÍ.
Þolinmæði ASÍ var á þrotum
GYLFI
ARNBBJÖRNSSON
S
tjórnarslitin í gær voru formsatriði. Í raun sleit Samfylk-
ingin stjórnarsamstarfinu með samþykkt á félagsfundi
í Reykjavík í síðustu viku án skírskotunar til málefna-
ágreinings. Eftir það var aðeins spurning með hvaða hætti
formleg endalok yrðu látin bera að. Satt best að segja voru
ekki gild rök fyrir því að endurreisa stjórnina sem starfsstjórn að
svo vöxnu máli.
Hitt er veruleiki að fráfarandi stjórnarflokkar eru þeir einu
sem eiga málefnalega möguleika til þess að mynda raunhæft sam-
starf yfir miðju stjórnmálanna. Sá möguleiki gekk flokkunum úr
greipum. Ef til vill eiga menn eftir að sjá það síðar að það var ólán
þjóðarinnar.
Raunverulegar orsakir stjórnarslitanna eru margvíslegar. Báðir
flokkarnir bera þar ábyrgð. Sjálfstæðisflokkurinn mátti vita að
það yrði honum pólitískt dýrkeypt að skjóta endurreisn á trausti
Seðlabankans á frest. Ljóst mátti vera að pólitísk sátt gæti tæpast
orðið um það gagnvart fólkinu í landinu.
Að því er Samfylkinguna varðar hefur ekki farið framhjá nein-
um að vinstri vængurinn í baklandi hennar yfirgaf stjórnarsam-
starfið fyrir nokkrum mánuðum og hallaði sér að Vinstri grænu. Í
fjarveru flokksformannsins tóku þessi öfl í flokknum völdin. Eftir
það var ekki til baka snúið. Krafan um forsætisráðherrastólinn
sýnir það eitt að flokkurinn gat ekki sameinast um málefnaleg
rök fyrir stjórnarslitum.
Mesta athygli vekur að krafa Samfylkingarinnar um aðild
að Evrópusambandinu er ekki röksemd fyrir stjórnarslitunum.
Ástæðan er sú að þeir sem keyrðu þau fram innan flokksins eru
tilbúnir að skjóta stærsta máli flokksins, og hans einu sérstöðu, á
frest til þess að ná samstarfi til vinstri.
Þessi upplausn þýðir væntanlega að aðildarumsókn kemst ekki
með afgerandi hætti á pólitíska dagskrá eins og sakir standa.
Eigi að síður verður að reikna með að nauðsynlegar breytingar á
stjórnar skrá verði gerðar fyrir þingrof í vor. En aðildarumsókn
mun tefjast um óákveðinn tíma. Hann er hins vegar dýrmætur.
Enginn hefur enn sem komið er sýnt fram á að unnt sé að halda
krónunni eða taka upp nýja mynt einhliða án umfangsmikilla hafta
til lengri tíma. Það er því mikið í húfi fyrir fólkið í landinu og
atvinnulífið. Segja má að þau öfl í báðum fráfarandi stjórnarflokk-
um sem sáu að þetta mál var einn af lyklunum að endurreisninni
hafi látið í minni pokann.
Stuðningur meðal þjóðarinnar við aðild hefur einnig dalað
mjög afgerandi. Þessi framvinda Evrópuumræðunnar kann að
dýpka efnahagskreppuna og gera hana lengri en þörf er á. Það
eru afdrifaríkustu áhrif atburða síðustu vikna.
Enginn áhugi var á þjóðstjórn eftir stjórnarslitin. Það bendir til
að myndun vinstri stjórnar hafi verið lengur í bígerð en látið hefur
verið í veðri vaka. Af því má einnig draga þá ályktun að flokkarnir
sem að henni munu standa hugsa hana til lengri frambúðar.
Hefði fráfarandi ríkisstjórn setið áfram er trúlegt að komandi
kosningar hefðu að miklu leyti snúist um uppgjör við liðna atburði.
Myndun nýrrar ríkisstjórnar eykur hins vegar líkur á að þær snú-
ist um framtíðina. Kjósendur fá þá tækifæri til þess að taka afstöðu
til nýju ríkisstjórnarinnar og aðgerðaáætlunar hennar. Það skýrir
og einfaldar kostina sem fólkið á þegar þar að kemur.
Evrópumálin frestast:
Skýr kostur
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR