Tíminn - 07.08.1983, Qupperneq 19

SUNNUDAGUR 7. ÁGÚST 1983
cn dáðst í laumi að dirfsku manna, sem
ganga með stífa indíánakambinn, fjólu-
bláa duftið og fleira þessháttar. Margir
hippar höfðu aftur á móti leðurreim í
tagli eða fléttu og oft með ennisband. en
meginhugmynd þeirra var að spara glys.
láta hárið vaxa sítt og klippa ekki topp.
Var sú stefna m.a. innblásin af indíána-
greiðslu og af hársmekk Tcvtóna. Ég
fyrir mitt leyti get aldrei hrint þeirri
hugsun frá mér. þegar ég sé fólk sem
hefur lagt þrotlausa vinnu í hárbúnað
sinn, að það hljóti að vera dapurlegt
fyrir það að leggjast til svefns að kvöldi.
En í rauninni er ekki meiri eftirsjá í
slíkum hárgerningum helduren í tónum
lifandi tónlistareða framsögn í leikverki,
sem aldrei kemur til baka.
Sumir telja að einkennisklæðnaður sé
villimennska. Kannski er það viðhorf
ekki nema hlutasannleikur. Vissulega
getur maður ekki aðhyllst þann anda
sem bclgir út hermenn, þegar þeir hafa
veriö settir í .sams konar búninga og
látnir standa í jöfnum röðuni; og lúðra-
sveitarhúfur cru taldar til barnaskemmt-
ana. Kjólföt sinfóníumanna eru næsta
hlálegt fyrirbæri. Ég hef heyrt menn
verja þennan siö tónlistafólks með þeirri
röksemd að kjólföt séu þjónsbúningur
og það líti á sig frá fornu fari sem þjóna
hlustendanna og þyki ekki við hæfi að
vekja athygli á persónu sinni með sund-
urgerð í klæðaburði. En kjólföt eru
reyndar cinnig viðhafnarföt, vinsæl á
öndverðri 20. öld, og svart, þessi suður-
evrópski tískulitur sem sló í gegn fyrir á
að giska 400 árum, leiðir frekar huga
manna að jarðarförum en ánægju tónlist-
arinnar. Hvers vegna eru þjónar tónlist-
argyðjunnar ekki frekar í vinnusamfest-
ingi eða leikfimigalla? Því ber að fagna
að sá siður löngu liðinna smáfursta að
halda einkcnnisklætt þjónustufólk er
flestum nútímamönnum gjörsamlega
framandi.
En hvað þá með t.d. stúdentshúfuna?
Eftir að Svíar afnámu stúdentsprófið
fyrir nokkrum árum hefur mjög færst í
vöxt að æskufólk setj i upp stúdentshúfur
vorið þegar það öðlast rétt til háskóla-
sctu. Húfa þessi er leifar frá þeim tíma
er háskólamenn voru fámenn klíka í
hverju landi og réðu miklu sem emb-
ættismenn, lærðir í lögum og guðfræði,
en svið stjórnmálanna var þrengra og
ólýðræðislegra en nú gerist. Stúdentshúf-
an er því aö mínu áliti álíka tímabær á
höfðum íslenskra æskumanna nú og
prússneskir hermannahjálmar með oddi
útí loftið, líkt og var á tíma Bismarcks,
væru á höfðum lögregluþjóna. Unnendur
stúdcntshúfna og svarts reykfatnaðar
(þ.e.a.s. „smóking") munu svara því til
að það sé göfugt fyrir sálina - svo notað
sé orðalag sem var algengt á millistríðs-
árunum - að finna þann samhljóm, sem
felst í að allir séu með eins pottlok og
sama lit á klæðunum. En það er ekki
annað en að skemmta skrattanum að
efla samstilltar fylkingar kringum leifar
forns forréttindasamfélags með þessum
hætti. Reyndarer nafngiftin reykföt auk
þess álíka gáfuleg og t.d. ópíumskyrta
cða rjólbuxur. Annars skal ég síst setja
út á spariföt sem slfk né þá sem vilja
klæðast vissum búningi við viss tækifæri,
enda er ég sjálfur vanur að fara í sjakket
þegar ég fer út mcð ruslið en set á mig
þverslaufu á þriðjudögum.
