Tíminn - 10.04.1983, Qupperneq 8

8
SUNNUDAGUR 1«. APRÍL 1983
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gisli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Rltstjórnarfulltrúi: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjórar: Kristinn Hallgrimsson og Atli Magnússon.
Umsjónarmaður Helgar-Timans: Guómundur Magnússon. Blaðamenn: Agnes
Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni
Kristjánsson, Kristín Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (íþróttir), Skafti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir. Útiitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson. Ljósmyndir:
Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir,
Maria Anna Þorsteinsdóttir. Ritstjórn skrifstofur og augiýsingar:
Síðumúla 15, Reykjavík. Simi: 86300. Auglýsingasími 18300. Kvöldsimar: 86387 og 86392.
Verð i lausasölu 15.00, en 18.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 180.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Full atvinna og
hjöðnun verðbólgu
■ í stefnúskrá Framsóknarflokksins er megináhersla
lögð á styrka stjórn efnahagsmálanna næstu árin til þess
að tryggjalandsmönnum áfram fulla atvinnu og að draga
skipulega úr verðbólgunni, sem nú ógnar atvinnuöryggi og
lífskjörum landsmanna.
Framsóknarflokkurinn leggur áherslu á, að við stjórn
efnahagsmálanna verði forgangsröð markmiða sem hér
segir:
1. Full atvinna
2. Jafnvægi í utanríkisviðskiptum
3. Hjöðnun verðbólgunnar
4. Aukinn hagvöxtur
5. Jafnari tekjuskipting.
Hér er enn sem fyrr lögð mest áhersla á atvinnuöryggið;
að koma í veg fyrir atvinnuleysi. Fað er mál málanna að
áliti framsóknarmanna. En atvinna handa öllum verður
ekki tryggð nema ráðist verði með skipulegum hætti gegn
verðbólgunni.
Ein megintillaga Framsóknarflokksins í baráttunni við
verðbólguna er, að efnahagsáætlun verði lögfest til tveggja
ára. Þar verði viðmiðunartölur ákveðnar á sex mánaða
fresti og óheimilt að semja um hærra. Viðmiðunartölum
þessum fylgi kaupgjald, verð landbúnaðarvara, fiskverð,
verð opinberrar þjónustu og verð vöru, sem háð er ákvæði
um hámarksálagningu. Verðlagsráð og Verðlagsstofnun
miði verðgæslu sína og verðlagseftirlit við þessa áætlun.
Hér er lagt til að ráðast gegn öllum þáttum vandans
samtímis. Það er því alrangt að framsóknarmenn leggi til
að takmarka aðeins verðbætur á laun; þvert á móti eru
þær aðeins einn liður af mörgum, sem halda verður innan
marka efnahagsáætlunarinnar ef takast á að hemja
verðbólguna.
Þessa stefnu geta kjósendur borið saman við stefnur
hinna flokkanna, sem ýmist vilja óbreytt ástand - sem nú
stefnir í um 100% verðbólgu samkvæmt nýjustu spám -
eða gefa allt frjálst, sem myndi ekki aðeins leiða til jafn
mikillar verðbólgu heldur líka setja atvinnuöryggi í
stórfellda hættu og efna til upplausnar og átaka á
vinnumarkaðinum.
Það er því ljóst að einungis sú stefna Framsóknarflokks-
ins, að ná verðbólgunni niður í samræmi við skipulega
áætlun til tveggja ára, er vænleg til árangurs. Hún mun
bæði tryggja að verðbólgan minnki smátt og smátt og að
full atvinna haldist. Valið er ykkar, kjósendur góðir. Það
ætti að vera auðvelt.
Súrálssamningurinn
■ Fram hefur komið, að langtímasamningur íslenska
álfélagsins við Alusuisse um kaup á súráli er nú mjög
óhagstæður, þar sem ÍSAL kaupir súrálið á mun hærra
verði en hægt er að fá annars staðar.
Steingrímur Hermannsson, formaður Framsóknar-
flokksins, vék að þessu í viðtali við Tímann á föstudaginn,
pg sagði að allar forsendur fyrir þessum súrálssamningi
ÍSAL væru brostnar.
