Tíminn - 01.07.1983, Blaðsíða 7

STUDAGUR 1. JÚLÍ 1983
EIGA ÞAU EFT-
IR AÐ RÁÐA
RÍKJUM í ÍRAN?

■ Þcgar Reza Pahlevi fyrrum
íranskcisari varð að flýja land
sitt, reyndust fáir honuni trygg-
ir vinir. Fyrrum viðhlæjendur
hans þvoðu sem óðast hendur
sínar og voru ófúsir til að veita
honum iandvist, vegna ógn
ana fylgismanna Khomeinis,
sem náð höfðu yfirráðum í
landinu. Einn var þó sá vinur,
sem ekki brást, Anwar Sadat
Egyptalandsforseti, sem bauð
keisaranuni og fjölskyldu hans
að setjast að í Egyptalandi.
Boðið var þegið með þökkum.
Mikið vatn er til sjávar runn-
ið síðan þetta gerðist 1979.
Keisarinn Reza Pahlevi er lát-
inn úr krabbameini og Anwar
Sadat fallinn fyrir morðingja-
hendi. En hið nána og innilega
vináttusamband milli fjöl-
skyldnanna er síður en svo úr
sögunni.
Nú hefur það kvisast út, að
samband fjölskyldnanna eigi
að öllum líkindum eftir að
verða enn nánara. Sagt er, að
fyrir dyrum standi, að keisara-
sonurinn Reza Cyrus Pahlevi,
sem gerir tilkall til páfuglshá-
sætisins í íran, og dóttir Sadats,
Jehan, hyggi á hjónaband,
mæðrum þeirra beggja til
óblandinnar ánægju. Farah
Diba á að hafa sagt: Keisarinn
hefði lagt blessun sína yfir
þetta, og Jchan, ekkja Sadats,
sagði: - Að fá son besta vinar
síns sem tengdason - það hefði
glatt Anwar óumræðilega.
Ástarævintýri unga fólksins
hefur þó ekki verið algerlega
án skugga. Þegar þau kynntust
fyrst, var Jehan gift arkitektin-
um Mohammed Osman, en
ekki leið á lögu þar til hún fékk
skilnað frá honum. Þá er sá
þröskuldur í vegi hjónabands
þeirra, að þó að þau séu bæði
múhameðstrúar, tilheyra þau
samt hvort sínum trúflokknum
og neyðist Jehan til að taka
upp trúarbrögð Reza Cyrus
áður en þau ganga að eigast.
En stærstu erfiðleikarnir eiga
þó trúlega eftir að verða á vegi
þeirra eftir brúðkaupið. Reza
Cyrus gerir eins og fyrr segir
tilkall til páfuglshásætisins í
Iran, sem hann að vísu á
trúlega aldrei eftir að setjast í,
því að sagt er, að Ajatollah
Khomeini sé búinn að selja
það. En leiðin í keisarasæti í
Iran er síður en svo opin og
greið og óvildarmenn keisara-
fjölskyldunnar eru margir og
svífast einskis.
„Það var mjög eftirminnilegt
að ferðast um Borgarfjörð og
okkur norsku þátttakendunum
fannst við eiga mikið sameigin-
legt með íslendingunum, það
var eins og við værum að heim-
sækja ættingja okkar, enda er
mikill skyldleiki milli okkar,
“segir Arthur og vitnar til Land-
námu máli sínu til stuðnings og
er greinilegt að hann hefur kynnt
sér hana vel. Hann sagði að
heimsóknin til Reykholts hefði
verið sérstaklega ánaegjuleg og
erindi sóknarprestsins þar Geirs
Waage og leiðsögn hans um
setur Snorra gamla liði seint úr
minni.
