Tíminn - 21.11.1982, Qupperneq 9

Rottæk og djörf stefnu-
mörkun í ef nahagsmálum
Tímamynd Róbert.
Á vegamótum
■ Það er ekki ólíkleg spá,.að átjánda
flokksþing Framsóknarflokksins eigi
eftir að verða talið merkasti atburður
í íslenzkum stjórnmálum á árinu 1982.
Flokksþingið kemur saman á eins
konar vegamótum í stjórnmálum.
Tveir þingmenn úr Sjálfstæðis-
flokknum, sem veittu ríkisstjóm
Gunnars Thoroddsen stuðning, Albert
Guðmundsson og Eggert Haukdal,
hlupust úr vistinni þegar á móti tók
að blása. Slfkur er oft háttur þeirra,
sem ekki eru mikil andleg karlmenni.
Sökum brotthlaups þeirra Alberts
og Eggerts hefur stjórnin ekki meiri-
hluta í neðri deild, þótt hún hafi
meirihluta í sameinuðu þingi. Stjórnin
getur því ekki komið málum fram,
nema með beinni eða óbeinni aðstoð
stjórnarandstæðinga. Þeir eru hins
vegar ófúsir til samvinnu.
Það stafar ekki eingöngu af því, að
þeir vilji fella stjórnina, a.m.k. ekki
hvað Alþýðuflokkinn varðar. Þar kem-
ur ekki síður kjarkleysi til greina og
ótti við að taka á sig ábyrgð fyrir
kosningar. Um Sjálfstæðisflokkinn
gildir nokkuð öðru máli, því að þar
láta forustu'mennirnir stjórnast af
óvildinni í garð Gunnars Thoroddsen.
Af þessum ástæðum riðar stjómin
nú til falls. Kosningar em því skammt
framundan.
Jafnframt því, að þannig hefur
skapazt festuleysti í stjómmálum, hafa
miklir efnahagslegir erfiðleikar komið
til sögu.
Þar kemur ti! í fyrsta lagi hin
alþjóðlega kreppa, sem hefur þrengt
markaði fyrir ýmsar útflutningsvörur
íslendinga, en valdið verðfalli á
öðmm.
I öðm lagi hefur fiskafli bmgðizt
miðað við það, sem gert var ráð fyrir.
Viðskiptahalli hefur því orðið mikill.
Fyrirsjáanlegt er að þjóðartekjur
munu dragast saman mjög verulega.
Þess vegna þyngist hlutfallslega byrðin
vegna erlendra skulda.
Nokkurt viðnám var hafið til að
mæta þessum vanda með bráðabirgða-
lögum, sem sett voru á þessu hausti,
en samt er brýn þörf miklu róttækari
aðgerða, ef ekki á að koma til
stórfellds atvinnuleysis og aukinnar
erlendrar skuldasöfnunar, sem getur
stefnt efnahagslegu sjálfstæði þjóðar-
innar í hreinan voða.
Róttæk stefnumörkun
Átjánda flokksþing Framsóknar-
manna kom saman á þessum uggvæn-
legu tímamótum.
Um margt minnti þetta þing á
flokksþingið, sem var haldið 1934. Þá
stóð þjóðin á örlagaríkum vega-
mótum. Heimskreppan ógnaði af-
komu hennar og sjálfstæði.
Flokksþingið 1934 markaði djarfa
og róttæka stefnu. Þjóðin brást vel við
og flokkurinn styrktist, þrátt fyrir
klofning, sem hefði getað orðið honum
alvarlegt áfall.
Á grundvelli þessa kosningasigurs
Framsóknarflokksins var mynduð hin
eina sanna viðreisnarstjórn sem hér
hefur starfað undir erfiðum efnahags-
legum kringumstæðum.
Starf hennar tryggði efnahagslegt
sjálfstæði þjóðarinnar og lagði grund-
völl að nýjum atvinnugreinum, sem
tryggðu þjóðinni batnandi afkomu í
framtíðinni. Má þar ekki sízt minna á
tilkomu hraðfrystihúsanna.
Þjóðin þarfnast nú róttæks viðnáms-
og viðreisnarstarfs eins og á árunum
fyrir síðari heimsstyrjöldina. Grund-
völlur þess var lagður á nýloknu
flokksþingi Framsóknarflokksins.
Á þinginu var mörkuð djörf og
róttæk efnahagsstefna. Meginefni
Frá 18. flolduþingi Framsóknarflokksins.
hennar er að beita lögbindingu um
skeið til að tryggja hjöðnun verðbólg-
unnar, án atvinnuleysis. Á því kjör-
tímabili, sem nú er að ljúka, hefur
verið reynt að koma fram hjöðnun
verðbólgunnar á grundvelli frjálsra
samninga.
