Tíminn - 06.03.1983, Síða 14

SUNNUDAGUR 6. MARS 1983
SUNNUDAGUR 6. MARS 1983
14
15
sundur blússuna mína og opinberuðu blæðandi
bakið.
Hvers vegna?
Hvers vegna var farið svona með mig? Ég bar
ekki illan hug til Jiang Qing persónulega. Ég ólst
upp með nýja Alþýðulýðveldinu. Ég gekk til liðs
við ungherjahreyfinguna - sem eru samtök á borð
við skátahreyfinguna á Vesturlöndum - og síðar
um. Við vorum þjakaðar af flóm og móskí
tóflugum. Þarna var eitt kaldavatnsrör með nokkr-
um krönum. Klósettin voru holur niður í
jörðina.
Við vorum vakin með flauti snemma á rnorgn-
ana. Við urðum að safnast saman í garðinum eins
Sjá næstu siðu
Múgæði kommúnista í Kínverska alþýðulýðveldinu:
Zheng Peidi, enskukennari við Pekingháskóla,
rifjar upp bitra reynslu sína úr Menningarbyltingunni
AMINA
„HÖGGIN
RIFU
OG
KIB”
S
OPINBERUÐ
röðin komin að mér að gjalda fyrir orð mín og
„svik“ Chen. Með strigapokann enn yfir höfði
mér sagði ég varðliðunum það sem ég hafði sagt
henni fyrir fimm árum.
„Var það ekkert fleira? Skrifaðu undir þetta
skjal og láttu okkur fá fingraför þín“. Mér varð.
allt í einu ljóst að þeir höfðu skrifað niður hvert
orð sem ég sagði.
Þegar pokinn var tekinn af höfðinu áttaði ég
mig strax á því að við vorum stödd í herbergi í
byggingu þar sem ég hafði eytt fimm námsárum
mínum. Herbergið var ekki langt frá aðalinngang-
inum - og samt hafði ég haldið að við værum stödd
einhvers staðar langt í burtu. Herbergið var
drungalegt og óhreint. Mynd af Leiðtoganum
hékk á veggnum og starði á mig. Var hann reiður
eða hafði hann samúð með mér? Þetta hafði verið
setustofa fyrir okkur stelpumar, fullt af hlátri og
blómum. Núvarþaðyfirheyrsluherbergi. Varðlið-
arnir sýndu mér blaðið sem þeir höfðu skrifað
vitnisburð minn á. Ég skrifaði undir og þrýsti
þumalfingri í rautt blekið. Því fór fjarri að ég
ætlaði að neita því sem ég hafði sagt við Chen.
Miskunnsemi við þá
sem játa „glæpi“
Stefna Rauðu varðliðanna var: „Miskunnsemi
við þá sem játa glæpi sína, en harka við þá sem
Strigapoki settur yfir höfuðið
Allt í einu stöðvaðist bíll og batt endaá þessar
hugsanir mínar. Um lcið og mér var skipað að
stökkva niður úr bílnum var strigapoki scttur yfir
höfuð mitt. Ég sá ekkert og átti erfitt með að
draga andann.
„Hvað eruö þið að gera mér? Hvað er að?“
hrópaði ég.
„Haltu þér saman, sögðu þeir. Það var tekið í
hendur mínar og ég bundin og leidd áfram. Ég
hafði aldrei ímyndað mér að það gæti verið svona
críitt að ganga blindandi. Mér fannst langur tími
líða áður en við námum staðar.
„Sestu niður". Það var kunnugleg rödd sent
rauf þögnina. Ég þekkti rödd Zhou. forystumanns
fyrir öðrum hópnum í háskóladeildinni. Hann
hafði verið mörg ár í deildinni, vissi ekkert í sinn
haus um erlend tungumál, en hafði með skjöl um
einkahagi starfsmanna að gera. Kannski var
möguleiki að reyna að rökræða við hann, hugsaði
ég með mér. Ég reyndi að losa um strigapokann
en áður en ég hafði fært hendurnar að höfðinu var
slegið í þær með kylfu.