„Síðasta kvöldið í Borgarnesi
var kvöldskcmmtun þar sem fólk
frá öllum löndum kom fram með
atriði frá sínu heimalandi og sú
skemmtun var einstaklega vel
heppnuð," sögðu þau Arthur,
Tove og John, og bættu við að
hápunkturinn hefði verið þegar
Henry Gránz, sem skipulagði
hátíðina hefði rætt við þátttak-
endur bæði á Skandinavískum
málum og finnsku, þú getur
ímyndað þér hvort Finnarnir
urðu ekki hissa og ánægðir.“
Eftir spjallið gengu gestirnir
um húsnæði Tímans, en Arthur
Lodding er eins og áður segir
virkur blaðamaður og skrifar
bæði í staðarblöð og Ullensaker
og í Nasjonen, blað norska mið-
flokksins. Áður en við kvödd-
umst spurði hann frétta af Krist-
manni Guðmundssyni rithöf-
undi.
„Við vorum kunnugir fyrir
mörgum árum, þegar hann gekk
í lýðháskóla í Romerike. Svo
giftist hann norskri stúlku og
fluttist til Eiðsvallar og við
höfum aldrei hist eftir það. Hann
er mjög eftirminnilegur maður,
mikið glæsimenni,“ sagði Arthur
Lodding.
JGK

■ Frá setningu kínverska þingsins.
Aldraðir menn halda enn
um stjórnvölinn í Kína
Mikil mannaskipti urðu samt í þinginu
■ Helstu leiðtogar Kína: Hu Yaobang, Deng Xiaoping, Li
Xiannian, Zhao Ziyang, Deng Yingchao og Peng Zhen.
■ FYRIR nokkru er lokið í
Peking fundum þjóðþingsinseft-
ir að hafa setið að störfum í
tæpar þrjár vikur. Þetta er í
sjötta sinn, sem þingið kemur
saman, en í fyrsta sinn eftir að
nýja stjórnarskráin gekk í gildi á
síðastliðnu ári.
Kosið hafði verið til þingsins
eftir gildistöku nýju stjórnar-
skrárinnar. Breytingar urðu
miklar á þingmönnum, en þeir
eru alls 2977. Rúmlega 76%
höfðu ekki áður átt sæti á þingi.
Eitt af helztu verkefnum
þingsins var að kjósa forseta
ríkisins, en það embætti hefur
staðið autt síðan 1969, þegar
þáverandi forseti, Liu Shao-chi,
lézt í fangelsi. Raunar hafði það
verið autt lengur, því að Liu var
fangelsaður nokkru áður en
hann lézt eða í byrjun meningar-
byltingarinnar svonefndu.
Fram að þeim tíma hafði Liu
verið annar valdamesti maður
Kína, næst Maó. Hann mun hafa
verið andvígur menningarbylt-
ingunni og því komst sá orðróm-
ur á, að hann hyggðist gera
byltingu og steypa Maó af stóli.
Maó varð fyrri til og lét fangelsa
Liu.
Forsetaembættið var þá valda-
mikið, en hið endurreista for-
setaembætti ervaldalítið. Þaðer
fyrst og fremst virðingarstaða.
Því fylgja þó viss völd, sem geta
reynzt talsverð í höndum lagins
manns, en aðallega eru þau fólg-
in í eftirliti með stjórnarat-
höfnum.
Auk þess að kjósa forseta
ríkisins, voru störf þingsins fólg-
in í því að hlýða á skýrslu Zhao
Ziang forsætisráðherra og ræða
síðan um efni hennar. Verður
nánar vikið að því síðar.
ÞAÐ hafði verið vitað áður en
þingið kom saman, .hver myndi
verða kosinn forseti. Valdhaf-
arnir höfðu látið það hlerast, að
Li Xiannian myndi verða fyrir
valinu.
Aldur hins nýja forseta er
nokkuð á reiki. Áður var talið,
að hann væri fæddur 1905, en nú
er upplýst, að fæðingarár hans
sé 1909. Hann er því sagður 74
ára.
Li gekk ungur í Kommúnista-
flokkinn og komst þar fljótt í
fremstu röð. Hann tók þátt í
göngunni miklu og hlaut síðar
mikil metorð innan byltingar-
hersins. Margar sögur eru til um
sigursæld hans sem hershöfð-
ingja.
Li er trésmiður að menntun,
en þótt menntun hans væri ekki
meiri, var hann skipaður fjár-
málaráðherra 1954 og gegndi
því starfi í nær aldarfjórðung.
