Tíminn - 23.01.1983, Side 24

SUNNUDAGUR 23. JANÚAR 1983
24
heimsókn
■ Vinnuhcrbergi BöövarsgegnirhlutverkigeymsluréttsemstendursvoaAeldhúsið verður að duga á meðan...
■ Helgar-Tíminn skrapp í heimsókn til Helgu Kress og
Bödvars Guömundssonar en þau hafa nýveriö keypt sér
hús í vesturbænum og eru að gera það upp. Helga er
kunn fyrir að hafa innleitt nýja strauma í íslenska
bókmenntafræði með rannsóknum sínum á kvennabók-
menntum. Böðvar er þjóðkunnur rithöfundur og
herstöðvaandstæðingur. Reyndar er hann höfundur
„þjóðsöngs“ herstöðvaandstæðinga, auk þess sem hann
er fyrrverandi alþýðubandalagsmaður.
„Ég cr ættlaus maöur. kominn af
sauðaþjófum, kotungum og vinnukon-
um, ekki af Bergs-, Skútustaða- eða
öörum nafntoguðum ættum. Ég fæddist
á Kirkjubóli í Hvítársíðu í Borgarfirði,
sonur Ingibjargar Sigurðardóttur og
Guðmundar Böðvarssonar. Ég er
skilgctinn. Á mínum yngri árum var
farskóli í Hvítársíðunni, skólanum var
skipt niöur á milli bæja og kennari
fylgdi með. I’ar lærði ég að lesa en ég
lærði aldrei almennilega að skrifa. Ég er
ennþá vondur í réttritun og þarf alltaf
að flctta ntikið upp orðum til að sjá
hvernig þau eru stafsett. Mér tókst að
skrifa „y“ í „Hafnarfirði" á prófi í
háskólanum, jafnvel þótt égheföi átt þar
heima í nokkur ár. Eiginlega lærði ég
ekki neina stafsetningu fyrr en ég
byrjaði að kenna.
Síðan fór ég í gagnfræðaskóla í
Revkholti, í hcimavist, og svo í Mennta-
skólann í Reykjavík. Að stúdentsprófi
loknu lufsaðist ég svo gegnum háskólann
og tók cand. mag. próf i íslenskum
fræðum."
- Hvaö hefuröu gert síöan?
„Síðan hef ég sagt til unglingum i
mcnntaskólum. Kenndi fyrst í Mennta-
skólanum við Hamrahlíð í 4 ár og svo 6
ár norður á Akureyri.
- Hvernig kunniröu viö Akureyringa?
„Ég kunni afskaplega vel við Akureyr-
inga og Akureyri. Eyjafjörðurinn er
mjög fallegur og veðursæll. Þetta er
fallegt hérað og stutt í náttúruna frá
Akureyri og einnig er stutt í Þingeyjar-
sýslu sem er mikill kostur, því að
Þingeyingar eru svo gáfaðir og þjóö-
ræknir. Það eru allir Þingeyingar her-
stöðvaandstæðingar.
- Ertu þá á móti hernum af þjóöernis-
ástæðum?
„Ég er fyrst og frerrist á möti öllum
hernaði af friðarástæðum, en auk þcss
hef ég þá trú að sú þjóð sem hefur
erlendan her sé verr sett en ella. Þó að
sá her sem hér er, hafi ekki þurft að
berjast við þjóðina, þá er samt verra að
hafa hann. Margt flcira keniur tii, en
það alvarlcgasta er, að her sem situr í
einu landi cr alltaf herraþjóð, og það
myndast ákveðin auðmýkt landsmanna
gagnvart herraþjóðinni. Þessi auðmýkt
birtist í afneitun íslendinga á þjóðcrni
sínu og menningu. Þetta er afstaða sem
verður alltaf hjá stórum hluta innfæddra
í þcim löndum scm hafa erlendan her,
hann tekur upp siði herraþjóðarinnar og
reynir að líkja eftir henni í hvívetna.
Auk þess eru fleiri ástæður, eins og
spillingin sem þrífst meðal þeirra sem
næstir eru hernum. Svartamarkaðs-
brask, húsnæðisbrask, smygl, vændi og
eiturlyf eru áberandi í kringum herstöð-
ina á Keflavíkurflugvelli."
„Þingeyingar eru salt
jarðar“
„Þingeyingar eru andstæða slíks
undirlægjuháttar, þeir eru salt jarðar.
Þeir eru sjálfstæðir í hugsun og vissir í
sinni sök, og þeim dytti aldrei í hug að
afneita eigin siðunt og menningu af
undirlægjuhætti fyrir herraþjóð. Þeir
efast ekki um eigið ágæti og þurfa því
ekki að klæða sig í kúrekaföt og babbla
bjagaða amtrísku . til að finnast þeir
vera menn með mönnum."
- Þú hefui einnig lagt stund á ritstörf.’
„Það var ntikið af Ijóðabókum við
höndina á heimili foreldra niinna og ég
byrjaði að lesa Ijóð sem unglingur. Ég
varð ákaflega hrifinn af Hannesi Péturs-
syni og reyndi að fara í fötin hans og orti
og orti, en því miður bara ckki eins vcl
og hann. Ég gat ekki ímyndað mér aðra
leið til yrkinga en þá sem hann fór. Síðan
gaf ég út nokkrar Ijóðabækur, það eru
nú tólf ár síðan sú síðasta kom út.