Hvcrs vegna flýgur mér allt þetta í hug
cftir labbitúr í Haga? Það var verið að
halda upp á Bellman þarna. Á tíma
Bellmans grasseraði allt þetta undir-
furðulcga krulluverk sem framan getur.
Og ekki skal nú orðlengt frekar um
hverskyns snúrur og líningar og kríólínur
(sem nefnast gumpaukar eða parísar-
rassar) sem fólk bar um þetta ieyti.
Bellman vareins konar Mozart Svía. má
segja. Létt rókokósveifla og sambland
pínulítið ruddalegrar lífsgleði og agaðs
fínleika. Fólk heldur áfram að syngja
þessi lög hans, en er hætt að bera boucle
og krínólínur. Að syngja Bellmans lög
saman eða syngja hópsöng yfirleitt er að
sumu lcyti eins og að bera einkennisbún-
ing. Eða ef við tökum dans allt frá
menúett yfir í rokk og frístæl. En það
cru ekki allir einkennisbúningar eins, -
það er sitthvað að trampa takt eftir
hergöngulagi eða að stunda launhelgar
frístælsins í Broddvei. Menúett. þessi
formfasti dans. sem minnir nútímamenn
helst á óskrifað blað í reikningsbók, var
viss útrás og jafnvel frelsi þeirra sem
tóku þátt í honum hér áður. Hversvegna
eiga sumar fornar leifar í menningunni
erindi og njóta vinsælda öldum saman og
aðrar ekki? Á Bellmansdag, ÁS.
Ítmitm
■ Franz Jósef Strauss
forsætisráðherra í Bæjaralandi.
Hin nýja austurstefna hans
hefur vakið mikla athygli.
____________________________19>
^ •: erlend' hringekja
Forviða spurðu menn hvað þetta
ætti að þýða. Strauss kvað
lánafyrirgreiðsluna ekki annað en
hagstæð viðskipti, en á flokksþingi
Kristilega þjóðarflokksins í
Bæjaralandi virðast a.m.k. 31%
þingfulltrúa hafa verið annarrar
skoðunar og þeir greiddu honurn ekki
atkvæði við formannskjör. Hann var
endurkjörinn með minnsta
atkvæðafylgi sem sögur fara af.
Ófarirnar á flokksþinginu virðast
ekki liafa dregið mátt úr Strauss. Aö
þinginu loknu fór hann í það sem
kallað var „einkaheimsókn” til
Tékkóslóvakíu. Póllands og Austur-
Þýskalands. í Prag og Varsjá hitti
hann háttsetta emhættismenn að máli,
og í Berlín ræddi hann við sjálfan
Honecker eins og fyrr sagði.
-Strauss hefur mjög auglýst þetta
ferðalag sitt og heldur því fram að
árangur þess og lánsins scm hann átti
þátt í að veita verði drjúgur: fangar
hafi verið leystir úr haldi og slakað á
eftirliti við landamæri ríkjanna, og
sagt að Strauss hafi einfaldlega viljað
sýna Kohl kanslara að honum hafi
orðið á mistök þegar hann neitaði
honum um að verða utanríkisráðherra
sambandsstjórnarinnar í Bonn. Hann
. vilji sýna Kohl að leiðtogarnir í austri
geti vel fellt sig við að hafa samskipti
við liann.
Orðrómur er á kreiki um að Hans-
Dietrich Genscher utanríkisráðherra
og varakanslari hafi áhuga á því.að
láta af störfum - þótt hann neiti því
sjálfur - og að Strauss líti nú embætti
hans hýru auga.
Háttscttir leiðtogar Kristilega
þjóðarflokksins í Bæjaralandi,
samstarfsmenn Strauss, eru sagðir telja
þennan möguleika á frama Strauss lítt
raunhæfan. Talið er líklegra að Strauss
stelni aö því að verða næsti forseti
sambandsríkisins, en á næsta ári lætur
Karl Carstens aí því embætti. Forseti
Vestur-Þýskalands er þingkjörinn og
valdalítill.
Ef Strauss stefnir á forsetaembættið
hlýtur hann að láta af
HVAÐ VAKIR FYRIR
FRANZ STRAUSS?
Breytt viðhorf hans til samskipta við Austantjaldsríkin koma á óvart
■ Þegar Franz Jósef Strauss, hinn
hægrisinnaði fursætisráðherra
Bæjaralands í Vestur-Þýskalandi átti á
dógununi fund með höfuðfjandmanni
sínum Erich Hunecker í Austur-
Þýskalandi, ng lýsti því yfir að tími
hættrar snmbúöar ríkjanna færi í hund,
kum mnrgum í hug fnr Nixnns
Bandaríkjafurseta til Kína fyrir hálfum
uðrum áratug.