Viðurkenna ber, að sú leið hefur að
verulegu leyti misheppnazt og er ekki
vænleg ti! nægilegs árangurs. Þess
vegna verður að grípa til lögbindingar,
en vitanlega þó í sem mestu samráði
við stéttasamtökin.
Það sýndi gleggst vilja flokksþings-
ins til þess að hafa nána samvinnu við
launþegasamtökin, að samtökum
launamanna, sem starfa innan Fram-
sóknarflokksins, var tryggð veruleg
þátttaka í miðstjóm flokksins.
Lögbundnar
aðgerðir
Efnahagsstefnan, sem flokksþingið
samþykkti, er mörkuð í stjórnmála-
yfirlýsingu flokksins. Þar segir orðrétt:
„Reynslan af efnahagsaðgerðunum
1981 sýnir að niðurtalning verðbólg-
unnar er möguleg. Tímafrekt samn-
ingsþóf við hvert niðurtalningarskref
hefur gefizt illa, og er því nauðsynlegt
að áfangarnir séu fyrirfram ákveðnir
og lögbundnir. Framsóknarflokkurinn
leggur því áherzlu á að gerð verði
áætlun um samræmdar efnahagsað-
gerðir til ákveðins tíma, t.d. tveggja
ára, sem leiði til hjöðnunar verðbólg-
unnar en stuðli jafnframt að vexti
þjóðartekna á ný.
Átjánda flokksþing Framsóknar-
manna telur það brýnustu verkefni
næstu mánaða að bæta skilyrði at-
vinnuveganna, eyða viðskiptahalla,
stöðva skuldasöfnun erlendis og draga
úr verðbólgu en án þess að komi til
atvinnuleysis. í því skyni leggur flokks-
þingið áherzlu á eftirfarandi ráðstafan-
ir, en framkvæmd þeirra ber að tryggja
með nauðsynlegri löggjöf:
Áherzla verði lögð á aukna og bætta
framleiðslu til öflunar og sparnaðar
gjaldeyris, og eflingar þjóðarhags.
Gjöldum skal létt af atvinnuvegum til
samræmis við það sem gerist í við-
skiptalöndum okkar, og aðbúnaður
þeirra bættur á annan hátt.
Dregið verði úr víxlverkun verðlags
og launa með breytingu á vísitölukerf-
inu.
Dregið verði úr eyðslu og ótíma-
bærri fjárfestingu og störf fjáríestinga-
sjóða verði samræmd slíkri stefnu.
Erlendar lántökur skal takmarka við
hluta af stofnkostnaði arðbærra fram-
kvæmda.
Meðan halli er á viðskiptajöfnuði
verði leitað allra leiða, sem færar eru
með hliðsjón af samningum við önnur
ríki, til þess að draga úr innflutningi.
Spornað verði við afborgunarkaup-
um og eyðslulánum.
Dregið verði úr opinberum útgjöld-
um.
Gerðar verði ráðstafanir til
hjöðnunar verðbólgu í áföngum. Há-
mark verði sett á hækkanir á vísitölu-
bótum, almennu verðlagi, búvöruverði
og fiskverði og ávöxtunarkjör ákveðin
í samræmi við það. Grunnkaupshækk-
unum verði frestað.
Samfara þessu ber að leggja kapp á
að varðveita kaupmátt almennings í
samræmi við þjóðartekjur og jafna
lífskjörin. Gæta skal þess, að sá
samdráttur, sem nauðsynlegur kann
að reynast í bili, bitni sízt á þeim, sem
lægst eru launaðir."
ísland án
atvinnuleysis
Með efnahagsstefnu þeirri, sem
flokksþingið markaði, er lagður grund-
völlur að því að tryggja hallalausan
rekstur atvinnuveganna og afstýra
atvinnuleysi. En meira þarf til. Til
viðbótar þurfa að koma margháttaðar
ráðstafanir til eflingar einstökum at-
vinnuvegum og atvinnugreinum.
Flokksþingið sámþykkti ítarlegar
ályktanir um þessi mál. í inngangi
þeirra segir á þessa leið:
„Undirstaða sóknar íslenzku þjóð-
arinnar til efnahagslegra framfara og
vaxandi almennrar velferðar er stöðugt
efnahagslíf og þróttmikið atvinnulíf.
Aðaleinkenni efnahagsmála í um-
heiminum í dag er alvarlegasta kreppa
í efnahags- og atvinnumálum, sem
þjóðir heims hafa upplifað síðan í
kreppunni miklu fyrir rúmum 5o
árum. Af hennar sökum ganga nú
milljónir manna atvinnulausar í ná-
grannaríkjum okkar.