Fyrsta tilraun mín til að setja santan
leikrit var fyrir Leikfélag Reykjavíkur,
það var barnaleikrit scm hét „Loki þó"
og átti að vera einhvers konar fræðslu-
leikrit um norræna goðafræði. Ég baslaði
við að setja þetta santan og það var sýnt
1972. Síðan hcf ég samið nokkur leikrit
nteð misjöfnum árangri fyrir Alþýðu-
leikhúsið. Menntaskólann á Akureyri,
Litla leikklúbbinn á ísafirði og Nenr-
endaleikhúsið."
- Hclga, hvað fínnst þér uni ritstörf
Böðvars?
„Ég er hrifnust af „Grísir gjalda", það
er svo fjörugt og mcð söngvum . Mér
finnst hann annars bestur við að gera lög
og söngva. Og í leikritum og Ijóðum
finnst mér hann mætti vera svolítið
jákvæðari. Það er skrítið hvað hann
getur veriö neikvæður í leikritunum og
húmorlaus, vegna þess að hann er
jákvæður og kátur sjálfur. Það er engu
líkara en hann haldi að það tilheyri að
vera alvarlegur og þungbúinn þegar sest
er niður til að skrifa. Hann setur sig í
einhvcrjar stellingar.
Ég held hann gæti samið góða dægur-
lagatexta. Það skiptir máli að textar séu
góðir, því að um þá kynni að liggja leið
til bókmennta og listrænnar upplifunar."
„Heldurðu að það sé ekki nógu
niðurlægjandi að hlaupa á eftir útgefend-
um,“, segir Böðvar, „þó ég fari ekki að
hlaupa á eftir poppurum líka. Ég hef svo
sem ekkert á móti því að yrkja
dægurlagatexta, ég hef m.a.s. ort texta
á heila plötu fyrir Steinku Bjarna! En
textar heyrast bara svo illa í poppinu og
ég þoli ekki popptónlist, svo ég vil frekar
yrkja fyrir vísnasöng. Nú svo hef ég líka
ort sálma, það er ekki síður mikilvægt
að þeir séu vel ortir."
Helga samsinnir þessu og bætir því við
að sálmalögin séu oft svo falleg að það
sé gaman að syngja þau, en þá sé
sálmurinn oft skelfilcgt hnoð. Viðsnúum
okkur nú frá skáldskapnum og biðjum
Helgu að kynna sig nánar.
„Formæður mínar eru mér
ákaflega hugstæðar“
„Andstætt Böðvari er ég af „ættum".
Hann var svolítið móðgaður yfir því fyrst
og var alltaf með einhverjar glósur um
ættir mínar, en ég er riú búin að hrista
það úr honum. Mínar íslensku ættir eru
sem sagt /Thoroddsen, Briem og
Claessen. Faðir minn er hins vegar
þýskur og hans ættir hverfa einhvers
staðar í Þýskalandi. Þessi íslenska
ættarvitund er ekki til í Þýskalandi.
Ég er Reykvíkingur fædd í stríðsbyrj-
un og alin upp á Laufásveginum,
Lokastígnum ogFríkirkjuveginum. Þeg-
ar ég var nokkurra mánaða kom breski
hcrinn.en hann handtók Þjóðverja á
Islandi, þ.á.m. pabba minn og ég sá
hann ekki í 15 ár. Hann lenti í
fangabúðum á eyjunni Mön úti fyrir
Bretlandi en síðan höfðu Bretar og
Þjóðverjar fangaskipti á síðustu mánuð-
um stríðsins og þá var hann sendur til
Berlínar. Þar horfði hann á vini sína
falla í loftárásum allt í kringum sig og
hann ílentist þarna og kom aldrei aftur.
Móðir mín er Kristín Thoroddsen, hún
var lengi matreiðslukennari - eins og
það hét þá - við Miðbæjarskólann, og
hún sá alveg ein um uppeldi mitt. Fékk
ekki einu sinni með mér meðlag.
Mig langar til að tala aðeins um
formæður mínar því þær eru mér
ákaflega hugstæðar. Langömmur mínar
voru Kristín Briem frá Reynistað í
Skagafirði sem dó af liarnsförum rúm-
lega þrítug, og Kristín Ólína Þorvalds-
dóttir Sívertsen úr Hrappsey sem gift var
Jóni Thoroddsen sýslumanni og skáldi.
Þegar hann dó frá fjórum ungum og
efnilegum sonum kom í Ijós að hann var
gjaldþrota og hún þurfti að leysa upp
heimilið. Annað til marks um stöðu
kvenna á þessum tíma eru örlög Kristín-
ar Briem. Hún kenndi yngri bræðrum
sínum að lesa og þeir fóru í skóla og
urðu sumir þjóðfrægir menn. Hún hlaut
hins vegar enga menntun en á legsteini
hennar í kirkjugarðinum á Reynistað
stendur á dönsku: „Lige elskelig som
datter, hustru og moder."
Amma mín, dóttir Kristínar Briem og
Valgarðs Claessen eiginmanns hennar
sem var danskur kaupmaður á Sauðár-
króki, talaði alltaf mikið um það hvað
sig hafði langað til að læra. Bræður
hennar voru báðir settir til mennta. og
varð annað lögfræðingur og liinn læknir.
Systurnar fengu hins vegar ekki að fara
í skóla en giftust báðar háttsettum
embættismönnum. Þetta. að hafa ekki
fengið að læra, var mjög ríkt í ömmu,
og þegar ég bjó í sama húsi og hún á
Fríkirkjuveginum fylgdist hún alltaf vel
með að ég færi í skólann. Ég var þá í
Menntaskólanum og var mjög morgun-
svæf og nennti ekki alltaf í fyrsta tírnann
á morgnana. Ég komst ekkert upp með
þetta því að amma kom og settist á
rúmstokkinn og sagði: „Hclga mín, ef