Þegar stjórn mið- og hægriflokka,
undir forystu kanslarans Helmuts
Kohl, kom til valda í Vestur-
Þýskalandi í fyrra kváðu við
hljómsterkar raddir hægrimanna og
heimtuðu eine Wende -
stefnubreytingu, einkum hvað varðaði
sambúðina við Austur-Þýskaland.
Mestur hávaðinn kom frá Kristilcga
þjóðarflokknum í Bæjaralandi sem
Strauss er í forsvari fyrir; þar gengu
menn jafnvcl svo langt að krefjast
þess að landamæri Þýskalands yrðu á
ný hin sömu og árið 1937; m.ö.o. að
Austur-Þýskaland yrði þurrkað út.
Nýlega var það fyrir afskipti Strauss
að fyrirhugaðri hcimsókn Honeckcrs.
leiðtoga Austur-Þjóðverja, til Vestur-
Þýskalands var frestað. vegnti þess að
sá fyrrnefndi hafði kornið af stað
miklum úlfaþyt í fjölmiðlum þegar
hann hcyrði að vestur-þýskur
ríkisborgari hafði fengið hjartaáfall og
látið lífið við yfirheyrslu hjá austur-
þýskum landamæravörðum.
Og fyrir tveimur vikum sagði hann
á flokksþingi í Múnehen að
„austurstefnu ævintýri" Willy Brandts
fyrrum kanslara væri lokið.
Þá þegar hafði Franz Jósef Strauss
hafið eine Wende, sína eigin
stefnubreytingu, scm mcð jafnmiklum
rétti má kalla „austurstefnu-ævintýri"
og pólitík Brandts. Ilann hafði þá'
sjálfur haft milligöngu um að lána
austur-þýska ríkinu upphæð sem
nemur meira en tíu milljörðum .
íslcnskra króna.
hugsanlega verði fyrirskipun um að
skjóta á tlóttamenn dregin til baka.
Strauss segir einnig að til samstarfs
geti komið um að stemma stigu við
mcngun (sem er mikiö hitamál í
Vestur-Þýskalandi, sbr. framsókn
umhverfissinnaflokks Græningja), og
vcra kunni að óhagstæðum
gjaldeyriskaupum, scm fcrðafólk í
Austur-Þýskalandi hcfur orðið að sætta
sig við, vcrði breytt.
Fulltrúar stjórnvalda í Bonn eru
ckki eins bjartsýnir. og jafnvel þótt
Strauss takist að bæta sambúð þýsku
ríkjanna er það á kostnað þess
stuðnings sem liann hefur notið meðal
flokksmanna sinna í Bæjaralandi.
Allir viöurkcnna að Strauss er hinn
mesti bragðarcfur í stjórnmálum og sú
spurning er áleitin hvers vegna hann
hafi breytt um stefnu í málefnum
Austur-Evrópuríkja.
Náinn samstarfsmaöur hans, sem
ekki vill láta nafn síns gctiö, hefur
formannscmbætti hjá flokki sínum í
Bæjaralandi, en því hefur hann gegnt
í 22 ár. Raunar virðist Strauss þegar
á góðri lciö með að glata embættinu
með því að skeyta engu um hugmyndir
samflokksmanna sinna um rétta
austurstefnu.
Meö .rétti má scgja að ef
forsetaemhættið félli Strauss í skaut
væri það rós í Imappagat flokksins því
fulltrúi hans hcfur áldrci áður gegnt
þessu cmbætti. En áður cn mögulegt
er að Strauss korni í alvöru til grcina
sem næsti forscti Vestur-Þýskalands er
Ijóst aö hann vc-röur að brcyta ímynd
sinni scm eindreginn hægrisinni og
kalda-stríðs maður. I síðustu viku
leiddi skoöanakönnun í Ijós að aðeins
ló% Vestur-Þjóðvcrja geta fellt sig
við hann sem forseta. Með þaö í huga
er Ijóst að Strauss verður að fylgja
stefnuhreytingu sinni - eine Wende -
enn betur cftir ætli Itann að ná á
toppinn.