„Mér sýnist alveg ljóst að ÍSAL sé með mjög óhagstæð-
an samning við Alusuisse um kaup á súráli, og þó slíkur
samningur hafi ef til vill verið talinn góður og hagstæður
þegar hann vaj gerður, þegar allt annað verð var á súráli,
þá held ég að ÍSAL eigi strax að segja þessum samningum
upp, því að það eru allar forsendur fyrir honum brostnar.
Vitanlega verður ÍSAL samkvæmt tækniaðstoðarsamn-
ingnum að njóta hagkvæmustu hráefnaverða“, sagði
Steingrímur.
-ESJ
_____Itwróro_____
horft í strauminn
VEITUM ÍSLENSKU
GRÖÐURMOLD-
INNI LAGAVERND
■ Páskarnir eru um garö gengnir og kosningarnar nálgast
risaskrefum. Páskaáhlaupið með fannkyngi og ófærð á
hólmanum meira en hálfum sýnir gerla hve óviturlegt og
fyrirhyggjulaust það hefði verið að ákveða kosningadag í lok
mars eða byrjun apríl eins og efst var á baugi fyrir áramótin,
og er raunar ekki séð enn hvort sæmitegt kosningaveður fæst
23. apríl, þóttsumardagurinn fyrsti verði þáumgarðgenginn.
Stórhríðar hins pólitíska tíðarfars í framboðunum og
hjaðningavíg prófkosninga á þessum vetri eru hins vegar að
baki, og fjandvinirnir úr þeim hildarleik hafa víð-
ast hvar snúið bökum saman - til málamynda. Þó er þetta
ef til vill aðeins veðrahlé og skellur líklega saman aftur á
miðju sumri, og pólitískar sumarstórhríðar eru lítið tilhlökk-
unarefni.
Tímamótaviðburður
Nú að lyngdum prófkjörsstórviðrum stendur þó einn
vegvísir upp úr fönninni og bendir trl betri pólitískrar tíðar-
Það er sú ákvörðun Framsóknarflokksins að leyfa „göngu-
mönnum" í Húnaþingi að merkja lista sinn með bókstöfunum
BB í samræmi við heimild kosningalaga. Sú ákvörðun er
tímamótaviðburður og fordæmi sem losar um einn hnút í
dróma flokkanna - eitt spor í átt til betrí sambúðar fólks og
flokka, örlítil von um að þeim takist að tengja sig við tímann
og verða færar lýðræðisleiðir á nýjan leik. En meira þarf nú
til. Eigi að síður skulum við minnast þess að þúsund mílna
ferð hefst með einu skrefi.
Því skal ekki haldið frani hér, að það sé æskilegt að flokkar
bjóði fram margklofnir. Slíkt er auðvitað eins konar heimilis-
böl. Best er auðvitað að ganga fram til málefnasóknar í einni
flokksfylkingu, en þegar samlyndið hefur rofnað um stund
með málefnasamherjum í framboði er ekki nema um tvo
misilla kosti að ræða, því að það er ekki haldbært lengur að
reyna að berja fólk til pólitískra ásta. En þegar tilfinningarnar
taka völdin er mikil hætta á því að verri kosturinn af tveimur
illum verði fyrir valinu. í þá gryfju féll meirihluti kjördæmis-
stjórnar fyrir norðan. Flokksstjórn syðra brást hins vegar
hárrétt við áfrýjun málsins - bjargaði því sem bjargað varð.
Við getum auðvitað kveðið fast að orði um valdsrétt
meirihluta í félagi eða flokki, en sá sem gleymir síhækkandi
siðferðiskröfu um lýðræðisrétt minnihluta lokar sjálfan sig inni
í myrkrastofu og dæmir sig sjálfur til þess að dúsa þar meðan
lífið strcymir fram, þangað til augu þeirra opnast.