„Sittu kyrr" heyrði ég rödd Zhou segja. „Segðu
mér hvað það var sem þú sagðir við Chen um
félaga Jiang Oing?" Nú áttaði ég mig á hvers
konar spurningum þeir vildu að ég svaraði.
■ Það var drungalegt síðdegi snemma vors 1968 í Peking í Kína. Ég hafði fengið m ér blund ásamt nýfæddu
barni mínu þegar eiiihver barði að dyrum. Þar voru Kauðir varðliðar á ferð, í grænuin cinkennisbúningum
og með rautt band um handlegginn. Þeir voru stúdentar í þeirri deild Pekingháskóla þar sem ég kenndi
ensku; deild fyrir tungu og búkmenntir Vesturlanda.
Hávaxinn, ungur maður sagði við mig alvarlegur í bragði: „Heyrðu, þú átt að koma með okkur upp í
Háskóla. Við ætluin að leggja fyrir þig nokkrar spurningar."
Ég varð hlessa og sagði: „Get ég ekki svarað þeim hér?“
„Kemur ekki til greina“.
Það er kínversk hefð að móðir dveljist í herbergi með barni sínu fyrsta mánuðinn eftir fæðingu. Gamalt
fólk, eins og tengdamóðir mín, var sannfært um að ef móðirin færi út úr húsi mundi hún kvefast eða sýkjast
varanlega af einhverjum sjúkdómi. En það virtist út í hött að reyna að rökræða við þessa unglinga. Eg varð
að fylgja þeim, voga mér út í bert loft.
Ég átti ekki von á því að flutningabíll biði okkar á næsta horni. En inn í hann var mér ýtt hranalega. Við
biðum þarna um stund, og síðar varð mér Ijöst að á meðan höfðu Kauðu varðliðarnir verið að leita að
gögnum til að sanna „gagnbyltingarstarfsemi41 mína. Að sjálfsögðu fundu þeir ekkert slíkt, en tóku í vörslu
sína bréf mín og dagbækur. Flutningabíllinn æddi áfram í vesturátt og ég fann kaldan næðing blása á móti.
Ég skalf svolítið. Rauðu varðliðarnir voru kaldir og harðneskjulegir á svip. Þeir horfðu ekki framan í andlit
mitt. Það var eins og ég væri ekki til. Þögnin veitti mér tækifæri til að rifja upp það sem gerst hafði.
„Slúður“ um fortíð eiginkonu
Maós
Chen hafði alist upp í Shanghai svo að hún vissi
að eiginkona Maós formanns var aðeins þriðja
flokks Ieikkona snemma á fjórða áratugnum. Ég
hafði oft sagt henni að frú Maó hefði verið
hjákona frænda móður minnar, sem varð borgar-
stjóri í Tianjin eftir byltinguna. Það var hann sem
aðstoðaði Jiang Oing við að ganga í Kommúnista-
■ Jiang Qing og Maó formaður þegar allt lék í lyndi. Það voru ummæli Zheng Peidi um fortíð
Qing sem urðu til þess að hún var hneppt í varðhald.
standa tímunum saman, þar til fundinum lauk eða
við féllum uppgefin til jarðar einungis til þess að
vera sparkað aftur á fætur. Við æfðum þessa stöðu
í frítíma okkar til þess að geta staðist eldraunina.
Dag nokkurn í miðjum júnímánuði var farið
með mig á stað þar sem margir aðrir „gagnbyltingar-
sinnar" voru þegar saman komnir. Hvert okkar
var með skilti um hálsinn sem á stóð: „Gagnbylt-
ingarsinni hitt og þetta."
Ég beygði mig eins langt niður og ég mögulega
gat, og svitinn draup niður á jörðina. Fólk
umkringdi okkur og hæddist að okkur, sparkaði í
okkur, kleip okkur og hrinti. Skyndilega setti
einhver spýtu á bakið á mér og raðaði á hana
múrsteinum. „Gættu þess að ekki einn einasti
múrsteinn detti", óskraði einhver á mig. Önnur
manneskja setti grjót í hendur mínar:„Haltu því
kyrru." Ég reyndi af öllum mætti að halda
jafnvægi en án árangurs, að lokum féllu múrstein-
arnir niður. Þá var sparkað í mig, ég var hædd og
hýdd. Ég vissi ekki í hvaða átt ég ætti helst að snúa
mér.