Hann slapp við allar hreinsanir í
flokknum og er einn þeira fáu,
sem það tókst.
Li og Deng Ziaoping, sem
verið hefur valdamesti maður
Kína síðustu árin og er það enn,
hafa aldrei verið taldir nánir
samherjar. Li gagnrýndi Deng
meira að segja í tíð menningar-
byltingarinnar, en þó ekki harka-
lega. Hann mun síðar hafa hjálp-
að Deng til að ná völdum aftur
'og oft staðið með honum í
deilum, sem hafa orðið innan
flokksins síðar. Það hefur Dcng
vissulega metiö.
Enginn keppti viö Li um for-
setaembættið og var hann því
kosinn einróma.
Sama gilti um Deng, scm var
endurkosinn formaður landvarn-
arnefndarinnar, en það er talin
valdamesta staða innan hersins.
Deng vill bersýnilega hafa gott
eftirlit með hernum. Áhrif hans
hafa aukizt síðan Deng hófst til
valda, enda mun hann hafa notið
stuðnings áhrifamestu hershöfð-
ingjanna í valdabaráttu sinni.
Þeir vildu ekki nýja menningar-
byltingu.
Forseti þingsins var kjörinn
Peng Zhen, 81 árs, en hann var
borgarstjóri í Pekingfyrir mcnn-
ingarbylting'una. Þá var honum
vikið úr embætti og látinn sæta
harkalegri meðferð. Deng hefur
bersýnilega viljað launa honum
það. Zhen, sem er sagður heilsu-
hraustur miðað við aldur, var
formaður nefndar, sem samdi
nýju stjórnarskrána.
Samkvæmt því, sem ráða má
af myndbirtingum í kínverskum
blöðum. eru scx menn nú valda-
mestir í Kína. Það eru þeir
Dcng, Li,Zhen. Hu Yaobang,
formaður Kommúnistaflokks-
ins, Zhao forsætisráðhera og
Deng Yingchao, sem er sú
konan, sem nú virðist valdamest
í Kína, en hún er háttsett í
Kommúnistaflokknum.
í ÞESSUM hópi eru þeir Hu
og Zhao langyngstir, en Zhao er
64 ára. Deng, sem cr orðinn 79
ára, ætlar þeim bcrsýnilega að
taka við af sér og fylgja fram
þeirri stefnu, sent hann hefur
vcrið að móta.
Eins og fyrr segir, var það
Zhao, sem flutti aðalræðuna á
þinginu. Hún skiptist í tvo meg-
inkafla. Fyrri katlinn fjallaði um
þann árangur, scm hefði náðst í
efnahagsmálunum á árunum
I978-Í982. Síðari kaflinn fjallaði
um áætlun fyrir árin 1983-1987
og þau markmið, sem stefnt væri
að á þeim tíma.
Zhao lýsti því að mikill árang-
ur hefði náðst á mörgum sviðunt
og bæri að þakka það þeirri nýju
efnahagsstefnu, sem fylgt hefði
verið síðari árin, en hún hefði
falizt í því að draga úr miðstjórn-
arvaldi og auka sjálfstæði fylkja
og fyrirtækja.
Nokkrir ágallar hefðu þó kom-
ið í ljós, sem kröfðust breytinga.
Sum fylkin hefðu fjárfest meira
en eðlilegt var og það skapað
misvægi milli landshluta. Ýmsar
atvinnugreinar hefðu gert hið
sama og það orðið á kostnað
annarra.Þettahefði stóriðnaður-
inn gert á kostnað neysluvarafram-
leiðslunnar. Miðstýringuna þyrfti
þvi að auka nokkuð aftur, en
aðallega þó til að tryggja aukið
jafnvægi. Að öðru leyti yrði
núverandi skipan látin haldast.
Zhao lagði á það áherzlu, að
þjóðin þyrfti að leggja hart að
sér til þess að ná settu marki.
Undir það var tekið í öðrum
ræðum, sem fluttar voru á þing-
inu.
Þórarirm o
Þórarinsson, jt ^siij
ritstjóri, skrifar Injj