Samhliða hinni djúpstæðu alþjóð-
legu efnahagskreppu hafa íslendingar
orðið að þola stórfelldan samdrátt í
sjávarafla einkum vegna hruns loðnu-
stofnsins og minnkandi þorskafla.
Þessi aflabrestur veldur fyrirsjáan-
lega umtalsverðum samdrætti þjóðar-
tekna á þessu ári og því næsta.
Við þessar aðstæður í efnahagsmál-
um þjóðarinnar á atvinnulífið undir
högg að sækja, enda eru nú þegar
blikur á lofti, sem breytzt geta í
atvinnuleysi og innanlandskreppu,
verði ekki hart við brugðizt og af fullri
ákveðni.
Framsóknarflokkurinn leggur því
áherslu á algeran forgang atvinnumála
á næstu misserum undir kjörorðunum:
Störf fyrir alla.
ísland án atvinnuleysis."
Til að treysta grundvöll atvinnulífs-
ins til lengri tíma markaði flokksþingið
ítarlega stefnu í öllum helztu greinum
atvinnulífsins, eins og í iðnaðarmálum,
orkumálum, landbúnaðarmálum, sjáv-
arútvegsmálum, verzlunarmálum,
ferðamálum og samgöngumálum.
Eindregin fram-
farastefna
Þótt flokksþingið legði mesta
áherslu á efnahagsmálin og atvinnu-
málin, vegna þess ástands, sem nú er,
gleymdi það ekki öðrum málum. Það
gerði ítarlegár ályktanir um húsnæðis-
mál, heilbrigðismál, menntamál,
íþróttamál, málefni aldraðra og fjöl-
skyldumál.
Þá samþykkti það ítarlegri ályktun
um utanríkismál en áður hefur verið
gert. Það markaði afstöðu flokksins til
breytinga á stjórnarskránni sem þingið
vildi að yrði fjallað um undir sérstöku
stjórnlagaþingi. Það vildi þó ekki láta
dragast aðkallandi jöfnun milli kjör-
dæmanna, sem hægt er að gera í fyrsta
áfanga með breytingu á kosningalög-
unum.
Þótt allar þessar ályktanir séu at-
hyglisverðar, mun stefnumörkunin í
efnahagsmálum vekja mesta athygli.
Aðrir flokkar hafa birt ýmsar óljósar
stefnuyfirlýsingar, eins og Alþýðu-
flokkurinn á þingi sínu nýlega, en látið
ógert að skýra frá því, hvernig þeir
hyggjast framkvæma þær. T.d. er
algert hljóð hjá Sjálfstæðisflokknum
varðandi þetta síðan hann hætti að
þora að hampa leiftursókninni.
Þess vegna er ekki ótrúlegt, að
átjánda flokksþingið marki þáttaskil
og knýi aðra flokka til að marka sér
skýrari stefnu en hingað til. Kjósendur
eiga heimtingu á því, að flokkarnir tali
skýrt og undanbragðalaust fyrir kosn-
ingarnar, sem eru skammt framundan.
Góður undirbún-
ingur kosninganna
Átjánda flokksþing Framsóknar-
flokksins einkenndist af fleiru en því,
að þar var mörkuð djörf og róttæk
efnahagsstefna.
Um langt skeið hefur ekki borið eins
mikið á ungu fólki á landsfundi
hérlends flokks og á átjánda flokks-
þinginu.
Konur létu ekki sinn hlut eftir liggja.
Þær voru miklu fjölmennari á flokks-
þinginu en hingað til hefur tíðkazt á
hérlendum flokksþingum. Þær tóku
mikinn þátt í umræðum og reyndust
sigursælar í kosningum.
Þetta var fjölsóttasta flokksþing,
sem Framsóknarflokkurinn hefur
haldið. Af því má ráða að áhugi
flokksmanna er mikill.
Flokksþingið var haldið fyrir opnum
tjöldum. Andstæðingunum var gefinn
kostur á því að fylgjast með störfum
þess. Þingið bar glögg merki þess, að
flokkurinn leggur engin bönn á gagn-
rýni innan vébanda sinna. Það er
heilbrigðum og vaxandi flokki nauð-
synlegt, að ekki sé þagað um það, sem
miður fer, en jafn mikilvægt að
viðurkenna það, sem vel hefur tekizt.
Allt bendir til þess, að Alþingiskosn-
ingar séu skammt undan. Átjánda
flokksþingið hefur lagt traustan grund-
völl að þátttöku Framsóknarflokksins
í þeim.
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar