Tíminn - 21.11.1982, Page 5

SUNNUDAGUR 21. NÓVEMBER 1982
5
JM Helgar-Tíminn
sem stunduðn áhættu-
á stríðsárunum
■ Breskt tundurdufl. Duflin áttu að verða óvirk ef þau slitnuðu upp, en vegna
botngróðurs vildi sá útbúnaður festast og virk dufl rak óraleiðir. Hleðslan var
skotbómull, en stundum önnur sprengiefni, trotyl, trinol eða novit. Við festar möruðu
þau 2-5 metra undir yfirborðinu.
að fara yfir þetta svæði. Ekki var vitað
til hvort þýskt skip fórst á þessu svæði
en hitt er annað mál að þarna fórust ein
sjö skip á leið frá Murmansk á sínum
tíma. Við urðum varir við brakið úr
þessum skipum, bæði lífbáta og fleka og
alls konar dót og loks olíuna, en það var
mikill olíuflekkur sem kom af þessu
sem drap megnið af öllum svartfugli.
Hornbjarg og Hælavíkurbjarg nær
tæmdust af fugli og ég held að bjargsig
þarna hafi lagst að miklu leyti niður árin
á eftir. Þetta var mörg ár að ná sér aftur.
Olíuflekkirnir vóru á flakki undan
straumi og vindum úti af Vestfjörðunum
mjög lengi. Þá vóru þarná lík á reki se.m
þessu. Stundum slitnaði og þá var haldið
í næsta ból.
Svo var það einu sinni um morgun-
tíma, þegar við vorum að draga h'nuna
einar 20 mílur úti af Straumnesi. Það var
þokkalegasta veður og það sé ég út
undan mér að það var eitthvað við
bakborðssíðuna sem maraði þar í kafi.
Þetta var þá tundurdufl sem var að koma
upp, því línan hafði fest á því. Þetta var
mjög nálægt bátnum og ég.kallaði á
strákinn .sem var á rúllunni og sagði
honum að skera á iínuna undir eins,
meðan ég reyndi að bakka hátnum frá
þcssu. Maður hélt niðri í sér.andanum
hcitinn. En það sem hefur annars
svona málum þá.“
bjargað því að ekki urðu fleiri slys var
,£g héll niðri í mér andanum,
meðan við vorum að þokast frá þessn’
Rætl við Magnús Grímsson skipstjóra
■ „Þegar þessar lokanir komu til og
tundurduflunum var lagt var ég með
Draupni heitinn, en hann fórst árið eftir
með fimm mönnum úr Súðavík. Þá var
ég tekinn við mótorbátnum Guðrúnu,“
segir Magnús Grimsson skipstjóri, en
hann var skipstjóri á einum bátanna sem
reru út þessar varhugaverðu slóðir, þá
aðeins 22ja ára. „Við fengum tilkynn-
ingu um það, bréflega að mig minnir,
frá herstjórninni á Isafírði, að bannað
væri að róa út á svæði sem var meira en
ijórar mflur frá annesjum og ég held að
þau hafi fyrst verið réttvísandi vestur frá
Kóp og réttvisandi norður frá Hom-
bjargi. Okkur var hótað öUu iUu ef við
færam út á þessu svæði og sagt að við
gerðum það á eigin ábyrgð, látið að því
Uggja að við yrðum skotnir niður, ef
bátarnir færu út á þessi svæði. Bretar
höfðu þá faUbyssuhreiður uppi á
Ritnum.
Þetta var auðvitað ákaflega erfitt yfir
haustmánuðina og skammdegið, því
þama höfðu verið okkar aðal fiskimið á
þeim tíma. Fiskur var þá helst úti af
Ritnum, í Álnum, sem kallaður var og
svo á vestur grynningunni. Við á
bátunum frá Súðavík reram yfirleitt
meir á austursvæðið, úti af Ritnum og
Straumnesi. Það var ákaflega erfitt á
svona litlum bátum að sækja austur fyrir
Hom. Það var líka sjaldnast þannig
tíðarfar að hægt væri að sækja svo langt.
Við rerum dálítið út á Djúpið þegar
veður var verra, en oft mátti segja að
það væri ördeyða hjá okkur.“
Á hættuslóðum
„Mig minnir að það hafi verið veturinn
1941-1942, þegar ég var enn með
Draupni að Dagstjarnan frá ísafirði fór
að koma með ágætan afla að landi.
Skipstjóri á Dagstjörnunni var Hrólfur
Þórarinsson. Ekki vissum við hvert hann
reri, en hann kom að seint á nóttunni
og með fullan bát en við hinir með
fremur lítið. Þannig gekk það eina tvo
eða þrjá túra. Hrólfur kom alltaf
síðastur af sjónum og fór ekki aftur fyrr
en seint á nóttunni, þar sem hann varð
að losa fiskinn og lóðiraar og taka nýjar
um borð aftur. Tókum við það nú til
bragðs á Draupni að við biðum utan til
í Djúpinu til þess að sjá hvert Hrólfur
færi. Um morguninn sá ég hvar hann
kom út. Við biðum þarna Ijóslausir svo
hann sæi okkur ekki og ég held að það
hafi verið þama fleiri bátar líka, sem
biðu hans ljóslausir einnig. Meðal þeirra
var mikill dugnaðarmaður, Rósi Stein
dórsson á Pólstjómunni.og mig minnir
að annar hafi verið Pálmi á Sædísinni,
mikill dugnaðarmaður líka og aflamað-
ur. Hrólfur keyrði út með aðeins litla
Ijóstýru og við sáum að hann hélt út
undir Ritinn á bannsvæðið.