Seinna var gengið með alla „gagnbyltingarsinn-
ana“ gegnum háskólasvæðið og rauðir varðliðar
og hin „byltingarsinnaða alþýða" stóð sitt hvoru
megin götunnar með spýtur, trjágreinarog svipur,
hvaðeina sem þau gátu fest hendur á. Höggin rifu
Um
höfundinn
■ Greinin í miðopnu Helgar-Tímans birtist
upphaflega i enska tímarítinu London Review
ot Books í nóvember s.l. og bar þar yfirskrift-
ina „My Days in the Cowshed.“ Höfundurínn,
Zheng Peidi, hcfur verið kennari í ensku við
Pekingháskóla, en slundar um þessar mundir
framhaldsnám við Lundúnaháskóla.
varðég meðlimurÆskulýðssamtaka kommúnista.
Ég var lífsglöð að eðlisfari, sísyngjandi og hlæj-
andi allan daginn. En nú þorði enginn að sýna
mér sarnúð, hvað þá að tala við mig.
Loks var pyntingasamkoman á enda og báðir
aðilar uppgefnir, pyntingameistararnir og hinir
píndu. Ég felldi ekki eitt einasta tár allan daginn.
heldur beit mig í vörina þar til blæddi. Ég hafði
ekki gert neitt rangt, samviska mín var hrein.
Þegar amma sá sundurtætta blússuna mína og
blóðugt bakið gat hún ekki haldið lengur aftur
tárum sínum. Á meðan ég gaf svöngu barninu að
drekka þvoðí hún mér upp úrheitu vatni: „Hjörtu
foreldra þinna myndu bresta ef þau vissu um
þetta."
Skömmu síðar kom Zhou í „heimsókn" til mín
í stofufangelsið. Hann skipaði mér að flytja í
fjósið, þar sem hinir „gagnbyltingarsinnarnir"
dvöldu.„Fjósið" sem var áður kennsluhúsnæði var
nálægt Lýðræðishúsinu þar sem mín deild var til
húsa. Rauöu varðliðarnir voru búnir að girða
húsið af og breyta því í fangelst, sem var vandlega
gætt nótt scm nýtan dag. Hver og einn sem
tilheyrði hópi andstæðinganna átti á hættu að vcrða
fleygt inn í „Fjósið". Fyrrverandi rcktor, vara-
rcktorarnir, deildaforsetar, prófessorar, fræði-
menn, og venjulegir kennarar voru hafðir þar í
haldi.
Sofið á hálmi í „Fjósinu"
Tengdamóðir mín grátbændi þá um að leyfa mér
að hafa barnið á brjósti: hún fleygði sér næstum á
hnén fyrir framan þá. Þeir hlustuðu ekki á hana
hcldurfóru með mig á Háskólasjúkrahúsið og létu
sprauta mig til að stöðva mjólkurmyndunina. Ég
var haldin hitasótt alla næstu nótt og að morgni
gat ég ekki kreist fram mjókurdropa handa syni
mínum og amma varð að horfa á cftir mér í
„Fjósið". Scinna var hún ncydd til að yfirgefa
Peking ásamt sonarsyni sínum.
Viö sváfum í kjallara „Fjóssins" á hálmi í stað
dýna. Þar voru cngin rúm, engir stólar, engin
borð. Ég var í herbcrgi-með tíu öðrum kvcnföng-
■ Zheng Peidi. Myndin er tekin á tröppum University College í Lundúnum.
neita." Ef þeir litu svo á að það sem ég hafði sagt
væri glæpur mátti ég þá fara heim og gefa barni
mínu brjóst? Við þetta ruku þeir upp. „Fara
heím? Nú ertu gagnbyltingarmaður. Það sem þú
sagðir er hreinasta slúður. Þú hefur beint spjótinu
að félaga Jiang Oing, að sjálfum Maó formanni!
Þú ert handtekin."