Við setjum flest einstaklingsfrelsi efst á málefnaskrá
nútímalegs lýðræðis - frelsi að ákveðnum félagslegum landa-
merkjum og banni við að níðast á öðrum. Og félagslegur
meirihluti verður að kunna með vald sitt að fara. Lýðræði
framtíðarinnar verður mjög metið og vegið eftir því hvaða
höndum það fer um minnihlutann, hvaða frelsi það veitir og
leyfir honum. Það er og verður einn af meginþáttum
einstaklingsfrelsis.
En slíkum áföngum á lýðræðisbraut verður ekki náð með
landslögum eða flokkareglum einum. Þar reynir á innviði
mannsins sjálfs, þá vitund sem lýðræðisstarf eflir og hefur í
æðra veldi. En prófsteinn framtíðarlýðræðis er og verður
sambúð minnihluta og meirihluta.
Það er rökrétt að ætla að endurbætur á þeirri sambúð hafi
vakað fyrir löggjafanum þegar hann setti heimíldarákvæðið
um tvöfaldan listabókstaf til handa minnihluta í flokki. Til
þessa hafa flokkarnir þó haft slagbrand fyrir þessum dyrum.
Allir flokkar hafa neitað harðlega að opna þær og hafa þær
enn lokaðar og læstar í þessum kosningum, nema Framsókn-
arflokkurinn. Hann hefur lyft slagbrandinum og sagt eins og
lýðræðisflokki ber: Það sem úrslitum ræður er málefnasam-
staðan. Þetta er því tímamótaviðburður, sem á vonandi eftir
að opna dyr annarra flokka með fordæmi sínu og leiða af sér
ný skref áleiðis í nýja áfanga lýðræðis.
Gróðurmold landsins
Annars var það ekki ætlun mín að láta þetta greinarkorn
fjalla um þetta nýja skref flokkalýðræðis eða lýðræðisdraum-
sýnir, heldur hvarfla augum til jarðar og minnast gróðurmold-
arinnar - að gefnu tilefni. Þótt við dásömum einstaklingsfrelsi
verðum við að setja því ákveðnar skorður, sem eru bundnar
við það að koma í veg fyrir það að menn níðist á öðrum í krafti
þess. Hvorki einstaklingum né hópum má veita ótakmarkað
athafnafrelsi til þess að ganga á rétt og hlut annarra, alinna
sem óborinna. Við eigum marga sameiginlega sjóði, sem
okkur er lífsnauðsyn að vernda og verja með lögum og valdi
ef þörf krefur. Einn þeirra er íslenska gróðurmoldin. Nýlega
höfum við stigið eitt stutt en mikilvægt skref í þá átt.
Dómsmálaráðherra hefur neitað - að svo komnu máli -
erlendum aðilum um leyfi til þess að fremja æðisökukeppni
um hálendi og dali landsins á þessu sumri. Á eftir fylgdi
reglugerð sem lofar góðu. Þetta var vel gert og drengilega og
markar tímamót í skiptum þjóðarinnar víð landið. Vonandi
er skammt að bíða næstu skrefa, enda hefur þetta vakið
tímabæra umræðu um ökuferðir okkar sjálfra og umgengni á
bessum sömu slóðum.
Það er deginum Ijósara að mikil spjöll á gróðri og
gróðurmold hafa þegar orðið, og ekki má lengur dragast að
setja skýrar reglur um ökuferðir utan vega ásamt eftirliti og
viðurlögum. Það er hvort tveggja brýn varnarráðstöfun og
forsenda þess að við getum stemmt stigu við erlendum
eyðingarinnrásum.
Islendingar eiga tvær meginauðlindir sem líf þjóðarinnar í
nútíð og framtíð er undir komið. Þær eru fiskimiðin unthverfis
landið og gróðurmoldin á landinu sjálfu. Við höfum þegar háð
frelsisstríð um miðin með góðum sigri og sett harðar reglur til
verndar fiskstofnum samfara miklu eftirliti og þungum
viðurlögum. En gróðurmold landsins, sem er önnur mikilvæg-
asta auðlindin sem líf þjóðarinnar byggist á, er leiksoppur í
höndum eyðingarafla sem geta skefjalítið og átölulaust sóað
henni og ekið í sjóinn. Þó er ísland fátækast landa í álfu sinni
af gróðurmold.