Kastró bælir kúb-
anska Samstöðu
niður með hörku
■ Stjórn Fídels Kastrós á Kúbu er um
þessar mundir að reyna að brjota á bak
aftur hreyfingu verkamanna scm reynt
hafa að stofna til óháðra
vcrkalýðsfélaga að hætti Samstöðu í
Póllandi.
Fréttir frá Havana benda til þess að
tugir verkamanna tengist
andófshreyfingu þessari. í byrjun ársins
voru fimm þeirra dæmdtr til dauða í
höfuðborginni, og dómar yfir öðrum
hljóðuöu upp á allt að 24 ára fangelsi.
Fjórir verjendur við réttarhöldin og
dómari sem þar kom við sögu voru
handteknir fyrir að hafa mótmælt
afskiptum stjórnvalda af
réttarhöldunum.
Talsmenn Amnesti International eru
þeirrar skoðunar að fimmmenningarnir
hafi enn ekki verið teknir af lífi, og
jafnvel sé hugsanlegt að dómnum hafi
verið breytt í 30 ára þrælkunarvinnu
vegna eindreginna mótmæla
samtakanna og Alþjóðasamtaka frjálsra
verkalýðsfélaga í Brússel. Síðarnefndu
samtökin tóku málið upp á vettvangi
Vinnumálastofnunar Sameinuðu
þjóðanna í Genf.
Fréttir hafa borist um frekari átök við
andófsmenn eftir að réttarhöldunum
lauk en þær eru ekki allar mjög
áreiðanlegar. í einu héraði voru 200
bændur handteknir fyrir að brenna
uppskeru sína í stað þess að selja hana
ríkinu fyrir litla upphæð. í sama héraði
var hópur fólks handtekinn á stóru
mjólkurbúi fyrir að fara í vcrkfall.
í Camaguey-héraði hefur bílstjórum
sem aka með sykur frá myllu cinni vcrið
hótað handtöku ef þeir láti verða af því
að mynda með sér verkalýðsfclag. Á
Pedro Marrero brugghúsi í Havana voru
tveir trúnaðarmenn starfsfólks, kjörnir
af ríkisrekna verkalýðsfélaginu,
handteknir fyrir að láta í Ijós stuðning
við’ hugmyndir um óháð
. verkalýðssamtök.
Forseti hins ríkisrekna
alþýðusambands, Roberto Veiga, neitar
því að gerðar hafi verið tilraunir til að
mynda sjálfstæð verkalýðsfélög. Hann
segir að þeir verkamenn sem þunga
dóma hlutu hafi verið verkfæri í
höndum CIA - bandarísku
leyniþjónustunnar; þeir hafi „kveikt eld
á vinnustöðum og brennt uppskcru,
truflað umferð, haft í hyggju að bera
eld að mikilvægum stjórnarbyggingum
og ráða leiðtoga stjórnarinnar af
dögum."
Jafnvel þótt þessar ásakanir hefðu
við rök að styðjast væru þær til marks
um mikinn óróa á Kúbu á tíma þegar
menn minnast þess að þrír áratugir eru
frá því að byltingarstríð það hófst sem
á endanum færði Kastró og félögum
hans völdin á eynni árið 1959. Á
hátíðarsamkomu flokksins í síðustu
■ FídelKastróeinræðisherraáKúbudæmirstjórnarandstæðingatildauðaeðasendirþá
í þrælkunarbúðir.
viku urðu menn að sjálfsögðu ekki varir
við neina andófsmcnn.
Fimmmenningarnir sem dæmdir hafa
verið til dauða - Ezequiel Diaz, José
Luis Diaz, Carlos Garcia, Angel
Martinez og Benito Garcia - voru í
forystu fyrir 50 manna hóp verkamanna
í byggingariðnaði, í sykurmyllum og
víðar, sem máluðu vígorð gegn
stjórninni á veggi og dreifðu miðum
með áróðri gegn henni.
Dómarinn sem dóminn kvað upp
ákvað í fyrstu að, senda þá til
fangelsisvistar. Sagan segir að þá hafi
Kastró einræðisherra orðið fokvondur,
krafist nýrra réttarhalda - og í það sinn
hafi dauðadómarnir verið kveðnir upp.
Hernandez dómari mótmælti þessum
afskiptum sem hann tftldi ganga gegn
sósíalísku réttarker|Höf'Áar Þa sjálfum
stungið ístéihinn.