Ég var þrumulostin. Ég reyndi eins og ég gat að
útskýra fyrir þeim að það sem ég hafði sagt var
ekki bara orðrómur heldur staðreynd. Móðir mín
hafði sagt mér þetta þegar ég var lítil stúlka. Ég
ætlaði eingum neitt illt með því að segja frá því,
var aðeins að monta mig. Allt hafði þetta gerst
fyrir langa löngu. Eftir að Jiang Qing varð forystu-
maður í Menningarbyltingunni hafði ég aldrei sagt
neitt sem beindist gegn henni. En þessi tilraun
mín var til einskis. Ég var lokuð inni í öðru
herbergi, þar sem voru aðeins tveir ábreiðulausir
bekkir. Engin lök, ekkert til að skýla mér. Ég sá
dauft Ijós gegnum lukta gluggana. Varðliðarnir
höfðu breytt byggingunni í fangelsi þar sem voru
eingöngu eins manns klefar.
„Fannst ég heyra hrópin í
hungruðu barni mínu...“
Það var orðið áliðið. Brjóst mín voru full af
mjólk og þau urðu hörð eins og steinn. Ég var
bundin á báðum höndum og gat þess vegna ekki
kreist mjólkina út. í myrkrinu fannst mérégheyra
hrópin í hungruðu barni mínu.
Ég og maður minn vorum samstúdentar. Við
gengum í hjónaband þegar námi lauk og þá varð
hann að fara að sirina herskyldu fjarri Peking.
Sonur minn var elsta barnabarnið, og það skipti
tongdamóður mína,sem var ekkja.miklu máli.
Hún hafði komið alla leið frá Kanton til að líta
eftir barninu.
Hann var heilbrigður og hamingjusamur. og
veitti okkur öllum mikla ánægju. Hver hefði getað
ímyndað sér það sem átti eftir að gerast?
Um morguninn þegar ég vaknaði uppgötvaði ég
að blússan sem ég var í var blaut eftir mjólk úr
brjóstum mínum. Einhverlaut yfirmig-ég áttaði
mig á því að þetta var þýskunemi. Hún var kölluð
Búddha. Hún kom með mat handa mér og sagði
mér að ég gæti gefið barninu að borða síðdegis.
Nokkrir ungir menn komu og losuðu um böndin.
Ég gat hreyft útlimina en átti erfitt með að koma
þurri kornköku ofan í mig. Tár runnu úr augum
' mér þegar ég hugsaði til sonar míns.
Loks kom ég út í bjart sólarljósið. Skýin voru
blá, og heit golan lék um mig og það var eins og
blómin heilsuðu mér. Skólinn minn kæri. Hérna
hafði ég eytt stundunum mínum og þekkti hvert
tangur og tetur. En nú fannst mér þetta einskis
virði eftir að ég hafði misst frelsi mitt. Ég var
umkringd Rauðum varðliðum, og fékk ekki einu
sinni að líta í kringum mig.
í stofufangelsi
Þannig var farið með mig til íbúðar eins sam-
kennara míns og fjölskyldu hans. Ég var látin inn
í minnsta herbergið. Á herberginu varaðeinseinn
gluggi með rimlum fyrir. Barnið beið ásamt ömmu
sinni í þessu fátæklega búna herbergi. Ég tók son
minn strax í fangið. Hann var grennri og hafði
glatað Ijóma augna sinna vegna hungurs. Þvílíkur
léttir og ánægja, að leggja barnið að brjósti sér og
gefa því að drekka.
Frá þessari stundu var ég í stofufangelsi. Mér
var ekki leyft að stíga fæti út fyrir dyr og heldur
ekki að hitta neinn að utan. Barnið mátti vera hjá
mér en amma þess ekki. Það var einungis eitt
mjótt rúrn í herberginu. Ömmu var komið fyrir
hjá einhverjum öðrum en leyft að færa mér mat.
Ibúðabyggingin var ein af þrettán byggingum á
háskólasvæðinu. Glugginn með rimlunum fyrir
Tveir skoðanahópar myndast
Frá því að Menningarbyltingin hófst 1966 höfðu
myndast tveir hópar ekki bara í Háskólanum,
heldur í landinu almennt. Stúdentar og starfsliö
skólans tilheyrðu öðrum hvorum hópnum og í
báðum voru Rauðir varðliðar. Þessir hópar voru
kallaðir Loftflokkur og Jarðflokkur í Háskólan-
um, og ég taldist til síðari hópsins. Þessir hópar
voru eins og raunverulegir óvinir, þótt hugmynda-
legur ágrciningur þeirra virðist manni nú æði lítill.