Verndarlög um gróðurmoldina
Með ofbeit, skógareyðslu, og nú síðast með stríðsvögnum á
hálendinu, höfum við rofið svörðinn og gert gróðurmoldina
að Ieiksoppi veðurs og vinda. Þannig hafa örfoka svæði
landsins orðið æ stærri. Það er að vísu ekki til neins að setja
vindinum lög og ákveða honum refsingu. Við hann er aðeins
hægt að tala mcð ráðstöfunum sem binda moldina. En
vindurinn er ekki einn að verki.
Áður á öldum meðan moksturstæki landsmanna var skóflan
ein, var gróðurmold byggðanna ekki í stórhættu af mannavöld-
um þegar ofbeit og skógarhöggi sleppti. En með tækni síðustu
áratuga hefur þetta gerbreyst. Nú er svo komið að bestu
gróðurntoldinni er sóað á báðar hendur með stórvirkum
vélgröfum og flutningatækjum. Þar er oft um að ræða sjálfa
ræktunarmold landsins af þúsund ára túnum landsmanna.
Þegar byggingaframkvæmdir eru boðnar út þar sem þéttbýli
er að rísa á nýrri öld bæjarbyggðar, er lóðin ærið oft
gamalræktað tún eða vel gróin jörð. Verktakinn beitir
umsvifalaust véltönn sinni á jarðveginn og hrærir öllu í
samruna gróðurmoldar, móhellu, aurs og grjóts og lætur oft
aka öllu saman í sjóinn. Gróðurmoldarlagið sem íslenskir
bændur hafa myndað með ræktun í þúsund ár er að engu gert
og kastað á glæ, jafnvel þótt bæjarfólkið vanhagi mjög um það
í garða sína. Verktakanum ber engin skylda til að skafa
gróðurmoldarlagið ofan af og safna því í haúga sem flytja má
til nýrra nytja og nýs gróðrar, af því að engin lög eru til sem
skipa honum að varðveita gróðurmoldina og slík varðveisla
seinkaði verki hans - miklu einfaldara og fljótlegra er að taka
allt í einu og aka því brott. Hér verðum við aðgrípa í taumana.
Þó hefur engum stjórnmálaflokki komið til hugar að setja
verndun gróðurmoldarinnar á stefnuskrá. Sumir hafa að vísu
almenn stefnuorð um verndun landsins og nærgætni í
umgengni við það en þau hrökkva skammt til verndar
gróðurmoldinni. Engir þingmenn hafa enn flutt frumvörp um
verndun gróðurmoldarinnar. Ég held að aðeins ein félagssam-
tök - Skógræktarfélag fslands - hafi bent á hættuna og skorað
á Alþingi að setja lög til verndar gróðurmoldinni, en enginn
virðist hafa heyrt kallið.
í nýjum tillögum að stjórnarskrá eru ákvæði um verndun á
náttúrufari landsins og fleira í þeim anda, en aðeins almenn
orð, engin sérstök ákvæði um gróðurmoldina. Nú má ekki
dragast að setja lög og reglugerðir um verndun íslenskrar
gróðurmoldar. Það verður að skylda framkvæmdaaðila, til að
mynda bæjarfélög og opinberar framkvæmdastofnanir, svo og
aðra framkvæmdaaðila, til þess að hlífa gróðurmold og skila
henni á annan stað þar sem hún nýtur sín. Þegar bæjarfélag
býður til að mynda út verk við lóðagröft eða aðra landröskun
á það að fylgja verktökuskilmálum, að ræktarmold sé skafin
ofan af, þar sem hana er að finna, og hún varðveitt til nýrra
nota. Þetta á einnig að gilda um alla aðra framkvæmdaaðila.
íslenska gróðurmoldin á að fá lagavernd hliðstæða þeirri sem
fiskimiðin njóta.
A.K.
Andrés
Kristjánsson,
skrifar i9l