Þetta varð til þess að farið var að róa
út á tundurduflasvæðið, bæði út af
Ritnum og eins norðaustur af Straum-
nesi og þaraa vítt og breitt. Ég held að
þessu hafi ekki verið hætt að fullu eftir
það, en ég man að við fengum hótunar-
bréf, þar sem við vorum hvattir til að
hætta þessu og eitthvert lát varð á
róðrunum við það. Var okkur tilkynnt
að ef við héldum uppteknum hætti væri
það á okkar eigin ábyrgð og mikið ef
bátarnir áttu ekki að teljast óvátryggðir
ef eitthvað henti okkur.
Hafísinn
„Sjálfsagt hefur það bjargað miklu að
eitt árið eftir að duflin voru lögð rak ís
inn á ísafjarðardjúp og sjálfsagt hefur
hann slitið upp og sprengt mikið af þeim.
Það hefur líka átt sinn þátt í því að mikið
af duflunum fór á rek og daglega sáum
við þau eitt eða fleiri fljótandi á sjónum.
Nokkuð af þeim rak á land og var mikið
um sprengingar á fjörum þarna og á
Ströndum.
Já, líka kom fyrir að við lentum með
línuna í duflunum. Smám saman upp-
götvaðist hvar þau lágu og var það helst
á tveimur stöðum. Annað beltið var í
N-NA frá Ritnum og sjálfsagt 20-25
mílur út en hitt var út af Barða. Það
urðum við minna varir við og mikið ef
við vissum um það fullkomlega fyrr en
eftir stríð.
Duflin áttu auðvitað að klekkja á
þessum stóru herskipum Þjóðverja sem
komu út úr norsku fjörðunum og fóru
svo með ísröndinni nærri Jan Mayen og
þar vestur og loks um sundið milli
íslands og Grænlands. ísröndin lá oft um
og yfir Halann og þá hefðu skipin orðið
Hefðum við vitað...
„Þótt þetta bann ylli okkur miklum
erfiðleikum þá hefðum við samt aldrei
farið að róa út á þessi svæði, hefðum víð
vitað hvað var að gerast. Við höfðum
bara ekki næga nasasjón af hvað þetta
var hættulegt, þótt við vissum að stríð
geisaði allt í kring um okkur. Það er
sagt að breskir hermenn hafi fullyrt að
það þýddi ekki að ota byssu að íslend-
ingi, því hann vissi ekki hvað byssa væri.
Svipað hefur verið með okkur. Ef við
hefðum hugsað um hve alvarlegur hlutur
tundurduflið er hefðum við haldið okkur
frá þeim. Smám saman rann það þó upp
fyrir manni, þegar við heyrðum þetta
springa á fjörum, því sprengingarnar
voru svo ægilegar að þær heyrðust inn til
afskekktustu bæja.
En það var til nokkurs að vinna,
fannst okkur þá. Þetta voru það litlir
bátar, 14-16 tonna. Engum dytti í hug
nú að sækja á jafn langt út á þeim og
við gerðum á þeim tíma. Á bannsvæðin
var mikið styttri sigling.
Dauðinn í djúpinu
„Já, við urðum oft fyrir því að festa í
duflunum. Það kom oft upp á línunni
einhverskonar feiti, sem duflin og streng-
imir sem þau voru fest við höfðu verið
smurð með. Línan var oft útötuð í
þessu. Þá voru taumar oft slitnir af
línunni, þegar hún var að dragast upp af
hve bátarnir voru litlir og flutu yfir duflin
og líka það að þetta voru trébátar, því
eitthvað var þarna um segulmögnuð
dufl. En eins og ég sagði áður held ég
að við höfum líka átt ísnum mikið að
þakka að ekki urðu slys. Sum duflin
lögðust á botninn og togarar voru að fá
þetta í vörpuna. Til dæmis fékk Þorfinn-
ur dufl sem sprakk á síðunni og
stórskemmdi skipið og Fylkir sökk á
þessum slóðum, eftir að hafa fengið dufl
í trollið. Þar var þá skipstjóri Auðunn
Auðunsson.
En togararnir komust ekki á Halann
þessi ár og á þessum árum var þarna
geysimikið fiskirí og hvergi meira en í
kring um duflin, hvort sem fiskurinn
hefur verið að frýnast í þetta eða hvað
annað það hefur verið sem olIi.“
Magnús Grímsson fluttist frá Vest-
fjörðum árið 1946, eins og Pálmi
Sveinsson og hefur hann búið í Reykja-
vík síðan. hann hefur verið farsæll
löngum skipstjórnarferli, lengst af á
togbátum. Hann hætti skipsstjóm að
mestu fyrir tveimur árum, en fer þó öðru
hverju út enn með bæði báta og togara
í afleysingum. Hann ætlaði raunar að
vera hættur sjómennsku fyrir all löngu
en sjórinn hefur alltaf kallað á ný.
Þegar Þórður Kakali valdi sér lið á
skip sín í Flóabardaga voru þar eintómir
Vestfirðingar um borð, enda hreppti
Kakali sigur. Vestfirskir sjómenn hafa
dugað vel í margri orrustu á sjó eftir það
og þar á meðal þeir Pálmi Sveinsson og
Magnús Grímsson.