Þeir gátu ekki talast við, og börðust út af
smáatriðum. Þeir kennarar sem ekki töldust til
verkalýðsstéttar gætu ckki gengið í lið með Rauðu
varðliðunum, en varðliðarnir höfðu frjálsar hend-
ur um athafnir. Þeir gátu veist að fólki, barið það,
ráðist á húsnæði þess o.fl. Slagorðið var: „Ef
faðirinn er byltingarmaður þá eru börnin hetjur;
ef faðirinn cr afturhaldsseggur þá eru börnin
óþokkar." Sjálfir voru Rauðu varðliðarnir auðvit-
að hetjur! En ég var undrandi: Ég hafði ekki gert
neitt af mér, eða hvað? Jú, það var rétt að ég var
ckki í sama hóp og þessir Rauðu varðliðar sem
höfðu ráðist inn í íbúð mína, en þeir lutu forystu
konu að nafni Nie Yuanzi, scm var áhrifamaður í
Háskólanum og náinn samverkamaður eiginkonu
Maós formanns.
flokkinn. Við slúðruðum um þetta þegar við
deildum saman herbergi á námsárum okkar. Þetta
var árið 1961, fimm árum áðuren Menningarbylt-
ingin hófst, og frú Maó var þá enn að tjaldabaki.
Hver hcfði þá getað látið sér til hugar koma að
nokkrum árum seinna yrði hún leiðtogi menning-
arbyltingarinnar. Eða þá að hvaðeina sem yrði
sagt til að fetta fingur út í hana, satt eða logið,
yrði tekið sem „gagnbyltingarstarfsemi". Nú var
var eina útsýn mín til heimsins. Amma kom með
matarpakka til mín þrisvar á dag. Hún sagði mér
að foreldrar mínir hefðu einnig verið yfirheyrðir
og leitað hefði verið í húsi þeirra að
sönnunum um gagnbyltingar starf. Þrátt fyrir að
Rauðu varðliðanir hafi ekki fundið neitt athuga-
vert tóku þeir með sér alla skartgripi móður
minnar ásamt öðrum verðmætum.
Konan sem hafði umsjón með mínu máli var erfið
viðureignar. Hún átti það til að koma æðandi inn
til mín án nokkurrar viðvörunar, cinungis til þess
að athuga hvað ég væri að gera. Einu sinni fór hún
með mig til að láta taka af mér Ijósmynd fyrir
framan tré. Síðar var mér sagt að myndin hafi
verið stækkuð og sett upp í Háskólanum og annars
staðar sem veggspjald, til þess að bera vott um
sigur hins hópsins. Þeir höfðu handtekið raun-
verulegan gagnbyltingarsinna úr röðum
andstæðinganna, sem sannaði sekt alls hópsins.
Stundum fór hún með mig á fjöldafundi þar sem
ég var gagnrýnd fyrir „glæp" minn. Samkennarar
mínir og stúdentar voru ekki látnir vita hvað ég
hafði í raun og veru gert af mér. Þeim var sagt að
ég hefði dreift óhróðri um „félaga Jiang Qing".
Engum var gefinn kostur á að spyrja um innihald
óhróðurins: þar var „of siðspillandi til þess að eiga
á hættu að það bærist út." Niður með alla þá sem
voguðu sér að segja eitthvað á móti félaga Jiang
Qing! Það gaf fólki nógar ástæður til að gagnrýna
mig.
Hædd og hýdd
Á þessu tímabili var gengið með „gagnbyltingar-
ötlin" um götur, alþýðunni til varnaðar. Hverjum
„glæpamanni" var fylgt af tveimur Rauðum varð-
liðum sem sneru handleggi hans aftur fyrir bak og
beygðu höfuð hans niðu-r svo líkami hans myndaði
90 gráðu horn. í þeirri stöðu vorum við látin
■ Frá útifundi Rauðra varðliða í Shanghai á hádögum menningarbyitingarínnar.